Madde Detay
SÂMÎ
(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Sâmî’nin hayatı hakkında tezkirelerde ve biyografik kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Şehzade Mustafa’nın katli üzerine yazılan mersiyeler arasında bu isimde bir şairin mersiyesinin de bulunması ve bu elim olayın 1555 yılında vuku bulması göz önüne alındığında Sâmî’nin 16. yüzyılda yaşayan bir şair olduğunu söylenebilir. Sâmî’nin bu mersiyesi Şehzade Mustafa için yazılan on beş mersiye içinde padişaha yönelik en cüretkar ifadelerin yer aldığı bir örnektir. Diğer mersiyeler padişahın çevresini suçlarken Sâmî, doğrudan padişahı hedef alır.
Kaynakça
Çavuşoğlu Mehmet (1982). "Şehzade Mustafa Mersiyeleri". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi XII: 641-686.
İsen, Mustafa (1984). "Şehzade Mustafa İçin Yazılmış Üç Yeni Mersiye". Türk kültürü Araştırmaları XXII/1-2.
İsen, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek. Ankara: Akçağ Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. TUBA IŞINSU DURMUŞYayın Tarihi: 10.03.2015Güncelleme Tarihi: 29.10.2020Eserlerinden Örnekler
[Mersiye]
I
Ol mehün şevkıne eflâke atardum külehüm
Şimdi görinmez olupdur kanı ey çarh mehüm
Şeb-i zulmetde yine kaldı benüm âh rehüm
Hasretinden boyadı gökleri dûd-ı siyehüm
Bî-murâd olsam aceb mi yitürüp câh u cehüm
Bâg-ı âlemde bitüp tâze solupdur giyehüm
Çeşmüme nesne görinmez ol idi çün nigehüm
Kanda yüz tutam İlâhî göremem kıblegehüm
Ben kime kul olayım bilemezem n'oldı şehüm
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
II
İntikâmın alayım dimiş iken surh-serün
Kasd idüp cânına kıydun ne revâdur püserün
Bu degül idi garaz kalsa cihânda eserün
Tâc u tahtun kime kalur kime bu mülk ü yerün
Buna kim oldı sebeb yok mı şehâ hîç haberün
Kara topraga ki düşdi yine şol verd-i terün
Bu firâk odına döyer nice yanmaz cigerün
Bu eger erlik ise ancak ola bu hünerün
Pâdişehsin tutalum yok mı Hudâdan hazerün
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
III
Şol güneş yüz ki dolundı ne içün oldı nihan
Yas tutup geyse karalar yiridür uşbu cihan
Derilüp bir yere aglaşsa n'ola pîr ü cevan
Lâlenün hecr ile bagrı demidür pür ola kan
Açılup gül gibi ol şâh-ı cihan soldı heman
Ey gönül bülbüli gel eyleyelüm âh u figân
Yapragın döksün agaçlar bu cihân oldı hazân
Ata oglına kıyar oldı aceb oldı zaman
Öldürün anı didün virmen ana bir dem aman
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
IV
Sen Selîm oglı olup asl ile Osmân olasın
Yedi iklîme bu gün ilmün ile han olasın
Hâtem-i emrün ile halka Süleymân olasın
Her işi fehm idici âkil ü irfân olasın
Nûhveş bin yıl olursan dahi bir ân olasın
Dest-i hasretle çeküp çâk-i girîbân olasın
Gide bu tâc u kabâ bir ten-i uryân olasın
Hây hây itdügüne sonra peşîmân olasın
Acıyup ogluna çak derd ile giryân olasın
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
V
Ey şeh-i kân-ı kerem sende adâlet bu mıdur
Şeh-i âlem olasın sende inâyet bu mıdur
Pâdişehler ki ezel itdügi âdet bu mıdur
Ehl-i tedbîr olana fehm ü kiyâset bu mıdur
Sen Muhibbî olasın sende mahabbet bu mıdur
Mustafâ gibi ciger-kûşene şefkat bu mıdur
Âl ile kıydun ana kanı hakîkat bu mıdur
Kavl-i düşman sana kâr itdi meveddet bu mıdur
Yok yere kan idesin ya'nî hılâfet bu mıdur
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
VI
Yine ol servi anup agladı bu çim ü çemen
Yine bu fürkat ile açmadı ol gonca dehen
Gülşenün bagrını deldi yine hasretle diken
Lâlenün içi kızıl kan ile pür oldı hemen
Bagrını urmag içün hançeri çekdi sûsen
Kara geydi başına tutdı benefşe şîven
Yoldı sünbül saçını boynuna geçdükçe resen
Kara toprag ile yeksân n'ic'olur sîm beden
Rûz-ı mahşerde bula kim ise bu kanı iden
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişahüm
VII
Gün gibi zâhir idi zerre günâhı yog idi
İşigünden dahi bir özge penâhı yog idi
Sana ol togrı idi egri nigâhı yog idi
Hak ana şâhid idi gayrı güvâhı yog idi
Bende idi sana ol bir dahi şâhı yog idi
Hak bilür gayrı yire varmaga râhı yog idi
Ceng ider geldi disen iki sipâhı yog idi
Hançer urdun da anun cismine âhı yog idi
Yog idi cürmi bu Sâmîdir İlâhî yog idi
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
(İsen, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek. Ankara: Akçağ Yay. 305.)
Yayın Tarihi: 10.03.2015Güncelleme Tarihi: 29.10.2020Eserlerinden Örnekler
[Mersiye]
I
Ol mehün şevkıne eflâke atardum külehüm
Şimdi görinmez olupdur kanı ey çarh mehüm
Şeb-i zulmetde yine kaldı benüm âh rehüm
Hasretinden boyadı gökleri dûd-ı siyehüm
Bî-murâd olsam aceb mi yitürüp câh u cehüm
Bâg-ı âlemde bitüp tâze solupdur giyehüm
Çeşmüme nesne görinmez ol idi çün nigehüm
Kanda yüz tutam İlâhî göremem kıblegehüm
Ben kime kul olayım bilemezem n'oldı şehüm
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
II
İntikâmın alayım dimiş iken surh-serün
Kasd idüp cânına kıydun ne revâdur püserün
Bu degül idi garaz kalsa cihânda eserün
Tâc u tahtun kime kalur kime bu mülk ü yerün
Buna kim oldı sebeb yok mı şehâ hîç haberün
Kara topraga ki düşdi yine şol verd-i terün
Bu firâk odına döyer nice yanmaz cigerün
Bu eger erlik ise ancak ola bu hünerün
Pâdişehsin tutalum yok mı Hudâdan hazerün
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
III
Şol güneş yüz ki dolundı ne içün oldı nihan
Yas tutup geyse karalar yiridür uşbu cihan
Derilüp bir yere aglaşsa n'ola pîr ü cevan
Lâlenün hecr ile bagrı demidür pür ola kan
Açılup gül gibi ol şâh-ı cihan soldı heman
Ey gönül bülbüli gel eyleyelüm âh u figân
Yapragın döksün agaçlar bu cihân oldı hazân
Ata oglına kıyar oldı aceb oldı zaman
Öldürün anı didün virmen ana bir dem aman
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
IV
Sen Selîm oglı olup asl ile Osmân olasın
Yedi iklîme bu gün ilmün ile han olasın
Hâtem-i emrün ile halka Süleymân olasın
Her işi fehm idici âkil ü irfân olasın
Nûhveş bin yıl olursan dahi bir ân olasın
Dest-i hasretle çeküp çâk-i girîbân olasın
Gide bu tâc u kabâ bir ten-i uryân olasın
Hây hây itdügüne sonra peşîmân olasın
Acıyup ogluna çak derd ile giryân olasın
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
V
Ey şeh-i kân-ı kerem sende adâlet bu mıdur
Şeh-i âlem olasın sende inâyet bu mıdur
Pâdişehler ki ezel itdügi âdet bu mıdur
Ehl-i tedbîr olana fehm ü kiyâset bu mıdur
Sen Muhibbî olasın sende mahabbet bu mıdur
Mustafâ gibi ciger-kûşene şefkat bu mıdur
Âl ile kıydun ana kanı hakîkat bu mıdur
Kavl-i düşman sana kâr itdi meveddet bu mıdur
Yok yere kan idesin ya'nî hılâfet bu mıdur
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
VI
Yine ol servi anup agladı bu çim ü çemen
Yine bu fürkat ile açmadı ol gonca dehen
Gülşenün bagrını deldi yine hasretle diken
Lâlenün içi kızıl kan ile pür oldı hemen
Bagrını urmag içün hançeri çekdi sûsen
Kara geydi başına tutdı benefşe şîven
Yoldı sünbül saçını boynuna geçdükçe resen
Kara toprag ile yeksân n'ic'olur sîm beden
Rûz-ı mahşerde bula kim ise bu kanı iden
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişahüm
VII
Gün gibi zâhir idi zerre günâhı yog idi
İşigünden dahi bir özge penâhı yog idi
Sana ol togrı idi egri nigâhı yog idi
Hak ana şâhid idi gayrı güvâhı yog idi
Bende idi sana ol bir dahi şâhı yog idi
Hak bilür gayrı yire varmaga râhı yog idi
Ceng ider geldi disen iki sipâhı yog idi
Hançer urdun da anun cismine âhı yog idi
Yog idi cürmi bu Sâmîdir İlâhî yog idi
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
(İsen, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek. Ankara: Akçağ Yay. 305.)
Güncelleme Tarihi: 29.10.2020Eserlerinden Örnekler
[Mersiye]
I
Ol mehün şevkıne eflâke atardum külehüm
Şimdi görinmez olupdur kanı ey çarh mehüm
Şeb-i zulmetde yine kaldı benüm âh rehüm
Hasretinden boyadı gökleri dûd-ı siyehüm
Bî-murâd olsam aceb mi yitürüp câh u cehüm
Bâg-ı âlemde bitüp tâze solupdur giyehüm
Çeşmüme nesne görinmez ol idi çün nigehüm
Kanda yüz tutam İlâhî göremem kıblegehüm
Ben kime kul olayım bilemezem n'oldı şehüm
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
II
İntikâmın alayım dimiş iken surh-serün
Kasd idüp cânına kıydun ne revâdur püserün
Bu degül idi garaz kalsa cihânda eserün
Tâc u tahtun kime kalur kime bu mülk ü yerün
Buna kim oldı sebeb yok mı şehâ hîç haberün
Kara topraga ki düşdi yine şol verd-i terün
Bu firâk odına döyer nice yanmaz cigerün
Bu eger erlik ise ancak ola bu hünerün
Pâdişehsin tutalum yok mı Hudâdan hazerün
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
III
Şol güneş yüz ki dolundı ne içün oldı nihan
Yas tutup geyse karalar yiridür uşbu cihan
Derilüp bir yere aglaşsa n'ola pîr ü cevan
Lâlenün hecr ile bagrı demidür pür ola kan
Açılup gül gibi ol şâh-ı cihan soldı heman
Ey gönül bülbüli gel eyleyelüm âh u figân
Yapragın döksün agaçlar bu cihân oldı hazân
Ata oglına kıyar oldı aceb oldı zaman
Öldürün anı didün virmen ana bir dem aman
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
IV
Sen Selîm oglı olup asl ile Osmân olasın
Yedi iklîme bu gün ilmün ile han olasın
Hâtem-i emrün ile halka Süleymân olasın
Her işi fehm idici âkil ü irfân olasın
Nûhveş bin yıl olursan dahi bir ân olasın
Dest-i hasretle çeküp çâk-i girîbân olasın
Gide bu tâc u kabâ bir ten-i uryân olasın
Hây hây itdügüne sonra peşîmân olasın
Acıyup ogluna çak derd ile giryân olasın
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
V
Ey şeh-i kân-ı kerem sende adâlet bu mıdur
Şeh-i âlem olasın sende inâyet bu mıdur
Pâdişehler ki ezel itdügi âdet bu mıdur
Ehl-i tedbîr olana fehm ü kiyâset bu mıdur
Sen Muhibbî olasın sende mahabbet bu mıdur
Mustafâ gibi ciger-kûşene şefkat bu mıdur
Âl ile kıydun ana kanı hakîkat bu mıdur
Kavl-i düşman sana kâr itdi meveddet bu mıdur
Yok yere kan idesin ya'nî hılâfet bu mıdur
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
VI
Yine ol servi anup agladı bu çim ü çemen
Yine bu fürkat ile açmadı ol gonca dehen
Gülşenün bagrını deldi yine hasretle diken
Lâlenün içi kızıl kan ile pür oldı hemen
Bagrını urmag içün hançeri çekdi sûsen
Kara geydi başına tutdı benefşe şîven
Yoldı sünbül saçını boynuna geçdükçe resen
Kara toprag ile yeksân n'ic'olur sîm beden
Rûz-ı mahşerde bula kim ise bu kanı iden
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişahüm
VII
Gün gibi zâhir idi zerre günâhı yog idi
İşigünden dahi bir özge penâhı yog idi
Sana ol togrı idi egri nigâhı yog idi
Hak ana şâhid idi gayrı güvâhı yog idi
Bende idi sana ol bir dahi şâhı yog idi
Hak bilür gayrı yire varmaga râhı yog idi
Ceng ider geldi disen iki sipâhı yog idi
Hançer urdun da anun cismine âhı yog idi
Yog idi cürmi bu Sâmîdir İlâhî yog idi
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
(İsen, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek. Ankara: Akçağ Yay. 305.)
Eserlerinden Örnekler
[Mersiye]
I
Ol mehün şevkıne eflâke atardum külehüm
Şimdi görinmez olupdur kanı ey çarh mehüm
Şeb-i zulmetde yine kaldı benüm âh rehüm
Hasretinden boyadı gökleri dûd-ı siyehüm
Bî-murâd olsam aceb mi yitürüp câh u cehüm
Bâg-ı âlemde bitüp tâze solupdur giyehüm
Çeşmüme nesne görinmez ol idi çün nigehüm
Kanda yüz tutam İlâhî göremem kıblegehüm
Ben kime kul olayım bilemezem n'oldı şehüm
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
II
İntikâmın alayım dimiş iken surh-serün
Kasd idüp cânına kıydun ne revâdur püserün
Bu degül idi garaz kalsa cihânda eserün
Tâc u tahtun kime kalur kime bu mülk ü yerün
Buna kim oldı sebeb yok mı şehâ hîç haberün
Kara topraga ki düşdi yine şol verd-i terün
Bu firâk odına döyer nice yanmaz cigerün
Bu eger erlik ise ancak ola bu hünerün
Pâdişehsin tutalum yok mı Hudâdan hazerün
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
III
Şol güneş yüz ki dolundı ne içün oldı nihan
Yas tutup geyse karalar yiridür uşbu cihan
Derilüp bir yere aglaşsa n'ola pîr ü cevan
Lâlenün hecr ile bagrı demidür pür ola kan
Açılup gül gibi ol şâh-ı cihan soldı heman
Ey gönül bülbüli gel eyleyelüm âh u figân
Yapragın döksün agaçlar bu cihân oldı hazân
Ata oglına kıyar oldı aceb oldı zaman
Öldürün anı didün virmen ana bir dem aman
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
IV
Sen Selîm oglı olup asl ile Osmân olasın
Yedi iklîme bu gün ilmün ile han olasın
Hâtem-i emrün ile halka Süleymân olasın
Her işi fehm idici âkil ü irfân olasın
Nûhveş bin yıl olursan dahi bir ân olasın
Dest-i hasretle çeküp çâk-i girîbân olasın
Gide bu tâc u kabâ bir ten-i uryân olasın
Hây hây itdügüne sonra peşîmân olasın
Acıyup ogluna çak derd ile giryân olasın
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
V
Ey şeh-i kân-ı kerem sende adâlet bu mıdur
Şeh-i âlem olasın sende inâyet bu mıdur
Pâdişehler ki ezel itdügi âdet bu mıdur
Ehl-i tedbîr olana fehm ü kiyâset bu mıdur
Sen Muhibbî olasın sende mahabbet bu mıdur
Mustafâ gibi ciger-kûşene şefkat bu mıdur
Âl ile kıydun ana kanı hakîkat bu mıdur
Kavl-i düşman sana kâr itdi meveddet bu mıdur
Yok yere kan idesin ya'nî hılâfet bu mıdur
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
VI
Yine ol servi anup agladı bu çim ü çemen
Yine bu fürkat ile açmadı ol gonca dehen
Gülşenün bagrını deldi yine hasretle diken
Lâlenün içi kızıl kan ile pür oldı hemen
Bagrını urmag içün hançeri çekdi sûsen
Kara geydi başına tutdı benefşe şîven
Yoldı sünbül saçını boynuna geçdükçe resen
Kara toprag ile yeksân n'ic'olur sîm beden
Rûz-ı mahşerde bula kim ise bu kanı iden
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişahüm
VII
Gün gibi zâhir idi zerre günâhı yog idi
İşigünden dahi bir özge penâhı yog idi
Sana ol togrı idi egri nigâhı yog idi
Hak ana şâhid idi gayrı güvâhı yog idi
Bende idi sana ol bir dahi şâhı yog idi
Hak bilür gayrı yire varmaga râhı yog idi
Ceng ider geldi disen iki sipâhı yog idi
Hançer urdun da anun cismine âhı yog idi
Yog idi cürmi bu Sâmîdir İlâhî yog idi
Mustafâ n'oldı kanı n'eyledün â pâdişehüm
(İsen, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek. Ankara: Akçağ Yay. 305.)