Madde Detay
Naim Tirali
(d. 1925 / ö. 25 Mayıs 2009)
Hikâyeci, Gazeteci, Hukukçu, Politikacı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
1925’te Giresun'da doğdu. İlkokulu Piraziz ve Giresun'da okudu. Galatasaray Lisesi’ni ve İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. İlk hikâyesini 1943 yılında Yeşilgiresun gazetesinde yayımladı. 1946 yılında Tasvir gazetesinde, muhabir olarak gazeteciliğe başladı. 1947 yılında Giresun'da Karadeniz Postası'nı çıkardı. Tirali, 1950 yılında lisansüstü eğitim için Paris'e gitti. Orada Attilâ İlhan, Metin Toker ve Lütfi Özkök gibi Türk arkadaşlarıyla bir araya geldi. Babasının ölümü üzerine hukuk doktorasını yarıda bıraktı ve bir yıl kaldığı Paris'ten yurda döndü. Yenilik Basımevini kurdu. Devrin önemli şair ve yazarları olan Fazıl Hüsnü Dağlarca, Suut Kemal Yetkin, Tarık Buğra, Salâh Birsel, Bedii Faik ve Nurullah Ataç'ın kitapları bu basımevinde basıldı. Beş yıl süreyle Yenilik dergisini çıkardı. 1956 yılında Vatan gazetesine girdi. 1961 yılında Giresun milletvekili seçildi. 1962'de Vatan gazetesini devraldı ve 1975 yılına dek Ankara ile İstanbul'da bu gazetenin yayımını sürdürdü. 1977 ve 1982 yılları arasında Ankara'da günlük İktisat ve Ticaret gazetesini çıkardı. 1977 yılında basın şeref kartı aldı. Türkiye Gazete Sahipleri Sendikası İkinci Başkanlığı, Dünya Parlamentolar Birliği Türkiye Grubu Başkanlığı ve CHP Meclis Grubu Onur Kurulu Üyeliği yaptı. 25 Mayıs 2009 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
Tirali, hikâye yazma isteğinin kendiliğinden gelen bir şey olduğunu belirtir ve bu konuda şunları söyler: “Ben hikâyeyi bir paylaşım aracı olarak görüyorum. Yani insanın insanlara, hemcinslerine duyduğu bir yakınlığın ifadesidir, hikâye yazmak. Niye hikâye yazıyorum? Çünkü hikâye yazamadığım zaman bir rahatsızlık duyuyorum. Hikâye yazdığım zaman ise, bir rahatlık hissediyorum. Bu rahatlık yaşadığım bir olayın sevinçli tarafını, eğlenceli tarafını, bir yakınımla paylaşmanın rahatlığıdır. Ben ancak yakınlarıma anlatabilirim, başımdan geçen ya da tanık olduğum bir olayı. Ama yazdığım zaman, anlatmak yerine kâğıda döktüğüm zaman, yakınlarımın sayısı kendiliğinden çoğalır. Ne kadar okurum varsa, o kadar yakınım olmuş oluyor. Ben de bir yerde çoğalmış oluyorum.” (Davutoğlu 2001: 85)
Tirali, yazdığı hikâyelerde konu seçimine dikkat eder. Herkesin bildiği konuları tekrar etmez. O, bilinenin tekrarı yerine olayın gözden kaçan ayrıntıları üzerine yoğunlaşır. Sıradan olaylar, sıradan kişiler, ona daha ilginç gelir. Kendisi, bu nedenle okurla özdeşleşen hikâye kahramanlarına yönelir. Ona göre, hikâye bir gazete yazısı veya bilimsel bir çalışma alanı değildir. Hikâyede, üslûp önemlidir. Hikâyeci, ağdalı bir dille, girift bir üslûpla ve şizofrenik bir anlayışla okurla iletişim kuramaz. Hikâyeyi, bu anlayışın dışında değerlendirmek gerekir. Tirali, hikâyelerinin konularını genellikle kendi yaşamından ya da yakın çevresinden seçer. Bu yönüyle hikâyeleri belgesel bir nitelik taşır. Onun hikâyelerinde açıklık, gerçeklik ve anlaşılırlık önemli bir yer tutar.
Tirali, Türk hikâyeciliğinin ana damarları olan Memduh Şevket Esendal ve Sait Faik anlayışının bir devamı gibidir. Durum hikâyeciliğini benimseyen Tirali, insanlara iyimserlik duygusu vermekten yanadır. Onun hikâyelerinde bazı kentler sıkça gündeme gelir. Bunlar; Giresun, Piraziz, Ankara, İstanbul, Ordu, Paris ve Münih'tir. Hikâyelerde sözü edilen bu kentler, insan unsurunun önüne geçmez ve insanı perdelemez. Kent insanı ve gençliğin cinsel sorunları, Tirali'nin hikâyelerine belirgin biçimde yansır. Fakat o bunu gerçeküstü boyutta ele almaz. Cinsellik, aynı zamanda II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaygınlaşan hedonist anlayışın bir uzantısıdır. 1950 sonrası pek çok yazar cinsellik konusunu tema olarak eserlerinde işler. Tirali'ye göre, her canlıda cinselliğin önemli bir yeri vardır. Burada asıl önemli olan cinsel öğenin Batılıların erotik dediği ölçüyü aşmamasıdır. Cinsellik arkadaşlık gibi, çalışma gibi, insanın etkisinden kurtulamadığı doğal bir olay olduğuna göre, hikâyelerde de cinsellik aynı doğallıkla yer almalıdır. Ayrıca onun hikâyelerinde çocukluk anıları, aşk, arkadaş çevresi ve yaşlılık da sıkça işlenen temalardandır. Tirali'nin bazı hikâyelerinde günlük, anı ve röportaj hatta birkaçında da makale havası hâkimdir. Bu metinlere tam bir hikâye denilemez. Onun hikâyelerinin yazılış tarihine bakıldığında bunların çoğunun yazarın öğrencilik yıllarına ait olduğu görülür.
Tirali, Sait Faik ve Çehov'u seven ve onların etkilerini taşıyan bir yazardır. Gazeteciliği nedeniyle hikâye yazmaya bir müddet ara verir. Ancak, son yıllarında tekrar hikâye yazmağa yönelir. Onun bu dönem hikâyelerinde ise yaşlılık psikolojisi ve bunun kişiliğe yansıması ele alınır.
Kaynakça
Akbal, Oktay (2012). Türk Dili Dergisi. C. 25. S. 148.
Alangu, Tahir (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman C. 2. İstanbul: İstanbul Matbaası.
Andaç, Feridun (2006). Öykü, 1960 Sonrası Türk Edebiyatı Tarihi 4. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ataç, Nurullah (1954). Noktalama-Aşka Kitakse. İstanbul: Yenilik Yayınevi.
Buyrukçu, Muzaffer (2001). "Öykücü Naim Tirali". Kültür-Sanat Dergisi. Yıl: 3. S. 16.
Çelik, Yakup (2002). Sait Faik ve İnsan. Ankara: Akçağ Basım Yayım.
Davutoğlu, Mustafa (1991). "Naim Tirali ile Söyleşi". Bulancak Kültür Sanat Dergisi. Bulancak: Yıl: 3. S.16.
Dirlikyapan, Jale Özata (2010). Kabuğunu Kıran Öykü, Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı. İstanbul: Metis Yayınları.
İlhan, Attilâ (1954). "Yaratıcı Olmak". Yenilik. C. 2. S.1.
Kacıroğlu, Murat (2011). Türk Öykücülüğünde 1940 Kuşağı ve Toplumcu-Gerçekçi Yönelişler. Sivas: Asitan Yayıncılık.
Kudret, Cevdet (2004). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 1923-1959. İstanbul: Dünya Kitapları.
Mutluay, Rauf (1973). 50 Yılın Türk Edebiyatı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Özkırımlı, Atilla (1983). Edebiyat İncelemeleri. İstanbul: Cem Yayınevi.
Yüce, Sefa (2012). Naim Tirali'nin Hikâyeciliği. Ankara: Kurgan Edebiyat.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. SEFA YÜCEYayın Tarihi: 09.11.2017Güncelleme Tarihi: 09.11.2020
Yayın Tarihi: 09.11.2017Güncelleme Tarihi: 09.11.2020
Güncelleme Tarihi: 09.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Park | İstanbul Üniversitesi Komandit Matbaası / İstanbul | 1947 | Hikâye |
Yirmibeş Kuruşa Amerika | Yeşilgiresun Matbaası / Giresun | 1949 | Hikâye |
Aşka Kitakse | Yenilik Yayınevi / İstanbul | 1954 | Hikâye |
Devrimden Önce Devrimden Sonra | Yenilik Yayınevi / İstanbul | 1965 | Diğer |
Piraziz Nere Berlin Nere | Kent Basımevi / İstanbul | 1984 | Hikâye |
Aşk Dediğin | Cem Yayınevi / İstanbul | 1988 | Hikâye |
İki Şalom Arasında | Cem Yayınevi / İstanbul | 1992 | Gezi Yazısı |
Çılgınca Şeyler | Cem Yayınevi / İstanbul | 1994 | Hikâye |
Sakıncalı Yazarlardan Sakıncasız Öyküler | Cem Yayınevi / İstanbul | 1994 | Hikâye |
Şapkasını Yiyen Adam | Yön Yayıncılık / İstanbul | 2000 | Diğer |
Karanlığa Işık Tutmak | Yön Yayıncılık / İstanbul | 2000 | Diğer |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | AHMET TİRALİOĞLU | d. 1912 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Esver Ölüç | d. 07 Eylül 1970 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | DERYA, Derya Tosun Yılmaz | d. 1979 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | MEHMET/KAZOĞLU MEHMET | d. 1925 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Mehmet Karabulut | d. 1925 - ö. 11 Haziran 2003 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Etem Ütük | d. 1925 - ö. 1989 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Selma Ağabeyoğlu | d. 1952 - ö. 18 Aralık 2009 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Kemal Özer | d. 09 Mart 1935 - ö. 30 Haziran 2009 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | KARA HASAN, Hasan Kum | d. 1929 - ö. 2009 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Enver (İlyaz) Asım | d. 1955 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Soner Demirbaş | d. 19 Aralık 1971 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Hatice Tekin | d. 31 Ocak 1966 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Hakkı Özkan | d. 1926 - ö. 5 Şubat 1999 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Melih Cevdet Anday | d. 5 Temmuz 1331/1915 - ö. 28 Kasım 2002 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Mikdat Topçu | d. 17 Ağustos 1950 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | NA‘ÎM, Ebû İshak İsmail Na‘îm Efendi | d. Ocak 1646 - ö. 8 Ağustos 1725 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Naim Şaban | d. 1935 - ö. 1961 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Ahmet Naim | d. 1904 - ö. 24 Nisan 1967 | Madde Adı | Görüntüle |