Madde Detay

Şairin asıl adı Mehmed, doğum yeri İştib'dir. "İştibî Mehmed Efendi" adıyla meşhur olmuştur. Ailesi ve yakın çevresi hakkında bilgimiz yoktur. (Çapan 2005: 397; İnce 2005: 483; Güzel 2012: 385). Şair, ilim tahsili için İstanbul'a gelmiş, Ankaravî Mehmed Efendi'den mülazım olmuştur. Bazı kasabalarda kadılık yapmıştır. Belirli görevler sonucu kırk akçelik medreseye kadar yükselmiş, bu görevde iken azledilmiştir, Azil olayından sonra görev değiştiren Aklî, Nemçe seferine seras­ker olan Yeğen Osman Paşa'nın yanında “Ordu Kadısı” olarak görev yaptı. İsyan ve fesadını izhar eden Yeğen Osman Paşa'ya padişah tara­fından ceza uygulanınca, Aklî de, Paşa’nın idaresi altında bulunmakla bu cezadan nasibini aldı ve 1099/1687-88 yılında katledildi. (Çapan 2005: 397; İnce 2005: 483; Özcan, 1989: 58-59; Güzel 2012: 385).

İştibli Aklî'yi tanıtırken Safâyî, Sâlim ve Belîğ’deki bilgileri aynen aktaran Sadettin Nüzhet Ergun, onun XVIII. yüzyıl şairi olarak tanıtır (Ergun 399 ; Çapan 2005: 397; İnce 2005: 483; Güzel 2012: 385). Bu üç tezkirede de 1099/1687-88 yılında katledildiği belirtilen bir şair için Sadettin Nüzhet Ergun’un başka bir tarih vermesi doğru değildir. (Ergun 1936-1945: I/399).

Şairin 1099/1687-1688 yılında, katledildiği konusunda Mecelletü'n-Nisab ve Sicill-i Osmanî dışındaki kaynaklar birleşmektedirler.(Müstakimzade 2000: 321, Mehmet Süreyya 1308-15/ 1890-97: IV/189).

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl)(1999). İsmâil Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

Ergun, Saadettin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri C. 1. İstanbul: Bozkurt Matbaası. 399.

Güzel, Bilal (hzl.) (2012). Kemiksizzâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü'l-Âsâr min-Ferâidi'l-Eş'âr İsimli Şair Tezkiresi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Mehmed Süreyyâ (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Müstakimzâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Yay. 321.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay.

O 'âşık kim şeb-i hicrânda ebrûnı hayâl eyler

Dem-â-dem sîneye nâhûn urur şekl-i hilâl eyler

Dehânun fikr ider hüsnün kitâbı dâ'imâ elde

Anunçün Aklî-i dil-teng her gün hasb-ı hâl eyler 

***

Seyr et o şâhı tâze hat-ı müşk-bûyıla

Sulh itdi milk-i hüsnde gûyâ adûyıla

Sür âsitânına yüzüni sen de Akliyâ

Hâk-i derinde hidmetin it âb-ı rûyıla  

(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 58-59).

**

Ser-i kûyun gören meyl-i behişt-i câvîdân itmez

Ruhun seyreyleyenler ârzû-yı hûriyân itmez

Dime itmez nigâh-âşinâyı 'Aklî-i zâra

Budur tarz-ı cevânîn iltifât-ı âşıkân itmez

(Güzel, Bilal (hzl.) (2012). Kemiksizzâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü'l-Âsâr min-Ferâidi'l-Eş'âr İsimli Şair Tezkiresi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.385).