Madde Detay

1055/1645-46 yılında Kastamonu’nun Taşköprü ilçesinde doğdu. Asıl adı Hasan Ünsî’dir. Şeyh A‘rec Hasan Ünsî Efendi olarak tanındı. Künyesi “Şeyh Ünsî Hasan ibn eş-Şeyh Receb ibn eş-Şeyhü’ş-Şehîd Muhammed” (Tatçı 2002: 1)dir.  Babası Bayramiye Tarikatı mensuplarından Recep Efendi’dir. İlköğrenimini Taşköprü’de tamamladı. Küçük yaşlarda İstanbul’a gelerek medrese öğrenimi gördü. Yirmi bir yaşında müderris oldu. Bu arada Ayasofya Câmii’nde Beyzâvî Tefsiri ile Mesnevî-i Şerîf okuttu ve meclisine gelen pek çok âlimin müşküllerini halletti. Babası Recep Efendi vasıtasıyla tasavvufa aşina olan Ünsî, müderrislik görevinden ayrılarak Karabaş-ı Velî’ye intisap etti. İstanbul Alayköşkü yakınlarındaki Aydınoğlu adıyla anılan Halvetî tekkesinin şeyhi oldu ve evlendi. Fatıma adında bir kızı oldu. Kızının büyüyüp dellâke olarak tekkeyi terk etmesi üzerine çok üzüldü. 10 Safer 1136/9 Kasım 1723’te vefat etti. Vefat tarihi Ayvansarâyî (Galitekin 2001: 71) ve Mehmed Süreyya (Akbayar 1996: 1645)’da Şevval 1136/Haziran-Temmuz 1724 olarak kayıtlıdır. Aydınoğlu Tekkesi’nde kendi sağlığında yapılan üzeri kurşun örtülü (kârgir) taş türbede medfundur. Türbesi halen ziyaret yeridir. Vefatına Ayvansarâyî “en-Nebeü’l-‘azîm 1136” (Ekinci 2013: 124) terkibi ve “Şehri şevvâli’l-mübârek” (Galitekin 2001: 71) mısraı ile iki ayrı tarih düşürdü. Ünsî de hayatta iken kendi vefatına “Bildi ömri târîhin oldı Hasan gamdan esen / Ni'me dâr-ı muttakîn-i evc zihi cây-ı hasen 1136” ve iki tamiyeli “Gelüp dü ferd târîh buna hoş düşdi mu‘teber / Mübârek bu libâs ile kabr-i Ünsîye münevver” beyitleriyle tarih düşürdü. Yine bir rübaisinde vefat tarihini ima etti. Ayrıca vefatından kırk sene önce türbesindeki sandukanın üzerine örtülecek örtüye nakşettiği bir tarih manzumesinde de vefat tarihini söyledi (Tatçı 2002: 3-4).

İlmiyle âmil bir zât olarak tanındı. Zühd ve takva ehli bir sufiydi. Münzevî yaşamayı severdi. Arapça ve Farsçayı bu dillerde şiir yazacak derecede iyi bilirdi.

Bilinen üç eseri vardır:

1. Dîvân: Ünsî’nin Türkçe şiirlerinden oluşan eserde, hece ve aruzla yazılmış dört yüzden fazla manzume bulunmaktadır. İlahiler nazım tekniği bakımından zayıf olmakla birlikte içerik yönünden son derece doludur. İlahilerinde Niyazi-i Mısrî ile Yunus Emre’nin yolundadır. Dîvân’ın Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi (tasnif dışı yazma) ile Süleymaniye, Nazif Paşa Bölümü 867’de kayıtlı iki nüshası bulunmaktadır (Tatçı 2002: 64-65; Uzun 2003: LXX). Divanı üzerine bir yüksek lisans çalışması (Uzun 2003) yapıldı.

2. Kelâm-ı Aziz: İbrahim Has tarafından derlenen eser, Ünsî’nin sohbetlerini içermektedir (Uzun 2003: LXX; Tatçı 2002: 73-74). Eserin nüshaları hakkında Uzun (2003: LXXI) ve Tatçı (2002: 74)’da bilgi bulunmaktadır.

3. Sırr-ı Ehâdiyet: Ünsî’nin risalelerinden oluşmaktadır. Eserin nüshasına rastlanılmamıştır (Mehmed Tâhir 2000: 28; Tatçı 2002: 75; Uzun 2003: LXXI).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Cunbur, Müjgân (2007). “Ünsî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 472.

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvânsarâyî-Vefeyât-ı Ayvânsarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Buhara Yay.

Galitekin, Ahmed Nezih (hzl.) (2001). Ayvansarayî Hüseyin Efendi-Alî Sâtı Efendi-Süleymân Besîm Efendi Hadîkatü’l-Cevâmi‘ (İstanbul Câmileri ve Diğer Dinî-Sivil Mimârî Yapılar). İstanbul: İşaret Yay. 

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1968). “Ünsî”. C. III. İstanbul: MEB Yay. 643.

Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001a). Mehmed Nâil Tuman, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 120a-120b.

Tanman, M. Baha (1991). “Aydınoğlu Tekkesi”. İslam Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 238-239.

Tatcı, Mustafa (hzl.) (2002). İbrahim Hâs Menâkıb-nâme-i Hasan Ünsî. Ankara Kültür Bakanlığı Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998).  “Ünsî Hasan Efendi (Taşköprülü)”. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay. 491.

Uzun, Savaş (2003). Ünsî Hasan Efendi-Hayatı, Eserleri, Dönemi ve Divanı’nın Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.

Bahr-i bî-çûn mâlikiyem mülk-i kânım andadır

Mevc-i hûb bunda bırakdı lâ-mekânım andadır

Taşuban şol taşkın ummân taşra düşürdü beni

Dürr-i yektâ bî-bahâyam ol dükânım andadır

Çıkmışam andan şikâra özleyip av gelmişem

Şâhbâzam dâma düşdüm murgsitânım andadır

Çün bu yere aslımı ben sora geldim ben garîb

Cânı buldum dertli oldum ol Lokmân’ım andadır

Lâ-ta‘ayyün iklîminden bu ta‘ayyün iline

Nâgehân düşdüm gedâyam ol divânım andadır

Bunda bâğ-ı hayret içre kayd u ıtlâk bana yok

Bülbülem hoş zâra geldim gülsitânım andadır

Mülk-i fakrın şâhıyam ben tınma uryân olduğum

Raht u bahtım tâc u tahtım hânumânım andadır

Ben şu ma‘den gevheriyem bu garîbdir kân-ı ten

Ben ne cevherem ne kânam çün nişânım andadır

Ünsiyâ kân-ı enîs fahri bu Ünsî dediler

Bunda hemân bu nişânım özge şânım andadır

Tatcı, Mustafa (hzl.) (2002). İbrahim Hâs Menâkıb-nâme-i Hasan Ünsî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 69.