Madde Detay

1216/1801-02 yılında Harput’ta doğdu. Kasîde-i Bürde şarihi olarak meşhurdur. Müftü Hacı Ahmet Efendi’nin oğludur. Babasından ders aldı. Zekâsı ve ilme merakı ile kısa zamanda akranlarını geride bıraktı. Babasının iş yoğunluğu nedeniyle kendisiyle ilgilenememesi üzerine tahsil için Antep’e gitti. Antep’te Küçük Hâfız Necîb Efendi’den ders gördü ve icazet aldı. Antep âlimleriyle tanışıp görüştü. 1234/1819 yılında yeniçeri ayaklanmaları Antep’e de ulaşıp başta hocası Necîb Efendi olmak üzere çok âlim haksız yere öldürülünce arkadaşı Rahmî-i Harputî ile Antep’ten ayrılıp Kayseri’ye geçti. Burada meşhur âlim Hoca Kâsım Efendi, Gözübüyük-zâde Hâcı Vahdî Efendi, Sarı Abdullah-zâde Mehmed Efendi gibi âlimlerden ders aldılar. Sekiz sene gibi uzun bir zaman Kayseri’de kalarak tahsilini tamamladı. Hoca Kasım Efendi’den icazet alarak 1242/1826’da Harput’a döndü. Harput’ta ders verdi, Harput müftüsü oldu. Bu vazifede 15 sene kaldı. 1259/1843 yılında Hicaz’a gidip gelirken Halep, Şam, Mısır, Hicaz'da birçok Arap ve Acem âlimleriyle görüştü, ilmiyle onları etkiledi. Şam’da meşhur hadis âlimi Kizirî Abdurrahman Efendi ile görüşerek hadis ilminden icazet aldı. Kasîde-i Bürde’ye yazdığı şerhi dolayısıyla Mısır hıdivi Mehmet Ali Paşa’nın övgüsüne mazhar oldu, hıdivin emriyle eseri önce Mısır'da sonra da İstanbul’da bastırıldı. Bir vergi meselesinden dolayı 1261/1845 yılında Konya’ya sürüldü, muhtemelen aynı yıl affa uğrayıp geri döndü. 1283/1866'da İstanbul’a gitti ve ileri gelen ilim adamlarıyla görüşüp tanıştı. Ömrünün sonlarına doğru inzivaya çekildi, 1299/1882 yılında vefat etti.

Asıl şöhretini Busirî’nin Kasîde-i Bürde’sine yazdığı El-‘asîdetü'ş-Şühde Şerhi Kasîdeti'l-bürde adlı şerhle kazanmıştır. Genç yaşta kaleme alınan bu eser, dil ve üslup açısından değerini ve rehber olma özelliğini korumaktadır. Kasîde-i Bürde şerhlerinin en önemlileri arasında yer alan şerhte zorluk arz eden hemen hemen bütün kelimelerin yapısal ve anlamsal tahlilleri yapılmıştır. Bütün ömrünü ilme vakfedip yüzlerce talebe yetiştiren, Arap ve Fars dil ve edebiyatlarına vakıf olan Ömer Naîmî Efendi; Risâle-i İstidlâliyye, Şerhu Kasîdeti'l-Kevâkibi’d-dürriyye fî Medhi Hayri’l-beriyye, Hâşiye ‘alâ Hâşiyeti Mîr Ebi’l-feth ‘alâ Şerhi Mollâ Hanefî, Zübdetü’l-mirâd fî Emri’l-cihâd, Risâle fî Hayâti’l-Hızr ve’l-İlyâs, Manzûme-i Na’imiyye, Şerhu’l-binâ, Mahsen-i Esrâr-ı Şu’arâ, İcâzetnâme, Şerh-i Risâle-i Rubû’, Velediye Hicâbîsi, Kasîde-i ‘Ârif Hikmet Bey gibi dinî ve ahlaki muhtevalı pek çok eser kaleme almıştır. Dîvân'ı olmayan şairin sadece birkaç gazeli elde bulunmaktadır.

Aydoğmuş, Günerkan (2009). Harput Kültüründe Din Âlimleri. Elazığ: Manas Yay.

Ayyıldız, Erol (1998). “Harputî'nin Kasîde-i Bürde Şerhinin Dilbilgisi ve Belagat açısından İncelenmesi”. Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu (24-27 Eylül 1998). C.I. Elazığ: Türkiye Diyanet Vakfı Elazığ Şubesi Yay.

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Amire.

Kurnaz, Cemal-Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Küçük, Sabahattin (1992). “19. Yüzyıl Fırat Havzası Divan Şairleri”. Fırat Havzası Folklor ve Etnografya Sempozyumu (24-27 Ekim 1985). Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Sunguroğlu, İshak (2013). Harput Yollarında. C. I. İstanbul: İşaret Yay.

Yapıcı, Süleyman (2013). Harput Bir Havza Kültürünün Manevi Hüviyeti, Âlim-Müellif ve Mutasavvıfları. C.I. Ankara: Sistem Ofset.

Gazel

Şehâ lâ’l-i lebin diller emip emleşmesinler mi
Devâ-cûlar bulup dermânı merhemleşmesinler mi

Ferâmûş eyleyip cevr ü cefâ resmin vefâlar kıl
Seninle ‘âşıkın hem-bezm hem-demleşmesinler mi

Niyâz etdikde âğûşu etmesin şâh-ı hûbâna
Dahi bâzûlarım koçmağa muhkemleşmesinler mi

Güneş kim her seher hâk-i rehinden tûtiyâ ister
Dil-i şeydâların ‘aşkınla sersemleşmesinler mi

Be-hey sûfî cemâl-i Yûsuf’u seyreyleyen âşık
Girip zindâna nakd-i cânıla femleşmesinler mi

Na’îmî zârı katletmek hevâsın tutmuş ol dil-ber
Ferahdan gözlerim gül gibi şeb-nemleşmesinler mi 

(Sunguroğlu, İshak (2013). Harput Yollarında. C. I. İstanbul: İşaret Yay. 554.)