Madde Detay
NEVBETÎ, Ömer Karim
(d. 1102/1690-91 - ö. 1173?/1759-60?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Ömer Karim'dir. Tahminen 1102-1691-92 yılında Hoten’in Lop ilçesine bağlı Ciya köyünde doğdu (Utuk vd. 2006: 614). . Hocalar Devri’nde Hoten’de yaşayan Nevbetî’nin mesleği doktorluk idi. Küçük yaşlardan itibaren iyi bir eğitim alan Nevbetî, Yarkent üzerinden Kaşgar’a gitti. Kaşgar’da ünlü medreselerde okudu. Arap ve Fars dilini öğrendi. Kendisinden önceki Uygur edebiyatının, Arap ve Fars edebiyatının önemli simalarının eserlerini okudu (Osman 1987: 175). 1173/1759-60’lı yıllarda öldü, ancak nerede öldüğüne dair bir bilgi bulunmamaktadır (Osman 2011: 497)
Şairin tek eseri Divan'ıdır.
Divan-ı Nevbetî, 1160/1747-48 yılında tamamladı. Divan'ın iki el yazması günümüze kadar ulaşmıştır. Bunlardan biri 1158/1745-46 yılında yazılmış olup, eserde 107 müseddes, 31 rubai ve Huveydâ’ya ait 69 şiir yer almaktadır. Toplam 800 beyitten oluşan eserde, başka şairlerin şiirleri de bulunmaktadır. Divan'da vatanseverlik, insan sevgisi, ilim öğrenmenin önemi, halk sevgisi, ilerleme ve güzel ahlaki faziletler gibi konularda şiirler yer alır (Osman 2011: 499). Hoten, Yarkent ve Kaşgar’da bulunan medreselerde talebelerin Divan-ı Nevbetî’yi okuyup ondan faydalandığı hakkında bilgiler bulunmaktadır (Utuk vd. 2006: 620).
Nevbetî, Hoten’den ayrıldıktan sonra uzun yıllar gurbette yaşadı. Doğu Türkistan’ın birçok şehrini gezen şair, halkın sıkıntılarını ve acılarını gözlemledi. Bu nedenle de şiirlerinde yoksullara ve halkın çeşitli sıkıntılarına yer verdi. Şair birçok şehir gezdikten sonra yine Hoten’e döndü. Nevbetî sevgi şiirlerinin en güzel örneklerini kaleme alarak Uygur edebiyatının gelişmesinde önemli bir paya sahip oldu. Eserlerini Uygur Türkçesiyle yazdı ve diğer sanatçıları da bu konuda yönlendirdi. Nevbetî’nin bu tarzı, o devirde Yeni Uygur Türkçesi için oldukça önemli bir adımdı (Osman 1987: 177, 178). Şairin Divan-ı Nevbetî’den sonraki yıllarda yazdığı gazellerinin bulunduğu el yazmaları günümüze kadar bulunamadı (Osman 1987: 175). Şairin gazellerinden bir kısmı ise “Uygur 12 Makamı” içinde yer almaktadır (Utuk vd. 2006: 620).
Kaynakça
Ğopur, Vahitcan, E. Huseyin (1982). Uyğur Kilassik Edebiyat Tizisliri. Keşker: Keşker Pedagogika Enstitüsü Neşriyatı.
Osman, Ğeyretcan (1987). Uyğur Kilassik Edebiyati Tarihidin Tezis. Ürümçi: Şincan Daşö Neşriyatı.
Osman, Ğeyretcan (2011). Uygur Kilassik Edebiyat Tarihi. Ürümçi: Şincan Üniversitesi Neşriyatı.
Utuk, İmincan Ehmidi, Ğ. Osman, M. Mirziehmet, E. Suleyman, H. Abdusalam (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. ADEM ÖGERYayın Tarihi: 11.04.2014Güncelleme Tarihi: 14.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Hudâyâ uşbu künde rehim eylep yâr kelgey mu
Hezin könlümni şâd eyley ki ol dildâr kelgey mu
Neçe yildur oşul ehdinğe bağlap i'timâdimni
Vefâ eyley ki ol ehdiğe kim ğem-hâr kelgey mu
Tutup köz muntezirdur men cemâlin körgeli muştâk
Ne bolğan lutûf eylep körgeli didâr kelgey mu
Kiçe-kündüz firâkida bolup mu vâlih (ü) şeydâ
Menin hâlimni pursiş kilğali eyyâr kelgey mu
Binâgâh uşbu künde müjde-i ol mihribân yetse
Hezin könlümni mihmân kilğali teyyâr kelgey mu
Cehânğa kelmegey hergiz anindek bir peri peyker
Anin hösn-i camalidek gül-i gülzâr kelgey mu
Menin şöride ehvâlimni ol nâ-mihribân bilse
Kemine Nevbetîdek mubtelây-ı zâr kelgey mu
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı.615-6169.
Divân
Körüpmen olturupdur hösn-i baği içre bir dildâr
Yüzi ayu közi çolpan ferişte huy gül-i ruhsâr
Kaşi mihrab ya munber közidur çeşme-i kevser
Kedi çün servi ya erer yürise kek hûş reftâr
Yüzidur bir mah-i taban lebidur leil ya mercân
Bolupmen vale-i heyran sözi şirin huş guftâr
Tolun aydek camaliğa könül kul boldi haliğa
Kaçan yetküm visâliğe könülni aldi ol mekkâr
Kaşiğa bardim ol saet kilip te’zîm ol furset
Atip ol tîr-i mijganin beğir zehm eyledi eyyâr
Anin işki herâb etti yüreklerni kebâb etti
Meded kil Hâce Hâfiz birle ya Şâh Kâsimî Envâr
Melâmet kilmaniz yârân eger bolsam Harâbâtî
Gehî hem yâr koyida içipmen bâde-i köknâr
Hemîşe yâr veslini tileydur Nevbetî Ya Reb
Anin koyida ölmeklik tileydur bihişti tehtihal enhâr
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı. 618)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 11.04.2014Güncelleme Tarihi: 14.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Hudâyâ uşbu künde rehim eylep yâr kelgey mu
Hezin könlümni şâd eyley ki ol dildâr kelgey mu
Neçe yildur oşul ehdinğe bağlap i'timâdimni
Vefâ eyley ki ol ehdiğe kim ğem-hâr kelgey mu
Tutup köz muntezirdur men cemâlin körgeli muştâk
Ne bolğan lutûf eylep körgeli didâr kelgey mu
Kiçe-kündüz firâkida bolup mu vâlih (ü) şeydâ
Menin hâlimni pursiş kilğali eyyâr kelgey mu
Binâgâh uşbu künde müjde-i ol mihribân yetse
Hezin könlümni mihmân kilğali teyyâr kelgey mu
Cehânğa kelmegey hergiz anindek bir peri peyker
Anin hösn-i camalidek gül-i gülzâr kelgey mu
Menin şöride ehvâlimni ol nâ-mihribân bilse
Kemine Nevbetîdek mubtelây-ı zâr kelgey mu
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı.615-6169.
Divân
Körüpmen olturupdur hösn-i baği içre bir dildâr
Yüzi ayu közi çolpan ferişte huy gül-i ruhsâr
Kaşi mihrab ya munber közidur çeşme-i kevser
Kedi çün servi ya erer yürise kek hûş reftâr
Yüzidur bir mah-i taban lebidur leil ya mercân
Bolupmen vale-i heyran sözi şirin huş guftâr
Tolun aydek camaliğa könül kul boldi haliğa
Kaçan yetküm visâliğe könülni aldi ol mekkâr
Kaşiğa bardim ol saet kilip te’zîm ol furset
Atip ol tîr-i mijganin beğir zehm eyledi eyyâr
Anin işki herâb etti yüreklerni kebâb etti
Meded kil Hâce Hâfiz birle ya Şâh Kâsimî Envâr
Melâmet kilmaniz yârân eger bolsam Harâbâtî
Gehî hem yâr koyida içipmen bâde-i köknâr
Hemîşe yâr veslini tileydur Nevbetî Ya Reb
Anin koyida ölmeklik tileydur bihişti tehtihal enhâr
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı. 618)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 14.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Hudâyâ uşbu künde rehim eylep yâr kelgey mu
Hezin könlümni şâd eyley ki ol dildâr kelgey mu
Neçe yildur oşul ehdinğe bağlap i'timâdimni
Vefâ eyley ki ol ehdiğe kim ğem-hâr kelgey mu
Tutup köz muntezirdur men cemâlin körgeli muştâk
Ne bolğan lutûf eylep körgeli didâr kelgey mu
Kiçe-kündüz firâkida bolup mu vâlih (ü) şeydâ
Menin hâlimni pursiş kilğali eyyâr kelgey mu
Binâgâh uşbu künde müjde-i ol mihribân yetse
Hezin könlümni mihmân kilğali teyyâr kelgey mu
Cehânğa kelmegey hergiz anindek bir peri peyker
Anin hösn-i camalidek gül-i gülzâr kelgey mu
Menin şöride ehvâlimni ol nâ-mihribân bilse
Kemine Nevbetîdek mubtelây-ı zâr kelgey mu
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı.615-6169.
Divân
Körüpmen olturupdur hösn-i baği içre bir dildâr
Yüzi ayu közi çolpan ferişte huy gül-i ruhsâr
Kaşi mihrab ya munber közidur çeşme-i kevser
Kedi çün servi ya erer yürise kek hûş reftâr
Yüzidur bir mah-i taban lebidur leil ya mercân
Bolupmen vale-i heyran sözi şirin huş guftâr
Tolun aydek camaliğa könül kul boldi haliğa
Kaçan yetküm visâliğe könülni aldi ol mekkâr
Kaşiğa bardim ol saet kilip te’zîm ol furset
Atip ol tîr-i mijganin beğir zehm eyledi eyyâr
Anin işki herâb etti yüreklerni kebâb etti
Meded kil Hâce Hâfiz birle ya Şâh Kâsimî Envâr
Melâmet kilmaniz yârân eger bolsam Harâbâtî
Gehî hem yâr koyida içipmen bâde-i köknâr
Hemîşe yâr veslini tileydur Nevbetî Ya Reb
Anin koyida ölmeklik tileydur bihişti tehtihal enhâr
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı. 618)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Hudâyâ uşbu künde rehim eylep yâr kelgey mu
Hezin könlümni şâd eyley ki ol dildâr kelgey mu
Neçe yildur oşul ehdinğe bağlap i'timâdimni
Vefâ eyley ki ol ehdiğe kim ğem-hâr kelgey mu
Tutup köz muntezirdur men cemâlin körgeli muştâk
Ne bolğan lutûf eylep körgeli didâr kelgey mu
Kiçe-kündüz firâkida bolup mu vâlih (ü) şeydâ
Menin hâlimni pursiş kilğali eyyâr kelgey mu
Binâgâh uşbu künde müjde-i ol mihribân yetse
Hezin könlümni mihmân kilğali teyyâr kelgey mu
Cehânğa kelmegey hergiz anindek bir peri peyker
Anin hösn-i camalidek gül-i gülzâr kelgey mu
Menin şöride ehvâlimni ol nâ-mihribân bilse
Kemine Nevbetîdek mubtelây-ı zâr kelgey mu
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı.615-6169.
Divân
Körüpmen olturupdur hösn-i baği içre bir dildâr
Yüzi ayu közi çolpan ferişte huy gül-i ruhsâr
Kaşi mihrab ya munber közidur çeşme-i kevser
Kedi çün servi ya erer yürise kek hûş reftâr
Yüzidur bir mah-i taban lebidur leil ya mercân
Bolupmen vale-i heyran sözi şirin huş guftâr
Tolun aydek camaliğa könül kul boldi haliğa
Kaçan yetküm visâliğe könülni aldi ol mekkâr
Kaşiğa bardim ol saet kilip te’zîm ol furset
Atip ol tîr-i mijganin beğir zehm eyledi eyyâr
Anin işki herâb etti yüreklerni kebâb etti
Meded kil Hâce Hâfiz birle ya Şâh Kâsimî Envâr
Melâmet kilmaniz yârân eger bolsam Harâbâtî
Gehî hem yâr koyida içipmen bâde-i köknâr
Hemîşe yâr veslini tileydur Nevbetî Ya Reb
Anin koyida ölmeklik tileydur bihişti tehtihal enhâr
(Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı. 618)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Ebeydulla İbrahim | d. 1951 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | HOTENÎ, İbrahim | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ŞEVKÎ, Muhemmed Resûl | d. 1853-1854 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Ebeydulla İbrahim | d. 1951 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HOTENÎ, İbrahim | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ŞEVKÎ, Muhemmed Resûl | d. 1853-1854 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Ebeydulla İbrahim | d. 1951 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | HOTENÎ, İbrahim | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ŞEVKÎ, Muhemmed Resûl | d. 1853-1854 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Ebeydulla İbrahim | d. 1951 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | HOTENÎ, İbrahim | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | ŞEVKÎ, Muhemmed Resûl | d. 1853-1854 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Ebeydulla İbrahim | d. 1951 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HOTENÎ, İbrahim | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | ŞEVKÎ, Muhemmed Resûl | d. 1853-1854 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Ebeydulla İbrahim | d. 1951 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HOTENÎ, İbrahim | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ŞEVKÎ, Muhemmed Resûl | d. 1853-1854 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |