Madde Detay

Asıl ismi Muhammed Şerîf’tir. Nâdir (Nâdirî), Uzlet (Uzletî), Mehcûr (Mehcûrî), Şerîf (Şerîfî) mahlaslarıyla Türkçe ve Farsça eserler kaleme almıştır. Doğum tarihi belli değildir. 18. yüzyılın ellili yıllarında Namangan’da doğduğu tahmin edilmektedir. Daha sonra Hokand’a gelerek burada yetenekli bir şair ve mahir hat üstadı olarak şöhret kazanmıştır. Hokand’a ne zaman geldiği bilinmemektedir. Onun eserlerinden ve Kasansaylı dostu Muhammed Emîn Hoca Münşî’nin bir şiirinden Nâdir'in, 1224/1810’da Kasansay’da yaşadığı ve kâtiplik yaptığı anlaşılmaktadır. Yakın dostu Eşân Han Töre’nin vefatı üzerine yazmış olduğu tarihe göre o, 1263/1848’de Hokand’da ve 96 yaşında idi. Buradan anlaşılacağı üzere Nâdir, Hokand’da vefat etmiştir (Özbek Edebiyatı Tarihi 1978: 190).
Nâdir, klasik edebiyatın nazım şekilleri ile şiirler yazmıştır. Eserleri şunlardır:
1. Heft Gülşen: Eser, yedi mesneviden oluşmaktadır. Şair eserini, Ömer Han’ın ölümünden sonra dul kalan eşi devlet erbabı ve meşhur şair Nâdire’ye bağışlamıştır. Heft Gülşen’in iki el yazma nüshası mevcuttur. El yazma nüshalar Özbekistan Fenler Akademiyası Şarkşunaslık Enstitüsü’nde 1801 ve 10114 envanter numaraları ile kayıtlıdır. Eser, 6000 mısradan oluşmaktadır. 1328/1910’da Taşkent’te litografik olarak yayımlandı. “Gafurcânova, T. (hzl). (1961). Nâdir, Heft Gülşen (Yetti Gülşen). Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyası Neşriyatı.” künyesi ile söz konusu mesnevi neşredildi.
2. Dîvân: 1962 yılında Kasansay’da bulunmuştur. El yazma bu Dîvân, günümüzde Gafur Gulam isimli Kokân Edebiyat Müzesinde bulunmaktadır. Bunun yanında eksik olan diğer bir nüsha ise Alişer Nevâiy İsimli Edebiyat Müzesinde saklanmaktadır.

Aziz Kayumov ve M. Kâdirova şairin eserleri ile ilgili çalışmalar yaptılar. Ayrıca Özbek edebiyatı tarihi ile ilgili yapılmış birçok çalışmada ise şairin şiirlerinden örnekler neşredildi. (bk. Özbek Edebiyatı Tarihi 1978: 187).

13.000 bin mısraya yakın şiir yazan Nâdir’in poetikasının temelini aşk mazmunu oluşturmaktadır. Şair aşkı, insanın en yüce fazileti ve manevi güzelliği olarak tasvir etmektedir. Ona göre aşk insanı güzelliğe, iyiliğe ve insancıllığa davet edici mukaddes duygudur. Nâdir çekmiş olduğu sıkıntıları ve devrinin olumsuzluklarını da şiirlerinde işlemiştir.

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi -Nesir-Nazım Özbek Edebiyatı. (2000). “Uzlet”. C. 14-15-16. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12071,uzletpdf.pdf?0[erişim tarihi: 01.12.2014]

Kayumov, F. K. (1961). Kokan Edebî Muhiti. Taşkent: Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı (1959). III. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı Tarihi (1978). IV. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomiyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.

Tekin, Feridun (2010). XIX. Yüzyıl Çağatay Edebiyatının İki Kadın Şairi-Üveysî ve Nâdire. Ankara: Vizyon Yay.

Tekin, Feridun (2011). “Hanlıklar Dönemi Çağatay Edebiyatı”. Turkish Studies  6/1: 1843-1850.

Gazel

Köngülga salgan ot hicr içre hurşîd-i cihânımdur
Çikergen dûd-ı âhım kâmet-i serv-i revânımdur

Çemende anglama gül ışkıda bülbül kılur nâle
Seher ul gül cebîn hicri ara itgen figânımdur

Dimen kim bezmingizni bir keçe şem’ iyledi revşen
Anı ışkıda yangan tende magz-ı üstühânımdur

Tekellümdin lebi cismim otıga bolsa rûh-efzâ
Mesîhâ dik kuyaş eyvânı anga âşiyânımdur

Çemen içre imes güller beyâbânlar üze lâle
Yüzi hicrânıda közdin tökilgen yirge kanımdur

Zamâne şeyhining ef’âlidin yitken belâlardın
Minge meyhâne sahn-ı gûşesi dârü’l-emânımdur

Karangu anglama âlemde Nâdir şâm-ı deycûrını
Çıkargan dûd her tün çerh üze sûz-ı nihânımdur

(Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomiyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı. 253.)