SÂATÎ

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmed’dir. Memleketi bazı kaynaklarda Bolvadin ve Serez olarak, bazılarında da Anadolu ve Germiyan gibi daha genel coğrafyalar olarak gösterilmektedir. Latîfî, şairi “geniş-meşrepli, Şia-mezhepli bir rind” olarak tanımlamaktadır. Şehir şehir vaaz vermekte olan şairin hayatı devlet ve ikbalden uzak, sıkıntı içinde geçmiştir. Ölümü hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Latîfî tefsir ve hadiste derin bilgisi olan şairin manzum ve mensur Farsça ve muammâ ile ilgili bazı eserleri olduğunu yazmaktadır. Latîfî, şairin vaaz vererek gezdiği beldelerde başından geçen ibret verici veya dikkat çekici olaylara yer verirken Kastamonu’da başından geçen bir kıssayı da nakleder. Âşık Çelebi’nin Sâatî hakkındaki kanaatleri oldukça menfîdir. “Kallâş, evbâş” gibi sıfatlarla andığı şair için “etkiyâ sûretinde eşkiyâdan idi” (takva sahibi kimse görünürdü ama çapulculardandı.) Yine Âşık Çelebi, bazen Kerbelâ asitanesinde, bazen Hacı Bektaş Dergâhı’nda, bazen Seyyid Gazi Ocağı’nda görünen Sâatî’nin buralarda “ışık” olamadığını ve bu makamları pislediğini yazar.

Molla Firâkî’yi hicveden ve bahr-i hafifte yazılmış Âşık Çelebi ve Hasan Çelebi’ye göre iki bin, Beyânî’ye göre bin beyitlik bir mesnevisi vardır. Âşık Çelebi eserleri arasında buna ilaveten eserleri arasında halk arasında Şengül-nâme denilen Şuhûdî Hoca Ebü’l-Ubeyd Vâhidü’l-’ayn Kıssası, Sarı Cuhûd Kızıl Papas Akça Hoca Mankır Ağa Destânı ile hakimleri ve onların kararlarını zemmeden bir eseri olduğunu kaydetmektedir. Şairin, Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde iki, Pervâne Bey Mecmuası’nda üç adet şiiri yer almaktadır. 

Kaynakça

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013]

Köksal, M. Fatih (2007). “Sâatî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 386.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i NâilîDîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri.  Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat No. 406, vr. 243b, 331b, 518b.

“Sâatî”(1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 377.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]

Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihrân Matbaası.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
Yayın Tarihi: 05.09.2013
Güncelleme Tarihi: 03.12.2020

Eserlerinden Örnekler

  GAZEL 

 Kıldı kudret hâmesi zâr ile tasvîrüñ senüñ

 Sûznâk olsa aceb mi hurde tahrîrüñ senüñ

 

 Rûh-bahş eyler deminden râhat-efzâ leblerüñ

 N’ola dil âb-ı hayât okursa tefsîrüñ senüñ

 

 Düşde gördüm zülfüñi didüm didüñ dâruñ durur

 Baña Yûsuf’dan güzel görinde ta’bîrüñ senüñ

 

 Ey kemân-ebrû üşer göñlüm temâşâsına halk

 Mâhiyedür san geçer pûlâddan tîrüñ senüñ

 

 Şol kemân ebrûñ olaldan şast zülfüñ destine

 Bir kemînüñde döginen oldı nahcîrüñ senüñ

 

 Nokta-i hâl ü hat[ı] kor anı dâne dökme kim

 Bellüdür uşşâka zâhid dâm-ı tezvîrüñ senüñ

 

 Mâhı gökden indürüp yire sagasın Sâ’atî

 Kesr-i nefs ü bast-ı eşk olursa teshîrüñ senüñ

(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli NazmîMecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013]. 1410)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KABÛLÎ, Kabûlî Çelebid. ? - ö. III. Murad devriDoğum YeriGörüntüle
2HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebid. ? - ö. 1615-16Doğum YeriGörüntüle
3EMÎN, Nazîrî-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1712-13Doğum YeriGörüntüle
4KABÛLÎ, Kabûlî Çelebid. ? - ö. III. Murad devriDoğum YılıGörüntüle
5HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebid. ? - ö. 1615-16Doğum YılıGörüntüle
6EMÎN, Nazîrî-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1712-13Doğum YılıGörüntüle
7KABÛLÎ, Kabûlî Çelebid. ? - ö. III. Murad devriÖlüm YılıGörüntüle
8HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebid. ? - ö. 1615-16Ölüm YılıGörüntüle
9EMÎN, Nazîrî-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1712-13Ölüm YılıGörüntüle
10KABÛLÎ, Kabûlî Çelebid. ? - ö. III. Murad devriMeslekGörüntüle
11HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebid. ? - ö. 1615-16MeslekGörüntüle
12EMÎN, Nazîrî-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1712-13MeslekGörüntüle
13KABÛLÎ, Kabûlî Çelebid. ? - ö. III. Murad devriAlan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebid. ? - ö. 1615-16Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15EMÎN, Nazîrî-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1712-13Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16KABÛLÎ, Kabûlî Çelebid. ? - ö. III. Murad devriMadde AdıGörüntüle
17HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebid. ? - ö. 1615-16Madde AdıGörüntüle
18EMÎN, Nazîrî-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1712-13Madde AdıGörüntüle