Madde Detay

Yusuf Ziyaeddin Paşa aslen Gürcüdür. Bu sebeple Gürcü Yusuf Ziyâeddin Paşa olarak tanındı. Sicill-i Osmânî’de (Akbayar 1996: 1702) eşinin Zilhicce 1226/Aralık-Ocak 1811-12 tarihinde vefat edip Selimiye’ye defnedilmiş olan Kandilli Hamamı ustalarından Ayşe Hanım olduğu bilgisine yer verilmiş ve Paşa’nın ona olan bağlılığından bahsedilmiştir. Yusuf Ziyâeddin Paşa, Mîrâhûr Benli Hacı Mustafa Paşa’nın kölesi olup onun oğlu sudûrdan İbrahim Bey’in dairesinde ilim tahsil etti. Daha sonra Ispanakçı Mustafa Paşa’ya Enderûn Ağası oldu. Sonra Halîl Hamîd Paşa’ya intisap ederek onun silahtarı oldu. Paşa'nın vefatından sonra irsal-i lihye ile önce maden-i hümâyûn emînliğine, sonra mîr-i mîranlığa, 1207/1792-73 yılında da vezirlik görevine getirildi. 1208/1793-94 yılında Diyarbakır valiliğine atandı ve 1209/1794-95 yılında ilaveten Erzurum valiliği, 1211/1796-97 yılında da ilaveten Çıldır valiliği kendisine verildi.1212/1797-98 yılında kendi isteğiyle Çıldır valiliğinden azledildi. Onun yerine diğerlerine ilaveten Trabzon valiliği verildi. 8 Rebiyülevvel 1213/20 Ağustos 1798 tarihinde sadrazam olarak İstanbul’a geldi. 21 Muharrem 1220/21 Nisan 1805 tarihinde istifa ederek Beylerbeyi’ndeki evine çekildi. Ardından önce Trabzon valiliğine atandı, 1222/1807-08 yılında Erzurum valiliğine getirildi, sonrasında da Şark seraskeri oldu. Yine 1222/1807-08 yılı içinde Bağdat ve Basra valisi olduktan bir ay sonra Konya ve Halep valiliğine getirildi. 1224/1809-10 yılında ikinci defa sadrazam olup Halep’ten İstanbul’a geldi. 1226/1811-12 yılında görevinden azledilerek Dimetoka’ya sürüldü ve sonra da maden eminliği üzerinden alındı. Muharrem 1231/Aralık 1815-Ocak 1816 tarihinde vezirliği tekrar verilerek önce Ağrıboz ve Karlıili muhafızlığına atandı, 1232/1816-17 yılında da Sakız muhafızlığına getirildi. 1234/1818-19 yılında Sakız’da vefat etti ve burada Şeyh İlyas Türbesi’ne defnedildi.

Yusuf Ziyâeddin Paşa, maden Eminliği yaptığı sırada Keban’da kendi adıyla cami, medrese, şadırvan, kütüphane ve çeşmeden oluşan bir külliye inşa ettirmiş ve külliyenin ihtiyaçları için yine aynı isimle bir vakıf kurmuştur. Mısır’ın fethinde hayli hizmet görmüş gayretli, akıllı bir devlet adamı olan Paşa, Ziyâ mahlasıyla şiirler yazan iyi bir şair ve münşidir. Fatin Tezkiresi’nde, “şair tabiatının olup olmadığı meçhul ise de sadâreti hengâmında söylenmiş olan bazı tarihlerden ve kendisine isnat edilen gazelden hareketle şair olduğu” şeklinde bir kayıt bulunmaktadır (Çiftçi yty: 268). Kaynaklarda eseri olup olmadığına dair bir bilgi bulunmamaktadır.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 1701-1702.

Beydilli, Kemal (2013). “Yusuf Ziya Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: TDV Yay. 34-37.

Çelik, Kürşat (2014). “Keban’da Yusuf Ziya Paşa Külliyesi Vakfı”. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi 1 (1): 49-64.

Çiftçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud, Hâtimetü’l-Eş’âr. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 14.12.2014].

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Tuhfe-i Nâilî - Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 572.

Çobanoğlu, Ahmet Vefa (2013). “Yusuf Ziya Paşa Külliyesi”. İslam Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: TDV Yay. 37-38.

Yılmazçelik, İbrahim (2000). "Osmanlı Hakimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10 (1): 233-287.
 

Câm-ı endûh-ı felekden şimdi mahmûrlardanız
Ya‘nî bezm-i dil-rübâdan dûr u mehcûrlardanız

Birbirin ta‘kîb edüp gelmekdedir seng-i kazâ
Her tarafdan hâtırı nâ-şâd u meksûrlardanız

Cevr-i nâ-sâz-ı felekden çekdigim Mevlâ bilir
Gerçi biz ikbâl ile âlemde meşhûrlardanız

Ser-fürû itmez iken dünyâ için a‘lâlara
Şimdi ednâya mümâşat ile mecbûrlardanız

Kem-bahâ bulsa n’ola kâlâ-yı şi‘rin ey Ziyâ
Kadr-ı eş‘âr ile biz ma‘zûr u mağdûrlardanız
(Çiftçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud, Hâtimetü’l-Eş’âr. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 14.12.2014]. 267-268.)