Madde Detay

Ömer bin Mezîd, eldeki bilgilere göre derleyeni belli ilk Türkçe nazire mecmuası olan Mecmû’atü’n-Nezâ’ir’in yazarıdır. Hayatı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Ancak adından Mezîd adlı birinin oğlu ve adı geçen mecmuayı telif ettiği 840/1436-37 tarihine göre de 15. yüzyıl şairi olduğu bilinmektedir. Mecmû’atü’n-Nezâ’ir, “edebiyat tarihimizin oldukça karanlık bir devrini tenvîr edecek mahiyette” (Köprülü 1928: 60) olması açısından son derece önemlidir. Eserin üç nüshası bilinmektedir. Ortaya çıkan ilk nüsha, Niğdeli Ferîd Fâik Bey’e ait olup bugün “Londra’da School of Oriental and African Studies Library, 27, 689”da bulunmaktadır. Bu nüshada 86 şairin 397 şiiri vardır. Eserin, Kilisli Rifat (Bilge) tarafından bu nüshadan 1928 yılında istinsah edilmiş bir nüshası da “Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Yz A 101 (752)”dadır. Üçüncü nüsha ise “Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Kütüphanesi, Karahanoğlu Bağış Kitapları 1091”de kayıtlı olup 868/1463-64 senesinde Derviş Mehmed adlı bir müstensih tarafından istinsah edilmiştir. Bu nüshada 79 şairin 336 şiiri bulunmaktadır. Eserin son zamanlarda ortaya çıkarılan (Köksal 2008) bir nüshası da “Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi Y 722”dedir. Bu nüsha, Kilisli Rif’at’in rik’a hattıyla 26 Muharrem 1352/9 Mayıs 1934 tarihinde çoğaltılmıştır. Eserin çevriyazılı metni yayımlanmıştır (Canpolat 1982). Kendi derlediği bu mecmuada yer alan çok sayıdaki şiirinden anlaşıldığına göre Ömer bin Mezîd, devrin Ahmedî, Şeyhî, Hassân gibi büyük şairlerinden etkilenmiştir. Ayrıca diğer nazire mecmualarında da az sayıda manzumesi mevcuttur.

Canpolat, Mustafa (hzl.) (1982). Ömer b. Mezîd, Mecmû’atü’n-Nezâ’ir. Ankara: TDK Yay. 

Karabey, Turgut (1996). “Mecmû’atü’n-Nezâ’ir’in Yeni Bir Nüshasına Dair”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi .(6): 67-74.

Köksal, M. Fatih (2007). “Mecmû’atü’n-Nezâ’ir’in Neşri Üzerine”. II. Kayseri ve Yöresi Dil Kültür ve Edebiyat Bilgi Şöleni. Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, 11-13 Nisan 2006. Kayseri: 737-758.

Köksal, M. Fatih (2007). “Ömer b. Mezîd”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 96.

Köksal, M. Fatih (2008). “Mecmû’atü’n-Nezâ’ir’in Tanınmayan Muhtasar Bir Nüshası”. I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı. C. 4. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, 9-15 Nisan 2006, Çeşme – İzmir: 1435-1440.

Köprülüzâde Mehmed Fuad (1928). Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Dîvân-ı Türkî-i Basît. İstanbul.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1990). C. 7. “Ömer”. İstanbul: Dergâh Yay. 180.

Gazel

Bahâr irdi gel ey dil-ber safâ kıl gönlün ü cânun

Cihânun bülbüli aglar güli güldi gülistânun

Varalum gülşene bir dem lebüni gonceye göster

Kızarsun karşuna şâhum hayâsı varısa anun

Gehî zülfünle sünbülden çözüben bâgını dirgil

Gehî gül bülbülesiyle k’okusun medh destânun

Karanudur gönül milki hayâlün anda yaraşmaz

Ki gözde yaraşur yiri bu rûşendür hoş insânun

Bilüni şevk ile kuçmış aluban kuşagun ayyâr

Yüzüni sihrile öpmiş gör ol çâbük girîbânun

Zihî kurdun kaşun yayın atarsın bagruma karşu

Diyeyidüm ki oh cânâ dokınsa ohı müjgânun

Gönül cevrin sana dil-ber egerçi kim kılur bî-had

Çeke gör bir gün ola kim görüp rahm eyleye hanun

Gözümden la’lile dürler dizüben nazmumı düzdüm

Bozuban hîç ider anı gülicek la’l-i handânun

Ömer nakş-ı cemâlünün kılaldan deftere tahrîr

Görenler şi’rini dir kim budur Hassân’ı devrânun

(Canpolat, Mustafa (hzl.) (1982). Ömer b. Mezîd, Mecmû’atü’n-Nezâ’ir. Ankara: TDK Yay. 80.)