Madde Detay

Monlâ Arab Vâ’iz, Vâ’iz Arab, Kara Vâ’iz olarak da anılan şairin künyesi Kâtip Çelebi (2007: 1528)’nin belirttiğine göre Vaiz Şeyh Muhammed bin Hamza el-Arabî’dir. Mahlası Vâ’iz’dir. Hakkında günümüze ulaşan bilgiler yok denecek kadar azdır. Âşık Çelebi’nin alaycı bir dille anlattığına bakılırsa o, kendini fenn-i vaazda Cevzî ve Sa’âlebî, belagatta ise Asma’î ve Câhız sayarmış. Süleymân Çelebi Mevlid’inin bazı kısımlarına dahledip kendisi bir mevlid yazmış. Şiir, aruz ve kafiye konusunda bilgisi olmadığını belirterek metni tashih etmesi için şair Üsküplü Atâ (öl. 984/l576?)’ya göndermiş (Kılıç 2010: 1092). Atâ da onun Mevlid kitabını ağır bir dille eleştirip tümüyle düzeltilmeye muhtaç olduğundan kinaye balmumuna batırıp Vâ’iz’e yollamış. Buna çok kızan Vâ’iz, vaazda Atâ’yı zemmedip birkaç gün boyunca kürsüyü “kıssa-hân” meclisine döndürüp, dünyayı Atâ’nın başına dar etmiş (Kutluk 1981: 638; Kılıç 2010: 1093). Tezkirelerdeki bu rivayeti yanlış anlayan Şemseddin Sâmî (l31l: 3158) ise, yerilenin Süleymân Çelebi’nin Mevlid’i olduğunu sanmıştır. Mazıoğlu’nun (1974: 62), nüshasının bulunmadığını, Aksoy’un ne zaman yazıldığının belli olmadığını belirttiği (2004: 484) manzume, Ceyhan (2000: 95)’ın işaret ettiğine göre 16. yüzyılda kaleme alınmıştır. Mevlid veya Mevlidü’n-Nebî olarak da söz edilen bu mesnevînin tek nüshası Millî Kütüphane Katalogu’nda Yz A 8414 numarada Mevlid başlığıyla Kara Vâ’iz adına kayıtlıdır. Ancak yazmanın ilk varağının başında Kitâb-ı Mevlûd-ı Kara Vâ’iz yazmaktadır.

Aksoy, Hasan (2004). “Mevlid”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: TDV Yay. 482-484.

Ceyhan, Adem (2000). "Süleyman Nahîfî’nin Mevlidü’n-Nebî Mesnevisi". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (14): 89-141.

Kâtip Çelebi (2007). Keşfü’z-Zunûn. C. 4. çev. R. Balcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Köksal, Fatih (hzl.) (2011). Mevlid-nâme. Ankara: TDV Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1981). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 2. Ankara: TTK Yay.

Mazıoğlu, Hasibe (1974). “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”. Türk Dili VI (1): 31-62.

Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü’l-A’lâm. C. 4. İstanbul.