Madde Detay

Asıl adı Gülpaşa Tokdemir olan âşık Yanguni, 1918'de Artvin’in Şavşat ilçesine bağlı Kocabey köyünde eski adıyla Kuçen’de dünyaya gelmiştir. Babası çiftçilikle uğraşan Gülpaşa, yedi yaşında başladığı okula üç sene devam ettikten sonra okuldan ayrılır. Şiirlerini bu süre zarfında öğrendiği okuma yazma becerisiyle yazar. Gülpaşa Tokdemir, zaman zaman köylerine gelen âşıklardan saza merak salar ve amcasının sazını çalmaya başlar. "Âşıklığın geleneğe bağlı unsurları arasında yer alan rüyada bade içme motifi Gülpaşa Tokdemir’de de görülür. Bir gün öğlen vakti tarlanın kenarında bir ağacın altında uyurken bir rüya görür. Rüyasında sevdiği kız Gülpaşa Tokdemir’e içmesi için bir bardak şerbet verir. Tam içeceği zaman köyden bir başkası koluna çarpar ve şerbeti içemez. Bunun üzerine “Âşık, ömür boyu yanacaksın” diye bir ses duyar ve rüyasında yanmaya başlar. Bu rüyadan kan ter içinde uyanır ve içine kor düştüğünü söyler. Rüyasından sonra Yanguni kelimesini mahlas olarak seçer (Karadeniz 2002). Gülpaşa Tokdemir, rüyasını takip eden günlerde âşık olduğu kişiye sevgisinin daha da büyüdüğünü söyler ve zamanını sazıyla geçirmeye başlar. Bu olaydan sonra adı duyulmaya başlar. Evlendiği Zahide Hanım’dan Yücel ve Güleser isimli iki tane çocuğa sahip olur. 1948'de eşi Zahide Hanım’dan ayrılmadan Fatma isimli bir kadınla daha evlenir ve 1950'de iki eşini de alıp Adapazarı’nın Mesudiye Köyü’ne göç ederler. 1952'de Zahide Hanım’la geçimsizlik sebebiyle ayrılır ve Artvin’e geri götürür. Kalan hayatına Fatma Tokdemir ile devam eder. Fatma hanımla evliliğinden altı çocuğa vardır. Geçimini marangozlukla sağlayan âşık kendi bağlamalarını kendi yapar ve isteyen olursa verir, kendisine yenisini yapar. Bağlamalarını genelde dut ağacından yapan âşık kendine has olan makamlar gereğince bağlamalarını 16-17 perdeden oluşturur. Bu makamların hüzünlü olanlarını Yanık, neşeli olanlarına güzelleme olarak isimlendirir. Âşıklar arasında tanınan ve sevilen Âşık Yangunî çeşitli âşıklar bayramına katılır ve çeşitli dallarda ödüller alır. 28 Nisan 2002 yılında Âşık Yangunî uzun süren rahatsızlıklarının sonucunda vefat eder ve Sakarya’nın Mesudiye köyünde toprağa verilir.

Şiirlerinde sade bir dil kullanan Âşık Yangunî'nin şiirleri şekil açısından incelendiğinde nazım biçimi olarak çoğunlukla koşma nazım biçimini kullandığı görülür. 11’li hece ölçüsüyle yazmış olduğu şiirlerinin kafiye düzeni de “ abab-cccb-dddb” şeklindedir. Şiirlerinde çoğunlukla yarım ve tam kafiyeyi kullanır. Küçük yaşlardan itibaren şiirler söyleyen ve amcasının bağlaması ile âşıklık geleneği içine giren Âşık Yangunî halk hikayeleri, şiirleri ve katıldığı pek çok aşık etkinlikleriyle bu geleneğin temsilcilerinden olur. Şiirlerinde sevgi, din, ata, bayrak, öğretmen, sıla özlemi gibi konuları sıklıkla işleyen Yangunî son dönem şiirlerinde ise çocuklarına, torunlarına duyduğu sevgi, dertleri, vatan özlemi gibi konuları daha fazla işler.

Gülpaşa Tokdemir radyo, televizyon gibi teknolojik gelişmelerin etkisiyle büyük ölçüde ortadan kalkmaya yüz tutmuş olan halk hikâyeciliğini yeni bir üslupla ortaya koyan ve geleneğin gelecek kuşaklara aktarılmasına katkılarda bulunur. O, kahvehanelerde ve çeşitli toplantılarda hikâye anlattığı gibi teknolojik imkânları da kullanmayı başarır. Plak ve kasetlere okuduğu kısa halk hikâyeleri bunun en çarpıcı örnekleridir. Âşık Gülpaşa, yörede anlatılan geleneksel türkülü halk hikâyelerinin birçoğunu bilmesi ve anlatmasıyla olduğu gibi, kendine özgü hikâyesi “Casim Şah” ile de tanınır.