Madde Detay
SIDKÎ, Mustafâ Paşa
(d. ?/? - ö. 1071\\\'den önce/1661\\\'den önce)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Kaynaklara göre asıl adı Mustafâ ya da Ahmed’dir. Ancak Sıdkî Paşa, Dîvân’ında bir beyitte adının Mustafâ olduğunu açıkça söylemektedir (Erdoğan 2011: 24). Tosya Kasabası'nda doğan ve IV. Murâd, I. İbrâhîm ile IV. Mehmed’in saltanat zamanlarına yaşayan Sıdkî Paşa’nın ailesi ve eğitimi hakkında elimizde bilgi bulunmamaktadır. Ortaya koyduğu eserlerinden, Dîvân’ında yer alan Farsça manzumelerden ve yapmış olduğu devlet görevlerinden onun iyi bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Sıdkî Paşa önce Sadrazam Hüseyin Paşa’nın tezkirecisi, sonra 1038’de defter emîni olup İbrâhîm Hân zamanında reisülküttablık rütbesine ulaşmış, dört kez reisülküttablık görevine getirildikten sonra nişancı ve Tamaşvar valisi olmuştur. Şairin ölüm tarihi olarak kaynaklarda 1060/1650, 1065/1654 ağırlıklı olarak da 1073/1662 yılı verilmektedir. Ancak Dîvân’ın sonunda yer alan istinsah kaydında 1071/1661 yılında Sıdkî Paşa’dan “merhûm ve mağfûr” diye bahsedilmektedir. Buna göre onun ölümü için ağırlıklı olarak verilen 1073/1662 yılının geçerliliğini yitirdiği ve onun 1071/1661’de veya 1071/1661’den önceki bir tarihte vefat ettiği söylenebilir. Sefînetü’r-Rü’esâ ve Sicill-i Osmanî’de Sıdkî Paşa’nın Kayalar mevkiinde yalısı olduğu ve oraya bir mescid yaptırdığı yazılıdır. Hâlâ, Ortaköy ve Kuruçeşme arasında bir cami bulunmakta ve oraya Defterdar Burnu denilmektedir.
Sıdkî Paşa’nın üç eseri vardır.
1. Dîvân: Sıdkî Paşa Dîvân’ı manzum ve mensur karışık olarak yazılmış bir dibace ile başlar. Dîvân’da Türkçe 20 kaside, 67 gazel, 3 tarih, 1 tahmis, 8 kıt‘a, 4 nazm ve 1 mesnevi; Farsça 4 kaside, 5 gazel, 2 tarih ve 1 adet mesnevi mevcuttur.
2. Berf ü Bahâr: İçerisinde yer yer manzum parçaların da bulunduğu, kahramanları alegorik mensur bir hikâyedir. Kişileştirilen bazı mefhumlar arasındaki mücadeleler hikâyede bir savaş edası içerisinde anlatılmıştır.
3. Gazavât-ı Sultân Murâd-ı Râbi‘: Mensur olup yer yer Arapça, Farsça, Türkçe manzum parçaların da yer aldığı eser, IV. Murâd’ın 1635 yılındaki Revan Seferi'ni ve Revan Kalesi’ni alışını anlatmaktadır. Sıdkî Paşa bu sefere görevli olarak bizzat katılmış ve izlenimlerini detaylı olarak neredeyse günü gününe aktarmıştır. Eser, Osmanlı tarihi açısından da önem taşımaktadır.
Kaynaklar Sıdkî Paşa’nın şairliği üzerinde pek durmamış yalnız "şiir ve inşâda mâhir, şiir ve inşâdan vâye-dâr" demekle yetinmiştir. Vakâyi‘u’l-Fuzalâ’da Dîvân’ı mükemmel olarak nitelendirilir. Dîvân’ında bulunan Farsça şiirler onun şiir yazabilecek derecede Farsça bildiğini ortaya koyar. Sıdkî Paşa, şiir bilgisine sahip bir şairdir. Sanatkârâne bir üslupla yazılmış ve 17. yüzyılın süslü bir nesir örneği olan Berf ü Bahâr ise Sıdkî Paşa’nın edebî bilgisini yansıtmaktadır.
Kaynakça
Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1999). İsmail Beliğ, Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyl-i Zübdeti’l-Eş‘âr. Ankara: AKM Yay.
Aktan, Ali vd. (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. C. III. İstanbul: Sebil Yay.
Arslan, Mehmet (2006). Sıdkî Paşa, Gazavât-ı Sultân Murâd-ı Râbi‘ (IV. Murâd’ın Revân Seferi). İstanbul: Kitabevi Yay.
Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî. Ankara: AKM Yay.
Erdoğan, Mehtap (2009). Sıdkî Paşa’nın Alegorik Bir Eseri: Berf ü Bahâr. Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları. Prof. Dr. Meserret Diriöz Hatırasına. S. 15. Volume 4/2 Winter. 393-438.
Erdoğan, Mehtap (2011). Sıdkî Paşa Dîvân ve Berf ü Bahâr. İstanbul: Kitabevi Yay.
İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1959). "Sıdkî Paşa". C. II. İstanbul: MEB Yay. 404.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Müstakim-zâde, Mecelletü’n-Nisâb. Süleymaniye Kütüphanesi. Halet Efendi Bölümü. Nu.: 628. vr. 292a.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vakâyi‘u’l-Fuzalâ I. C. III. İstanbul: Çağrı Yay.
Resmî Ahmed Efendi (1269). Sefînetü’r-Rü’esâ (Halîfetü’r-Rü’esâ). İstanbul: Taşbaskı.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). "Sıdkî Mustafa Paşa". C. 8. İstanbul: Dergah Yay. 2.
Üzgör, Tahir (1990). Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Ankara: KB Yay.
Yılmaz, Kâşif (hzl.) (2001). Güftî ve Teşrîfatü’ş-Şu‘arâ’sı. Ankara: AKM Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. MEHTAP ERDOĞANYayın Tarihi: 04.09.2013Güncelleme Tarihi: 12.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Tut ümîd ol bî-vefânun va‘d-i bî-pâyânına
Kim bilür şâyed gele birgün vefâ meydânına
Her ne denlü hâk-i pây olsam yolında ol mehün
Sâye salmaz üstüme irmez elüm dâmânına
Âfitâbum seyl-i eşküm ‘âlemi gark itmesün
Bir nazar kıl ben gubârun dîde-i giryânına
Korkaram ruhsârunı dilde tahayyül itmege
Kim tahammül güçdür anun âteş-i sûzânına
Eski tarz üzre tamâm olmuş gazeldür Sıdkiyâ
Lutf idüp yârân-ı tâze kalmasun noksânına
Gazel
Kaşun yay oldı cânâ çün müjen tîr
Gönül murgı müheyyâ sana nahcîr
Nice şerh eyleyem sûz-ı firâkın
Ki hâmem tutuşur itdikçe tahrîr
Visâlün lezzeti gelmez lisâna
O zevkîdür olunmaz dille takrîr
Murâdum vasl iken düşdüm firâka
Bozarmış çâre ne tedbîri takdîr
Yüri nakd-i sirişkün irtişâ vir
Dilersen Sıdkiyâ cânânı teshîr
Berf ü Bahâr’dan
Ol şehr-i pür-zîverün şâhı, Bahâr-ı tâc-dâr ve mürebbî vü yâveri, evreng-nişîn-i târem-i çârüm olan Hâver-i kaviyyü’l-iktidâr idi. Şehriyâr-ı Bahâr, ‘asker-i encüm-girdâr-ı şükûfe vü ezhâr ve erkân-ı devlet-i bahâriyye olan serhengân-ı sipihr-‘unvân-ı eşcâr ve kâr-âgâhân-ı saltanat-ı nevrûziyye olan müdebirrân-ı kühen-i rûzgâr ile taht-ı zümürrüd-fâm-ı Gülşen-âbâd’da kâm-rânlık ve muvâfakat-ı nesîm-i Fesahharnâ lehu’r-rîha tecrî bi-emrihî ile kenâr-ı cûy-bârda Süleymânlık idüp, silsile-i cûy-ı ‘adli, halhal-ı sâk-ı serv-i çemân ve katarât-ı emtâr-ı dâd u insâfı, dürretü’t-tâc-ı lâle-i nu‘mân olup zamân-ı saltanatında…
(Erdoğan, Mehtap (2011). Sıdkî Paşa Dîvân ve Berf ü Bahâr. İstanbul: Kitabevi Yay. 261, 238, 317.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 04.09.2013Güncelleme Tarihi: 12.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Tut ümîd ol bî-vefânun va‘d-i bî-pâyânına
Kim bilür şâyed gele birgün vefâ meydânına
Her ne denlü hâk-i pây olsam yolında ol mehün
Sâye salmaz üstüme irmez elüm dâmânına
Âfitâbum seyl-i eşküm ‘âlemi gark itmesün
Bir nazar kıl ben gubârun dîde-i giryânına
Korkaram ruhsârunı dilde tahayyül itmege
Kim tahammül güçdür anun âteş-i sûzânına
Eski tarz üzre tamâm olmuş gazeldür Sıdkiyâ
Lutf idüp yârân-ı tâze kalmasun noksânına
Gazel
Kaşun yay oldı cânâ çün müjen tîr
Gönül murgı müheyyâ sana nahcîr
Nice şerh eyleyem sûz-ı firâkın
Ki hâmem tutuşur itdikçe tahrîr
Visâlün lezzeti gelmez lisâna
O zevkîdür olunmaz dille takrîr
Murâdum vasl iken düşdüm firâka
Bozarmış çâre ne tedbîri takdîr
Yüri nakd-i sirişkün irtişâ vir
Dilersen Sıdkiyâ cânânı teshîr
Berf ü Bahâr’dan
Ol şehr-i pür-zîverün şâhı, Bahâr-ı tâc-dâr ve mürebbî vü yâveri, evreng-nişîn-i târem-i çârüm olan Hâver-i kaviyyü’l-iktidâr idi. Şehriyâr-ı Bahâr, ‘asker-i encüm-girdâr-ı şükûfe vü ezhâr ve erkân-ı devlet-i bahâriyye olan serhengân-ı sipihr-‘unvân-ı eşcâr ve kâr-âgâhân-ı saltanat-ı nevrûziyye olan müdebirrân-ı kühen-i rûzgâr ile taht-ı zümürrüd-fâm-ı Gülşen-âbâd’da kâm-rânlık ve muvâfakat-ı nesîm-i Fesahharnâ lehu’r-rîha tecrî bi-emrihî ile kenâr-ı cûy-bârda Süleymânlık idüp, silsile-i cûy-ı ‘adli, halhal-ı sâk-ı serv-i çemân ve katarât-ı emtâr-ı dâd u insâfı, dürretü’t-tâc-ı lâle-i nu‘mân olup zamân-ı saltanatında…
(Erdoğan, Mehtap (2011). Sıdkî Paşa Dîvân ve Berf ü Bahâr. İstanbul: Kitabevi Yay. 261, 238, 317.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 12.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Tut ümîd ol bî-vefânun va‘d-i bî-pâyânına
Kim bilür şâyed gele birgün vefâ meydânına
Her ne denlü hâk-i pây olsam yolında ol mehün
Sâye salmaz üstüme irmez elüm dâmânına
Âfitâbum seyl-i eşküm ‘âlemi gark itmesün
Bir nazar kıl ben gubârun dîde-i giryânına
Korkaram ruhsârunı dilde tahayyül itmege
Kim tahammül güçdür anun âteş-i sûzânına
Eski tarz üzre tamâm olmuş gazeldür Sıdkiyâ
Lutf idüp yârân-ı tâze kalmasun noksânına
Gazel
Kaşun yay oldı cânâ çün müjen tîr
Gönül murgı müheyyâ sana nahcîr
Nice şerh eyleyem sûz-ı firâkın
Ki hâmem tutuşur itdikçe tahrîr
Visâlün lezzeti gelmez lisâna
O zevkîdür olunmaz dille takrîr
Murâdum vasl iken düşdüm firâka
Bozarmış çâre ne tedbîri takdîr
Yüri nakd-i sirişkün irtişâ vir
Dilersen Sıdkiyâ cânânı teshîr
Berf ü Bahâr’dan
Ol şehr-i pür-zîverün şâhı, Bahâr-ı tâc-dâr ve mürebbî vü yâveri, evreng-nişîn-i târem-i çârüm olan Hâver-i kaviyyü’l-iktidâr idi. Şehriyâr-ı Bahâr, ‘asker-i encüm-girdâr-ı şükûfe vü ezhâr ve erkân-ı devlet-i bahâriyye olan serhengân-ı sipihr-‘unvân-ı eşcâr ve kâr-âgâhân-ı saltanat-ı nevrûziyye olan müdebirrân-ı kühen-i rûzgâr ile taht-ı zümürrüd-fâm-ı Gülşen-âbâd’da kâm-rânlık ve muvâfakat-ı nesîm-i Fesahharnâ lehu’r-rîha tecrî bi-emrihî ile kenâr-ı cûy-bârda Süleymânlık idüp, silsile-i cûy-ı ‘adli, halhal-ı sâk-ı serv-i çemân ve katarât-ı emtâr-ı dâd u insâfı, dürretü’t-tâc-ı lâle-i nu‘mân olup zamân-ı saltanatında…
(Erdoğan, Mehtap (2011). Sıdkî Paşa Dîvân ve Berf ü Bahâr. İstanbul: Kitabevi Yay. 261, 238, 317.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Tut ümîd ol bî-vefânun va‘d-i bî-pâyânına
Kim bilür şâyed gele birgün vefâ meydânına
Her ne denlü hâk-i pây olsam yolında ol mehün
Sâye salmaz üstüme irmez elüm dâmânına
Âfitâbum seyl-i eşküm ‘âlemi gark itmesün
Bir nazar kıl ben gubârun dîde-i giryânına
Korkaram ruhsârunı dilde tahayyül itmege
Kim tahammül güçdür anun âteş-i sûzânına
Eski tarz üzre tamâm olmuş gazeldür Sıdkiyâ
Lutf idüp yârân-ı tâze kalmasun noksânına
Gazel
Kaşun yay oldı cânâ çün müjen tîr
Gönül murgı müheyyâ sana nahcîr
Nice şerh eyleyem sûz-ı firâkın
Ki hâmem tutuşur itdikçe tahrîr
Visâlün lezzeti gelmez lisâna
O zevkîdür olunmaz dille takrîr
Murâdum vasl iken düşdüm firâka
Bozarmış çâre ne tedbîri takdîr
Yüri nakd-i sirişkün irtişâ vir
Dilersen Sıdkiyâ cânânı teshîr
Berf ü Bahâr’dan
Ol şehr-i pür-zîverün şâhı, Bahâr-ı tâc-dâr ve mürebbî vü yâveri, evreng-nişîn-i târem-i çârüm olan Hâver-i kaviyyü’l-iktidâr idi. Şehriyâr-ı Bahâr, ‘asker-i encüm-girdâr-ı şükûfe vü ezhâr ve erkân-ı devlet-i bahâriyye olan serhengân-ı sipihr-‘unvân-ı eşcâr ve kâr-âgâhân-ı saltanat-ı nevrûziyye olan müdebirrân-ı kühen-i rûzgâr ile taht-ı zümürrüd-fâm-ı Gülşen-âbâd’da kâm-rânlık ve muvâfakat-ı nesîm-i Fesahharnâ lehu’r-rîha tecrî bi-emrihî ile kenâr-ı cûy-bârda Süleymânlık idüp, silsile-i cûy-ı ‘adli, halhal-ı sâk-ı serv-i çemân ve katarât-ı emtâr-ı dâd u insâfı, dürretü’t-tâc-ı lâle-i nu‘mân olup zamân-ı saltanatında…
(Erdoğan, Mehtap (2011). Sıdkî Paşa Dîvân ve Berf ü Bahâr. İstanbul: Kitabevi Yay. 261, 238, 317.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | TÛSÎ, Küçük Mustafa Çelebi | d. ? - ö. 10 Haziran 1596 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | RÂTİB, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi | d. ? - ö. 1799 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | FASÎHÎ, Hasan Fasîhî Efendi | d. ? - ö. 1743 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | TÛSÎ, Küçük Mustafa Çelebi | d. ? - ö. 10 Haziran 1596 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | RÂTİB, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi | d. ? - ö. 1799 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | FASÎHÎ, Hasan Fasîhî Efendi | d. ? - ö. 1743 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | TÛSÎ, Küçük Mustafa Çelebi | d. ? - ö. 10 Haziran 1596 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | RÂTİB, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi | d. ? - ö. 1799 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | FASÎHÎ, Hasan Fasîhî Efendi | d. ? - ö. 1743 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | TÛSÎ, Küçük Mustafa Çelebi | d. ? - ö. 10 Haziran 1596 | Meslek | Görüntüle |
11 | RÂTİB, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi | d. ? - ö. 1799 | Meslek | Görüntüle |
12 | FASÎHÎ, Hasan Fasîhî Efendi | d. ? - ö. 1743 | Meslek | Görüntüle |
13 | TÛSÎ, Küçük Mustafa Çelebi | d. ? - ö. 10 Haziran 1596 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | RÂTİB, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi | d. ? - ö. 1799 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | FASÎHÎ, Hasan Fasîhî Efendi | d. ? - ö. 1743 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | TÛSÎ, Küçük Mustafa Çelebi | d. ? - ö. 10 Haziran 1596 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | RÂTİB, Seyyid Ebû Bekir Râtib Efendi | d. ? - ö. 1799 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | FASÎHÎ, Hasan Fasîhî Efendi | d. ? - ö. 1743 | Madde Adı | Görüntüle |