Madde Detay

Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa hakkında biyografik kaynaklarda herhangi bir malumat yoktur. Yazarın hayatı ile ilgili bildiklerimiz onun tek eseri olan Nuhbetü’l-Âsâr min-Ferâ'idi’l-Eş’âr isimli tezkiresindeki bilgilerle sınırlıdır. Yazar eserinde 1751 yılında Musîb mahlaslı şairin meclisinde bulunduğunu söyler (Güzel 2012: 6). Bu onun Musîb'in yaşadığı yıllarda hayatta olduğunu göstermektedir. Safvet, tezkiresini 1197/1782-83 yılında tamamladığına göre (Güzel 2012:7), ölümü bu tarihten sonra olmalıdır. 

Tek eseri Nuhbetü’l-Âsâr min-Ferâ'idi’l-Eş’âr isimli tezkiresidir. Şairlerle yakın olmayı seven Safvet’in şairliği olsa bile şiirleri elimize ulaşmamıştır.

1. Nuhbetü’l-Âsâr min-Ferâ'idi’l-Eş’âr: Tezkire, yüzyılın başka bir tezkiresi olan Safâyî Tezkiresi’nin özeti olarak 1782-83 yılında yazılmıştır. Tezkirede toplam 328 şaire yer verilmiştir. Biyografik bilgiler ve örnek şiirler konusunda çoğunlukla Safâyî Tezkiresi’nden yararlanmıştır. Ancak Safâyî Tezkiresi’nde olmayan şairler, var olan mevcut şairlere ait yeni biyografik bilgiler ve örnek şiirlere de yer verilmiştir (Güzel 2012: 9). Kimi biyografilerde ise Safâyî’nin yanlışları düzeltilmiş; bazı şairlerin biyografilerinden sonra “Hatıra” başlığı altında anekdotlara yer verilmiştir. Tezkire yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Güzel 2012: 72). 

Tezkirede biygrafik bilgiler çoğunlukla sade bir dille aktarılmış; tanınmış büyük şairleri anlatıldığı bölümlerde ve “hatıra” başlıklı anekdotlarda uzun ve ağdalı cümleler kullanılmıştır. Safvet Tezkiresi, vermiş olduğu bilgiler ile Türk edebiyatı için birinci derece önemli biyografik kaynaklardan biri değil; ancak tezkirecilik geleneğimizin devamında rol alan halkalarından birini temsil etmektedir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmânî. Eski yazıdan aktaran: Seyit Ali Kahraman. İstanbul: Tarih Vakfı Yay.

Akyürek, Ahmet Remzi (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Cunbur, Müjgan vd. (hzl.)(1999). İbnülemin Mahmut Kemal İnal Son Asır Türk Şairleri. Ankara: AKM Yay.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayî Efendi, Tezkire-i Safayî. Ankara: AKM Yay.

Güzel, Bilal (2012). Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü'l-Asar min-Ferâidi'l-Eş'âr. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

İpekten, Halûk, M. İsen vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî. Ankara: Bizim Büro Yay.

Levend, A. Sırrı (1973). Türk Edebiyatı Tarihi I-Giriş. Ankara: TTK Yay.

M. Şemseddin Sami (1996). Kâmûsü'l-Alam. C. I-VI. İstanbul: Kaşgar Neşriyat. 

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Nev’îzâde Atâ’î, Şakâ’ik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri. İstanbul.

Üçok, Coşkun (trc.) (1982). Franz Babinger, Osmanlı Ta­rih Yazarları ve Eserleri. Ankara: KB Yay.

Nuhbetü’l-Âsâr min-Ferâ'idi’l-Eş’âr

HANEFÎ

İsimleri İsmâ'îl’dir. Zuhûrları Şumnı’dır. Tarîk-i Celvetiyye’den mazanne-i hâl bir ârif-i âgâh idi. Lisân-ı tasavvufda niçe resâ’il te’lîf etmişdir. Ve Muhammediyye’yi yüz yigirmi cüz miktârı şerh u beyân ve münâsib mahallerinde on iki bin beytle niçe ma'ânî-i ayân itmişdir. Niçe zamân Burusa’da ve bir zamân dahı Üsküdar’da olup yine Burusa’ya gitmişlerdir. İlahîyâtındandır:

Âşıka cümle-i eşyâda tecellî görünür

Her tecellide niçe güne tesellì görünür

Şol ki külliyet ile aklı vere aşkı ala

Bu ticâretde ana fâ'ide küllî görünür

Kimi kâ'îm kimi râki' kimisi sâcidî

Kıl nazar cümle-i eşyâda musallâ görünür

Nüsha-i ilm-i ledündür dil-i ârif billâh

Her neye tâlib isen anda mücellâ görünür

Kesret-i feyz ile Hanefî bu gün oldı deryâ

Gerçi sûretde kamu halkın akıllı görünür

(Güzel, Bilal (2012). Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü'l-Asar min-Ferâidi'l-Eş'âr. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 190-191.)

Safvet’in biyografilere eklediği anekdotlara örnek:

FEHÎM

Hâtıra

Şerha çekdim dâg yakdım göz göz etdim sînemi

Tâ görenler mâtemim târîhim iz'ân eylesün

Bundan akdem bu târîhi Fehîm kendi söyleyüp nakş-ı seng-i mezârı olmak içün vasîyetine binâen kabrîne yazmışlardır deyü işidilen ki mısra-ı evvelden bin elli beş hâsıl olur. Bâlâda olan takrîr-i münâfîdir. Ve’l-'alem 'ındellâh.

(Güzel, Bilal (2012). Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü'l-Asar min-Ferâidi'l-Eş'âr. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 533.)