Nurdan Gürbilek

Nurdan Umur
(d. 20 Mayıs 1956 / ö. -)
Deneme yazarı, Eleştirmen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kütahya’da doğdu. İzmir Amerikan Kız Kolejini ve Boğaziçi Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisansını Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı alanında "The Enigma of History: A Study of Shakespeare's Historical Tetralogies" başlıklı teziyle 1981'de tamamladı. Tezi Nurdan Umur adıyla kayıtlıdır. 1982'den beri çeşitli yayınevlerinde çevirmen ve editör olarak çalıştı. 1985-1986’da Akıntıya Karşı, 1987-2002’de Defter dergisinin yayın kurulunda yer aldı. Ayrıca Zemin, Virgül, Express ve Bir+Bir dergilerinde yazdı. İlk yazısı 1985'te "Muhalefet, Üslup, Dil" başlığı ile Akıntıyakarşı'da çıktı. “Türkiye'de edebiyatın bütününe deneme penceresinden bakan sorgulayıcı bakış açısı ve bu coğrafyanın belirleyici öğelerinden endişe konusuna getirdiği çok boyutlu açılım” gerekçesiyle 2010'da Erdal Öz Edebiyat Ödülüne layık görüldü. Benden Önce Bir Başkası adlı çalışmasıyla deneme/inceleme dalında 2011 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülünü kazandı. Evli ve bir çocuk annesidir. Yaşamını İstanbul'da sürdürmektedir. Serbest bir çalışma yaşamı tercih eden yazarın düzenli olarak yazı yazdığı dergi ya da internet sitesi yoktur.

Nurdan Gürbilek edebiyatımızda deneme-eleştirileri tarzında yazılarıyla öne çıkmıştır. Kültür ve edebiyat Gürbilek'in eleştirilerinin temel izleğidir. Gürbilek’e göre eleştiri, metinle karşılıklı konuşmaktır. Soru-cevap, karşılaştırma, çapraz okuma gibi yöntemler kullanarak meydana getirdiği eleştirileriyle, edebiyat eleştirisinin toplumu anlamakta ne kadar önemli olduğu gösteren özgün bir eleştiri anlayışı ortaya koymuştur. Kitaplarında edebî eserleri, Türkiye'nin yakın tarihinde öne çıkmış kültürel imgeleri, Türkçe edebiyata yön veren endişeleri, edebiyatın mağdurluk, incinmişlik ve dışlanmışlık hissiyle ilişkisini ve yazarların özgünlük kaygısını incelemiştir. Karşılaştırma yönteminden yararlandığı eleştirilerinde kimi zaman bir edebi eseri farklı eserlerle, kimi zaman da aynı yazarın edebi eserlerini yayın yıllarını göz önüne alarak karşılaştırmalı ya da çapraz bir şekilde okur. Böylece aynı esere pek çok farklı açıdan bakar. Kimi zaman kültürel ve siyasi gelişmeler ışığında eserlere yaklaşır. Gürbilek’in eleştiri yazılarını incelediğimizde Oğuz Atay, Ahmet Hamdi Tanpınar, Bilge Karasu ve Yusuf Atılgan’ın üzerinde en çok durduğu yazarlar olduğunu görürüz. Bu yazarlara olan düşkünlüğü Gürbilek’in eleştirilerinde denemeci psikanalitik edebiyat eleştirisine yakın olduğunu gösterir. Ayrıca diğer eleştirmenlerden farklı olarak yazarlara ve eserlere ne kadar yakından bakılırsa okuyucu ve metin arasındaki mesafenin daha iyi görüleceğini iddia eder. Okuyucunun yaklaştığını sandığı an aslında uzaklamaya da başladığı andır. Gürbilek bunu eserlerin üzerindeki gölge olarak adlandırır.

Nurdan Gürbilek'in eleştiri - deneme tarzında yazdığı kitaplarında her defasında temel bir izlek üzerinden denenmemiş olanı dener. İlk eleştiri - denemelerinde 1980'lerin Türkiyesinde yaşanan kültürel değişimleri, 1980 Darbesi sonrası siyasal krizle beraber devletin zoruyla kurulan kapitalist düzenin içine doğan yeni kültürel ortamı çözümlemektir. Bu çözümlemelerinde romanlardan başka popüler kültür öğeleri üzerinden de bir çözümleme yapmayı dener. Dönemin şarkıları ve şarkıcıları bile yazar için malzeme niteliği kazanır.

Nurdan Gürbilek deneme tarzında yazdığı eleştirileri ile edebiyata ve topluma farklı bir bakış açısı kazandırmıştır. Yazarın eleştirilerinin en önemli ortak özelliği bugünü ve geçmişi birlikte değerlendirmesidir. Bunu yaparken de her dönemi siyasi, sosyal ve toplumsal şartları açısından değerlendirmiştir. Eleştilerinin dikkat çeken bir yönü de yenilikçi olmasıdır. Her denemesinde farklı bir konu ve yöntem denemiştir. İlk denemelerinde var olanı yorumlarken daha sonraki denemelerinde ikili okumalar yapmış, yeri geldiğinde karşılaştırmış yeri geldiğinde ayrıştırmıştır. Kimi zaman eserler üzerinde dururken kimi zaman sanatçıları değerlendirmiştir. Türk eleştiri anlayışına kültür ve edebiyat birlikteliğini, güncel ve geçmişin birlikte yorumlanabilmesini ve de önce sorular sorup sonra cevaplar arama anlayışını kazandırmıştır.

Kaynakça

Ak, Eray (2015). “Edebiyatın Farkı Bazı Şeylerin Teselli Edilemeyeceğini Unutmamasıdır”. Cumhuriyet Kitap Eki. 09.03.2015 http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kitap/229779/ Nurdan_Gurbilek_le_yeni_kitabi__Sessizin_Payi__uzerine.html [erişim tarihi: 01.08.2018]

Alpay, Necmiye (2007). "Eleştiri Yapıtla Konuşmadır". Radikal Kitap Eki. 10.08.2007 http://www.metiskitap.com/catalog/interview/2978 [Erişim Tarihi: 02.08.2018]

Arslan, Sema (2008). “Şahane Kaybedenler’den Bir Türlü Vazgeçemiyoruz”. Radikal Kitap Eki. 14.03.2008 http://kitap.radikal.com.tr/makale/haber/kapak-57959 [Erişim Tarihi: 02.08.2018]

Özkan, Kaan (2013). “Nurdan Gürbilek: Güçlü Bir Edebiyatın Ardından Hemen Her Zaman Bir Kriz Var”. Oggito. 13.05.2013 https://oggito.com/nurdan-gurbilek-guclu-edebiyatin-ardinda-hemen-her-zaman-bir-kriz-var-0520131628 [Erişim Tarihi: 02.08.2018]

Rifat, Mehmet (2008) .Bizim Eleştirmenlerimiz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. CENNET ALTUNDAŞ
Yayın Tarihi: 01.03.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Vitrinde Yaşamak, 1980’lerin Kültürel İklimiMetis Yayınları / İstanbul1992Deneme
Yer Değiştiren GölgeMetis Yayınları / İstanbul1995Deneme
Ev ÖdeviMetis Yayınları / İstanbul1998Deneme
Kötü Çocuk TürkMetis Yayınları / İstanbul2001Deneme
Kör Ayna Kayıp ŞarkMetis Yayınları / İstanbul2004Deneme
Mağdurun DiliMetis Yayınları / İstanbul2008Deneme
Benden Önce Bir BaşkasıMetis Yayınları / İstanbul2011Deneme
Sessizin PayıMetis Yayınları / İstanbul2015Deneme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SENÂYÎ, Ahmedd. ? - ö. 1732-33Doğum YeriGörüntüle
2HAKKI, İsmail Hakkı Evliyâ-zâded. ? - ö. 1865Doğum YeriGörüntüle
3UMUR, Osman Önderd. 1899 - ö. 09.05.1976Doğum YeriGörüntüle
4KUL CEMALİ, Cemal Kılıçd. 1956 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Lâle Müldürd. 21 Şubat 1956 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Gülayşe Koçakd. 27 Mart 1956 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Alim Kahramand. 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Kamuran Özbird. 1927 - ö. ?MeslekGörüntüle
9Ercüment Ekrem Talud. 1888 - ö. 16 Aralık 1956MeslekGörüntüle
10Murat Karacand. 23 Mart 1973 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Meltem Ahıskad. 22 Ocak 1958 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Deniz Uzunoğlud. 19 Kasım 1981 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13UMUR, Osman Önderd. 1899 - ö. 09.05.1976Madde AdıGörüntüle
14Umur Bugayd. 17 Ocak 1941 - ö. 06 Ağustos 2019Madde AdıGörüntüle
15Haydar Ergülend. 14 Ekim 1956 - ö. ?Madde AdıGörüntüle