Madde Detay

Aksaray’a bağlı Gülağaç ilçesinin Demirci köyünde doğdu. 1937’de köyüne yapılan ilkokula kaydoldu. 1943'te Konya sınırları içinde yer alan İvriz Köy Enstitüsü’nde öğrenimine devam etti. 1947'de enstitüden mezun olunca kendi köyüne yakın Aksaray’a bağlı Nurgöz köyünde öğretmenlik yapmaya başladı. Başta görev yaptığı Nurgöz köyü olmak üzere, köyü anlatan yazılar yazdı ve bu yazılar her ay Varlık dergisinde yayımlandı. Köyü anlatan bu yazı dizisinin ilki 1948’in Mayıs ayında yayımlandı ve tamamı 1950’de de Bizim Köy adıyla kitaplaştırıldı. Kitap çıktıktan üç ay sonra tutuklandı ama ceza almadı. Altı yıl köy öğretmenliği yapan Makal, Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nde yükseköğrenime başladı. Antalya, Adana ve Ankara’da ilköğretim denetmenliği yaptı. 1962’de İngiltere’de bulundu. 1965’te Fransa’da sosyoloji eğitimi aldı. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nden İstanbul adayı oldu ama seçilemedi. 1968’de öğretmenlikten istifa etmek zorunda kaldı. 1971-1972 yılları arasında Venedik Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi. 1979’da dönemin Kültür Bakanı Ahmet Taner Kışlalı tarafından danışman olarak atandı. Kültür Yüksek Kurulu üyeliği ve sekreterliği yaptı. 12 Eylül 1980’de bir süre Almanya’da kaldı.

Bugüne kadar Mahmut Makal’ın çeşitli türde pek çok kitabı yayımlandı. Kitaplarından bazıları Almanca, Fransızca, İngilizce ve İtalyanca başta olmak üzere pek çok dile çevrildi. Ayrıca Makal, 1966’da UNESCO’nun “Tüm Kitaplarıyla Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü” ve 1967’de Türk Dil Kurumu’nun “Dile Hizmet Ödülü”nü aldı. UNESCO tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi. Ankara'da öldü.

Mahmut Makal edebiyat dünyasına İvriz Köy Enstitüsü'nde öğrenciyken yazmaya başladığı şiirleri ile adım attı. Öğrencilik yıllarında yazdığı şiirler Türke Doğru, İvriz, Yayla, Ülkü ve Ekekon dergilerinde yayımlandı. Ama onun adını duyuran düzyazıları olmuştur. Kendisi de bir köy çocuğu olan yazar, İvriz Köy Enstitüsü'nden mezun olup da Nurgöz köyünde öğretmenlik yapmaya başlayınca hem kendi köyünde hem de öğretmenlik yaptığı köyde tanık olduklarını gerçekçi bir anlayışla "Bir Köy Öğretmeninin Notları" başlığı altında 1948-1949 yılları arasında Varlık dergisinde yayımlamaya başladı. Bu yazılar, döneminde çok ses getirdi. İlk kez köy ve köylü bu kadar gerçekçi anlatılmıştı. O zamana kadar köy hayatı kırlar, çimenler, besili hayvanlar, mutlu ve yüzünden sağlık akan köylülerden müteşekkilmiş gibi hem romanlarda hem de şiirlerde anlatılırken Mahmut Makal, bambaşka bir anlayışla fakirlik, pislik, cahillik dolu köy ve köylü hayatından bahsetmeye başlar. Bu yüzden siyasi olarak sıkıntılar da yaşayan yazarın en büyük katkısı gerçekçi köy edebiyatının doğmasına olur. Varlık'ta yayımlanan bu yazı dizisini, yazar Bizim Köy adıyla kitaplaştırır. Kitabının roman olarak anılmasından özellikle çekinen yazar, eserinin gördüklerinden ve yaşadıklarından oluştuğunu açıklamaları ile her fırsatta vurgular. Bu eser ile dönemin yazarları arasında gerçekçi bir köy edebiyatı anlayışı başlar. Artık köy, tutucu anlayışları, fakirliği, cinsel sapkınlıkları, dini yanlış anlamaları, siyasi haklarını bilmeyişleri, ağa ya da muhtar baskısı altında hayatını geçiren köylüler olarak edebiyata girer.

Bizim Köy'le ismini duyuran yazar aslında bu eser ile hayat boyu devam edeceği edebî çizgisini de ilan etmiş olur. Yazar bütün eserlerini eğitim sorunları ve köylülerin yaşayışı üzerine inşa eder. Eserlerinde Anadolu gerçekliğinin toplumsal ve kültürel kaynaklarından beslenir. Toplumcu gerçekçi bir anlayış ile eserler veren yazar için temel mesele topluma fayda sağlayacak, onları değiştirip dönüştürecek eserler vermektir. Bu yüzden eserlerinin dili anlaşılır, anlatımı sürükleyicidir. Bir röportajında toplumsal meseleleri işlemeyen, bireyi merkez alan edebiyatı "kem küm edebiyatı" olarak adlandırdığını ifade etmiştir. Makal'a göre toplumcu sanat anlayışı, yaşadığı çağın sosyal gerçekliğini anlatmalıdır. Bu yüzden de eserleri anı-hikâye tarzında yazılmıştır. Öğretmenlik yaptığı, yaşadığı köy ve eğitim anılarını eserlerinde işlemiştir.