SA’YÎ, Mustafâ

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mustafâ’dır. Latîfî’ye göre İstanbullu, diğer kaynaklara göre Prizrenlidir. Sehî Bey (1325: 83), “Mu’arrif Mollâ Hamdî’nin hemşirezâdesidür” demiştir. Şair Nehârî ile kardeş olan Sa’yî’nin Sa’dî-i Şîrâzî’nin torunlarından olduğunu iddia eden kaynaklar da vardır. Fatih Sultan Mehmed zamanında medrese tahsilini tamamladıktan sonra beklediği makamlara ulaşamayınca kimi kaynaklara göre Üsküp’te, kimilerine göre Prizren’de kendi halinde bir hayat yaşamaya başlamıştır. Ancak şairin “Sûretün nakşını yazınca gönül nâmesine / Kanlar aglatdı gözüm kirpigümün hâmesine” matla’lı gazelini çok beğenen II. Bâyezîd’in “Bu gazeli diyeni bulun.” emri üzerine İstanbul’a çağrılmış ve sarayda içoğlanlar hocası olmuştur. Sehî’ye göre ise II. Bâyezîd’in fermanını ve verdiği mansıpları kabul etmemiş, saraydaki içoğlanları hocalığı görevini Yavuz Sultân Selîm zamanında kabul etmiştir. II. Bâyezîd ya da Yavuz devrinde bu görevinde olduğu hâlde İstanbul’da ölmüştür. Sehî, pek çok alanda bilgi ve marifet sahibi, nazik mizaçlı biri olduğunu söylediği Sa’yî’nin Türkçe yanında Arapça ve Farsça şiirlerinin de bulunduğunu belirtmekte, Latîfî (1314: 191) ise “fenn-i nazmın kâmillerinden ve şuarânın fâzıllarındandır” diye övdüğü şairin beyitlerinin sanatlı olduğunu ifade etmektedir. Lugazlarıyla tanınan Sa’yî’nin camilerde okunan Ta’rîfât’ı bulunduğu kaydedilmektedir. Şairin Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde 2, Pervâne Bey Mecmû'ası’nda 6 şiiri yer almaktadır.

Kaynakça

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane. Yz. A. 679. vr. 59b.

Köksal, M. Fatih (2007). “Sa’yî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 528.

Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 21.07.2013].

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1997). Beyâni Mustafa bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay. 

Latîfî (1314). Tezkire-i Latîfî. İstanbul.

Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. C. 3. İstanbul

Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi. Bağdat. No. 406. vr. 50a, 95a, 266b.

Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Es’ad Efendi. No. 3871. vr. 61b.

Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul.

Şemseddîn Sâmî (1311)., Kâmûsu’l-A’lâm. C. 4. İstanbul.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1990). C. 7. “Sa’yî”. İstanbul: Dergâh Yay. 470.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
Yayın Tarihi: 19.09.2013
Güncelleme Tarihi: 06.11.2020

Eserlerinden Örnekler

 Gazel

Âhûma karşu koma cemâlün nikâb ile

Bâd-ı sabâ deminde gül olmaz hicâb ile

Şîrîn lebün mi zülf-i arak-rîzün ile bu

Perverde-i şekker mi ye müşk ü gül-âb ile

Nûr-ı ruhun ayân olıcak eşk olur nihân

Mestûr olur sitâre belî âftâb ile

Gönlüme düşdi zevk-i leb-i pür-melâhatün

Şol pâre-i nemek gibi olur kebâb ile

Agzuma sunıcak lebün elde ko gabgabun

Cân-bahş olur çü sîb ola câm-ı şarâb ile

Bu kâfiri görün ki_alup agzına zülfini

Zeyn eylemiş salîbini yâkût-ı nâb ile

Sa’yî tolansa n’ola kapun şevk-i hüsn ile

Seyr-i harem safâ mı degül mâh-tâb ile

(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 21.07.2013]. 2515.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Talât Sait Halmand. 7 Temmuz 1931 - ö. 5 Aralık 2014Doğum YeriGörüntüle
2RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, İstanbullud. 1865 - ö. 1903Doğum YeriGörüntüle
3Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Doğum YeriGörüntüle
4Talât Sait Halmand. 7 Temmuz 1931 - ö. 5 Aralık 2014Doğum YılıGörüntüle
5RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, İstanbullud. 1865 - ö. 1903Doğum YılıGörüntüle
6Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Doğum YılıGörüntüle
7Talât Sait Halmand. 7 Temmuz 1931 - ö. 5 Aralık 2014Ölüm YılıGörüntüle
8RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, İstanbullud. 1865 - ö. 1903Ölüm YılıGörüntüle
9Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Ölüm YılıGörüntüle
10Talât Sait Halmand. 7 Temmuz 1931 - ö. 5 Aralık 2014MeslekGörüntüle
11RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, İstanbullud. 1865 - ö. 1903MeslekGörüntüle
12Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902MeslekGörüntüle
13Talât Sait Halmand. 7 Temmuz 1931 - ö. 5 Aralık 2014Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, İstanbullud. 1865 - ö. 1903Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Talât Sait Halmand. 7 Temmuz 1931 - ö. 5 Aralık 2014Madde AdıGörüntüle
17RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, İstanbullud. 1865 - ö. 1903Madde AdıGörüntüle
18Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Madde AdıGörüntüle