Madde Detay

Sâfî’nin doğum tarihi ve yeri kesin olarak bilinmemektedir. IV. Mustafa Dönemi'nde 1807-1808 yılları arasında sadrazam olarak görev yapmış Tayyar Mahmûd Paşa’ya yazdığı kasideden ve Dîvân’da geçen Nâdir Şâh, Zend Kerim Han, Kolçak İlyas Paşa, Şeyhülislâm Mehmed Zeynelâbidîn ve Çorlulu Köse Bâhir Mustafa Paşa gibi isimlerden, onun 18. yüzyıl sonu, 19. yüzyıl başında yaşadığı anlaşılmaktadır. Eğitimi hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Arapça ve Farsçaya vakıftır. Mesleği kâtipliktir. Dîvân’da geçen birtakım şehir, semt ve ülke isimleri İstanbul, Uşak, Rumeli gibi çeşitli coğrafyalarda bulunduğuna işaret etmektedir. Bu ikametlerin sebebinin devlet görevi olması muhtemeldir. Tek eseri Dîvân'ıdır.

1. Dîvân: İki nüshası vardır: 1. Millî Kütüphane, Yazmalar, FB/245; Millî Kütüphane, Yazmalar, A/8870. Dîvân’da 18 kaside, 1 muaşşer, 9 müseddes, 3 muhammes, 7 tahmis, 1 tasdik-i hüccet, 1 medh-i şâh-ı velâyet, başlıksız bir manzume, 1 münacat, 3 müstezat, 287 gazel, 1 kıta bulunmaktadır.

Sâfî’nin eserinden anlaşıldığı üzere üç yönü dikkat çekmektedir: İşrakilik, Bektaşilik ve Sebk-i Hindî. Dîvân'ına hâkim olan İslâm felsefesi İşrâkîliktir. Şair pek çok yerde İşrâkî olduğunu ifade etmektedir. Alevî-Bektaşi kültürünün izleri onun şiirlerinde Hacı Bektâş Veli, Hz. Ali, Ehl-i Beyt ve On İki İmam sevgisi ile kendini gösterir. Ayrıca Bektaşiliğin inançları hakkında da görüş ve hisleri eserinde önemli bir yer tutar. Sebk-i Hindî’nin esaslarına dair fikirlerinin yanı sıra soyutun somutlaştırıldığı alışılmamış bağdaştırmalarıyla bu üslubun fazlasıyla etkisinde kaldığı görülmektedir.

Ercan, Özlem (2013). “Bektâşî ve İşrâkî Bir Şair: Sâfî, Hayatı ve Divan’ının Nüshaları”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic  8/1 (Winter): 1375-1395.

Dîvân

Gazel

Katre-i yâkût-ı rümmânî kadehle sâdedür

Bir kadeh destinde bir mûg-beçe gördüm bâdedür

Ben kıyâs itdüm işâret bu dil-i nâ-şâdedür

Cem-cenâbunçün haber virdi tutar âmâdedür

...

Dîvân

Gazel

Hızra sordum çeşme-i âb-ı hayâtı bilmedi

Bu su’âlüm la’l-i Şîrînüm benüm Ferhâdedür

Perde-i lâhûrdan mâhûrı teshîr eyledüm

Ba’d-ez-în gönlüm benüm mülk-i cihân-âbâdedür

Heb zemîni mâh mihrîdür zemînün bildigüm

Ders-i hikmet vasf-ı hüsn-i ‘âlem-i bâlâdedür

Bir ayag üzre turur pervâneler şeb-tâ-seher

Şem’-i cem’ümde benüm şem’-i sühan âmâdedür

Devlet-i dârât-ı ‘aşkun kadrini Dârâ bilür

Dinlemem İskenderi ol sâde-levh üftâdedür

Yalınız birin degül ta’zîm idüp serv-i sehî

Kâmet-i şimşâduna sâyen gibi üftâdedür

Ben bunı Dîvân-ı Şevketden tahayyül eyledüm

Rinde mahmûre ‘ilâc elbette Sâfî bâdedür 

(Dîvân-ı Sâfî. Milli Kütüphane. Yazmalar. A/ 8870. vr. 245.)