Madde Detay

Asıl mesleği kadılık olan ve 18. yüzyılda yaşayan Vesîm’in doğum yeri ve tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Ahmed'dir. Şairin hayatı ile ilgili elimizdeki en önemli bilgi, onun İstanbul kadılığı görevinde bulunduğudur. Dîvân'ının İstanbul Üniversitesi nüshasının (Nadir Eserler Kütüphanesi. No: 43) başındaki “Dîvân-ı Vesîm Efendi el-merhûmu’l-ma'zûl 'an kadâ'i İstanbul sâbıkan” kaydı, onun İstanbul kadılığı yaptığını göstermektedir. Dîvân’ındaki, "Bu üç gazel Mısr-ı Kâhire’de söylenmişdür.”, “Gazel-i Müzeyyel be-Vasf-ı Hazreti Cezzâr Ahmed Paşa der-Medîne-i Münevvere Dâde-bûd” ve “Der-Medîne-i Münevvere Güfte-būd” başlıkları da, İstanbul'dan önce Kahire ve Medine kadılıklarında bulunduğunu göstermektedir. Vesîm, aynı tarihlerde Medine, Mısır ve İstanbul’da görev yapan Cezzâr Ahmed Paşa, Melek Mehmed Paşa ve Şeyhülislâm Tevfîk Efendi’ye şiirler sunmuştur.

Şair, şiirlerinde Vesîm mahlasını kullanmıştır. İyi bir şair olduğu hâlde yeterince tanınmayan Vesîm’in bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. 

1. Dîvân: Dîvân'ın, İstanbul Üniversitesi. Nadir Eserler Kütüphanesi 43 ve Mısır Kahire Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmalar 58858 numaraya kayıtlı iki nüshası vardır. Dîvân, 8'i müzeyyel olmak üzere 302 gazelden oluşmaktadır. Dîvân'ın tenkitli metni yayımlanmıştır (Tuğluk 2010).

Vesîm, Dîvân’ında şiir anlayışından bahsettiği beyitlerde nazımla beraber inşasından söz etse de şu ana kadar mensur eserlerine rastlanmamıştır. Onun edebî yönünün dikkat çeken ilk özelliği nazireciliğidir. Birçok şaire nazire yazmıştır. Bâkî, Şeyhülislam Tevfîk Efendi, Sâbit, Nâbî, Koca Râgıb Paşa, Dâniş, Nedîm, Kâmî, Seyyid Vehbî, Reşîd şairin nazire yazdığı şairlerdir. Şiirlerinde daha çok hecez bahrinin "mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün" veznini kullanan Vesîm, şiirlerinin çoğunu da redifli yazmıştır. 302 şiirden 285'i rediflidir. Dilinin aksine rediflerinde Türkçe kelimeler ağırlıktadır. Dîvân’da 4 şiir Farsçadır. Ahmed Vesîm’in dili ağırdır, üslubunda  Sebk-i Hindî'nin özelliklerinden olan yeni tamlamalar önemli bir yer tutar. "köz-i mahabbet", "kebâb-ı şarâb" vb. Sebk-i Hindî şairleri, Farsça unsurları Türkçe unsurların yerine kullanmıştır. Vesîm de aynı şekilde Farsça unsurları Türkçe yapıların yerine kullanmıştır. Bu, yapı bakımından Farsçayı andıran mısra yapıları ve Türkçe-Farsça karışık yazılmış mısralar şeklinde kendini göstermiştir.

El-Mathûtâtu’t-Türkiyyeti’l-Osmânîyye El-Kısmi Sâni (S-H) (1989). E’l-Hey’etü’l- Mısriyyeti’l Âmmeti’l li’l- Kütübi. 51.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Haluk, Mustafa İsen vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1959). C. II. İstanbul.

Kurnaz, Cemal, Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. C. IV. İstanbul.

Şeyhülislâm Tevfîk. Dîvân. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. T 5479.

Tuğluk, İbrahim Halil (2007). Abbas Vesîm Efendi; Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Tuğluk, İbrahim Halil (2010). Ahmed Vesîm Dîvânı (İnceleme-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. (1998). "Vesîm, Ahmed" Maddesi. İstanbul: Dergâh Yay. 8: 529-530.

Dîvân

Gazel

Her kaçan kim hasretünle dîde reşha-bâr olur

Reşha ebr ü ebr cû cû kulzüm-i zehhâr olur

Habbetü’s-sevdâ-yı hâlünle hemîşe sînede

Hâl dâg u dâg şerha şerha pür-efgâr olur

Fikr-i hattun nazra-ı mevhûmı itdürmez hayâl

Nazra mûy u mûy hâr u hâr nîşter-zâr olur

‘Ukde-i ser-besteveş sevdâ-yı zülfün serde tâ

‘Aşk ‘ukde ‘ukde turre turre-i tarrâr olur

Nâleye dil itse âgâz ol şeh-i bî-dâddan

Nâle zâr u [zâr] zûr u zûr pür-âzâr olur

Neyyir-i ruh lem’a-zâ oldukça zîr-i turrede î

Lem’a nûr u nûr necm ü necm gîsûdâr olur

Şevk-ı sahbâ-yı lebün geldükçe sâkî hâtıra

Şevk neş’e neş’e sâġar sâġar-ı ser-şâr olur

Yâd-ı hatt-ı yâr ile âgâz-ı âh itsem Vesîm

Âh gerd ü gerd hat hat sürme-i güftâr olur

(Tuğluk, İbrahim Halil (2010). Ahmed Vesîm Dîvânı (İnceleme-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay. 110-111.)