Madde Detay

Seyyid Abdullah Nâil Efendi. İsmi Abdullah’tır. Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da görevden alınarak vefat eden büyük bilginlerden merhum Antakyalı Mustafa Efendi’nin oğludur. Aile, Hazreti Peygamber soyundan gelir. Babasının hayatta olduğu zamanda kendisine memurluk görevi verildi. Daha sonra babası ve aradan çok zaman geçmeden annesi Şerife Hatun vefat etti. Ailesinden yüklü miktarda miras kalmıştı. Elindeki mirası tamamen tüketti. 1116 Cemaziyelahir 1116/Ekim 1704'te Şeyhülislam Sadık Efendi’ye durumunu bildirmesi üzerine aynı yılın Recebi/Ekim-Kasım 1704'te Şerife Hatun Medresesi’ne atandı. Bu dönemde dokuz sene kadar hariç medresesinde bulundu. Bir kez daha neyi varsa satıp zor duruma düştü. Daha sonra çeşitli medreselerde bulunup kendisini bir miktar toparlamışken İstanbul’da 1128 /1715-16 senesinde vefat etti.

Salim'e göre kendisinin çok sayıda eseri, gazel ve kasidesi vardır. Hatta Sâlim bazı dostlarıyla birlikte onun divanını tertip etme işine girişmiş, fakat kendisi “Benim divan olmaya layık ne şiirim var ki” diyerek ricâda bulunup şiirlerinin de kendi perişân hâli gibi dağınık bir şekilde kalmasını yeterli bulmuştur (Çapan 2005: 625).

Ölümü esnâsında yanında bilgili bir kimse bulunmadığı ve Salim'in de Trabzon’a gitmesine denk geldiği için mecmua ve kitapları kaybolmuştur. Eldeki bazı şiirleri Salim ve Safayi Tezkiresi'nde kaydedilmiştir. (Çapan 2005: 625; İnce 2005: 564). Safayi de Nâil'in şiirlerini latif sözlerini de seçkin bularak beğendiğini ifade etmiştir (Çapan 2005: 625).

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî: C.4. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 406.

Müstakim-zâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım) Ankara: KB Yay. 231, 418.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay.

Ümmîd-i afvın olmasa yâ Rab penâhımız

Düşme ey dil kayd-ı zülf-i yâra Allah aşkına

Uyma ulaşma o ser-keş yâre Allah aşkına

Bir iken bin eyleme derdim hezâr-ı zârveş

Meyl idüp her şûh-ı gül-ruhsâra Allah aşkına

Bir nigâh-ı şefkat it üftâdene gâhî şehâ

Olma der-kâr-ı gazab hemvâre Allah aşkına

Büt-perest-i hüsn olup rüsvâ-yı aşk olma sakın

Bakma mir'ât-ı ruh-ı dil-dâra Allah aşkına

Kan ide şâyed ki gamzen mest olup çeşmin gibi

Varma cânâ hâne-i hammâra Allah aşkına

Ol kul oglu âfetin cevrinden âzâd it beni

Nâil arz-ı hâl idüp hünkâra Allah aşkına

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 626.)