Madde Detay

Seher Abdâl, 16. yüzyıl şairidir. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Gerçek kişiliği, kimliği, doğum ve ölüm tarihleri ile gerçek adının ne olduğu bilinmemektedir. Ailesi ve eğitimi hakkında da bilgiye rastlanılmamaktadır. Bir kadın şair olup Bektaşi tarikatına mensuptur. Sadettin Nüzhet Ergun, şairin Helvâ vü Nân mesnevisinden yola çıkarak Battal Gazi’yi pir olarak kabul eden Rum abdallarından olduğunu belirtilmektedir. Bu sebeple şairin Eskişehir dolaylarında yaşamış olabileceği ileri sürülmektedir. Tezkirelerde hakkında bilgi bulunan Sihrî’nin mahlasının Seherî şeklinde okunmasından dolayı bir bilgi karmaşası bulunmaktadır.

Elde bulunan şiirlerinden yola çıkılarak güçlü bir şair olduğu söylenmektedir. Tezkire tarzında yazılmış olan ve Bâkî’nin döneminde yazıldığı belirtilen İnkılâp Müzesi M. Cevdet Kitaplığı Numara 479’da kayıtlı olan bir mecmuada şaire ait bir manzumenin ilk beyti yer almaktadır: "Erişti fazl-ı ruhânî bize evlâd-ı Hayder’den/ Alup nûş eyledik vahdet meyin sâkî-i kevserden". Sadettin Nüzhet Ergun, bu bilgiden yola çıkarak mecmualarda şiirlerine tesadüf edilen bir Bektaşi şairi olduğunu belirtmektedir. Ayrıca şiirlerinin oldukça başarılı olduğunu ifade etmektedir. 

1. Helvâ vü Nân: Eser 138 beyit ihtiva etmekte olup biri matbu olmak üzere 6 nüshası bulunmaktadır. Eser kaside başlığıyla kayıt edilmiş olsa da nazım şekli mesnevîdir. Aruz vezninin hezec bahrinin mefā’īlün mefā’īlün fe’ūlün kalıbıyla yazılmıştır. Eserin nüshaları ise şöyledir: Seher Abdâl, Kasîde-i Helvâ vü Nân, Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 2861/5, 249a-252b; Seher Abdâl, Kasîde-i Helvâ vü Nân, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_1749/5, 9a-12b; Seher Abdâl, Kasîde-i Seher Abdâl, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Velîyi Araştırma Merkezi, 454, 139b-142a; Seher Abdâl, Güfte-i Nazm-ı Seher Abdâl Kasîde-i Helva-i Nân, Vatikan Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Vat. Turco 169/6, 193b-197a; Seher Abdâl, Nân u Helvâ, Almanya Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Ms.or.oct. 2585,147a-150b. Eserin matbu nüshasıyla alakalı künye ise şöyledir: Yemînî (1325-1327). Fazîlet-nâme-i Cenâb-ı Şâh-ı Velâyet, Der-Sa’âdet: Cihân Matba’ası, s.298-303.Tevhid ve naat kısmından sonra Hz. Ali’nin Allah emriyle Hz. Muhammed ümmetine rehber olduğunu, ahiret azabı çekmemek için Hz. Ali’nin ailesinden bahsedilmesi gerektiğini dile getirdiği bir bölüm yer almaktadır. Acem mülkünde padişah olan İbrahim Edhem’in meddahının cami ümmetinden Hazret-i Muhammed ve Hazret-i Ali’yi överek ekmek ve helva istemesi üzerine gelişen bir olay konu edinilmektedir. Eser, Fatma Sabiha Kutlar tarafından yayımlanmıştır.

Şiirlerinde çoğunlukla aruz ölçüsünü kullanmıştır. Şiirlerinde Noktavilik inancı egemen olup Hazret-i Ali soyuna da karşı derin bir saygı beslediği görülmektedir. Hazret-i Ali’yi, On İki İmam’ı şiirlerinde çokça över ve yüceltir. İsmail Özmen, dilinin ağır olduğunu; fakat zaman zaman çok akıcı ve açık ifadelerinin bulunduğunu belirtmektedir. Bazen de karmaşık bir söyleyişe sahip olduğunu da ifade etmektedir. Yaşadığı dönem ve cinsel kimliği dikkate alınacak olursa kadın kimliğiyle ön plana çıkabilmiş olması ve başarılı şiirler yazması edebiyat tarihimiz açısından fevkalade önemlidir. Çeşitli mecmualarda şiirleri bulunmaktadır.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1955). Bektaşi Edebiyatı Antolojisi, Bektaşi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.

Erverdi, Ezel vd. (1977). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi: Devirler, İsimler, Eserler, Terimler. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay.

Eyuboğlu, İsmet Zeki (1991). Alevi-Bektaşi Edebiyatı. İstanbul: Der Yay.

Gölpınarlı, Abdülbaki (1992). Alevi-Bektaşi Nefesleri. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Kutlar, Fatma Sabiha (2010). "Seher Abdal’ ın Helvâ vü Nân’ ı", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi: Alevilik Özel Sayısı. 56: 261-292.

Özkan, Abdullah (2003). Başlangıçtan Cumhuriyete Türk Şiiri Antolojisi. C. 2. İstanbul: Boyut Yay.

Özmen, İsmail. (1995). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. C. 2. Ankara: Saypa Yay.

Yıldırım, Ali (1995). Başlangıçtan Günümüze Alevi Bektaşi Deyişleri. C. 1. Ankara: Ayyıldız Yay.

 Düvâzdeh

 Erişti Fazl-ı Yezdânî bize evlâd-ı Hayder’den
 Alub nûş eyledik vahdet meyin sâkî-i kevserden

 Resûl’e her kim ümmettir sever evlâdını Şâhın
 İkisi nûr-ı vâhiddir olur bir pâk gevherden

 Ben ol şehrim dedi seyyid Ali’dir Bâbuhâ ya’nî
 Anınçün bil zuhûr etti Muhammed Ali ol derden

 Ali’ye sıdk ile candan eğer tasdîk kıldınsa
 Şefâat ola mahşerde sana Şebpîr ü Şebperden

 İmam Zeynelabâ’dan Bâkir oldu mürşid-i kâmil
 Eğer Hak mezheb istersen yüzün döndürme Ca’fer’den

 Bilin Mûsi-i Kâzım’dan erer maksûda her tâlib
 İmâm-ı heştüm ol şâh-ı Horasan nesl-i Hayder’den

 Takî’ye sıdık ile her kim gönül verdiyse ey âkil
 Nakî’den feth ola ma’nâ hidâyet ire Asker’den

 Muhammed Mehdi’dir hatm-i imam olıcağız zâhir
 Cihanda kalmaya bir şey Yezîd ü gebr ü kâferden

 Bu zulmâtın sıfâtından eğer kurtulmak istersen
 Fenâ dünyâyı terk eyle elin çek sîm ile zerden

 Koyub bu şehr-i âfâkı baka mülküne azm eyle
 Erişe şerbet-i Bâkî sana Sâkî-i Kevser’den

 Fedâ kıl cânını Şâh’ın yolunda ey Seher tâ kim
 Mevâlî meşreb ol ismin yuyulmasın bu defterden

 Teberrâ eyle müşrikten hezârân cân ile dâim
 Tevellâ eyle ey mü’min gelüb mevlâ-yı Kamber’den

 Ergun, Sadettin Nüzhet (1955). Bektaşi Edebiyatı Antolojisi, Bektaşi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi. 88-89.

  Helvâ vü Nân

  Acem’de var idi bir şehr-i muhkem
  O şehre dirler idi Belh-i A’zem

  Ki İbrâhîm Edhem ol zemânda
  Makâm idinmiş idi ol mekânda

  Ana irmiş idi fazl-ı İlâhî
  Ol idi şehr-i Belh’ün pâdişâhı

  Meger günlerde bir gün cum’a güni
  Göge çıkmış idi mukrebler üni

  Var idi anda bir meddâhı şâhun
  Okurdı medhin ol fazl-ı İlâh’un

  O gün mescide gelüp ol mevâlî
  Ayag üzre turup medh itdi âli

  Okudı medhin âl-i Mustafâ’nun
  Dahı vasfını kıldı Murtazâ’nun

  Didi iy kavm ki sizden hâcetüm var
  Kabûl olursa takrîr idem iy yâr

  Kim ola bunda bir kavline gerçek
  Vire Şâh ışkına helvâ vü etmek

  Kutlar, Fatma Sabiha (2010). "Seher Abdal’ ın Helvâ vü Nân’ ı", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi: Alevilik Özel Sayısı. 56: 278.