Madde Detay

Adı Ahmed'dir. Bosna vilâyetine bağlı Mostar'da 1047/1637-38 tarihinde doğdu. 1055/1645-46'da İstanbul'a gelerek Galata Sarayı'na alınıp yetiştirildi. Daha sonra padişahın yeni sarayında kiler odasına nakledildi. 1074/1663-64'te kapı ortasından otuz akça ile emekli oldu. Diyarbakır voyvadası olan İsmail Ağa ile Diyarbakır'a gitti. Daha sonra İstanbul'da Sultan Ahmet Han Medresesi'ne müderris olan Mirza Mehmed Efendi ile dost oldu, bir süre orada kaldı. Onun yardımıyla padişahın musahibi Mustafa Paşa âsitânesine intisap edip nedimlerinden oldu. Zilhicce 1083/ Nisan 1673'te Mekke kadısı olan Abdurrahimzâde Mehmed Efendi'den mülazım olup müderrisliğe başladı. Kırkakça Medrese'den mazul olduktan sonra Cemâziyelâhir 1086/ Eylül1675'te Mısır valisi Defterdar Ahmet Paşa ile Kahire'ye gitti (Abdulkadiroğlu 1988: 120). Bir yıl kadar sonra İstanbul'a geldi. Cemâziyelâhir 1096/ Haziran1685'te Kazdağı'ndaki Çan kazasına kadı tayin edildi. Çan kazasında kadılık görevinde iken 14 Zilkade 1111/ 3 Mayıs 1700'de vefat etti. Edirnekapısı dışında medfun olan oğlu kadı Hasan Reşid'in yanına gömüldü (Kurnaz vd. 2001: 1397/341). Mecelle'de Topkapı dışarısındaki Yenikapı Mevlevihanesi civarına defnedildiği yazılıdır (Müstakimzade Süleyman Sadeddin 2000: 231, 440). Hüseyin Ayvansarayî ise, Merkez Efendi Camii civarına gömüldüğünü kaydeder (Ekinci 2013: 329).

Bilinen tek eseri mürettep Dîvân'ıdır. Divan'ın en hacimli nüshası, Süleymaniye Ktp. Lala İsmail Efendi kısmı 445/1, 1-66'da kayıtlıdır. Bu nüshaya göre Dîvân'da;1 tevhid, 3 na't, 2 kaside, 1 müzeyyel gazel, 52 tarih, 188 gazel, 33 beyit, 2 Farsça gazel, 7 rubâî, 5 kıta vardır.

Sahhaflık da yaptığı için Sahhâf Rüşdî adıyla da tanınan şair, özellikle tarih düşürme konusunda ustadır. 

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). Beliğ İsmail. Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Ankara: Anıl Matbaacılık. 7.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. C.2.İstanbul: Matbaa-ı Amire. 185-86.

Coşkun, Ali Osman (hzl.)(1985). Seyrekzâde Mehmet Âsım. Zeyl-i Zübdetül-Eş'âr. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Ekici, Hatice. (hzl.)(2006). Sahhaf Rüşdi ve Divanı’nın Tenkitli metni. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi. 

Ekinci, Ramazan(2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî, Vefeyât-ı Ayvansarayî. İstanbul: Buhara Yay. 

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayî Efendi Tezkire-i Safayî. Ankara: AKM Yay. 89.

İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, M. İsen, R.Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 341.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî.C.2. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 382.

Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Yay. 231, 440.

Özcan, Abdülkadir (1989) (hzl.). Şakâyıku'n-Nu‘mâniyye ve Zeyilleri.C.4.234-37.

Şabanovic, Hazım (1973). Knjisevnost Muslimina Bih na Orijentalnim Jezicima. Sarajevo. 385-89.

Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rifat Bilge (hzl.) (1941). Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. C. 1-2. İstanbul: MEB Yay. 505.

Sen o hûrşîd-i felek-mesnedi izzetsin kim

Eyledün nûr-ı cemâlünle cihânı tezyîn

Hâk-rûb-ı haremün olsa sezâdur el-Hak

Zülf-i gılmân-ı bihişt ü müje-i hûrü'l-ayn

Sensin ol mâye-i fıtrat ki senün zâtun ile

Fahr eder Adem ü Havvâda olan mâ ile tîn (Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). Beliğ İsmail. Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Ankara: Anıl Matbaacılık.  120; Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 1397/341).

Berg-i semenden olsa eger pîrehen sana

Bâr-ı girândur ey gül-i nâzük-beden sana

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). Beliğ İsmail. Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Ankara: Anıl Matbaacılık. 120; Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 1397/341).

Mâlik-i hüsn ü bahâ Yûsuf-ı gül-çihrelerün

Ruhına hat gelicek ipligi bâzâra çıkar

İrer bir sâhil-i maksûda âhir fülk-i dil kalmaz

Olur bir gün müsâid rûzgâr ammâ zamân ister

(Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 1397/341).

Senin aşkına dü âlem fedâdur yâ resûlallah

Burûc-ı şevketün rifat-fezâdır yâ resûlallah

Yüzüne urma isyânun kulundur Rüşdî-i şeydâ

Şefâat derdine ayn-ı şifâdır yâ resûlallah

(Ekinci, Ramazan (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî, Vefeyât-ı Ayvansarayî. İstanbul: Buhara Yay. 219.)