Madde Detay

Ali Rıza Seyfi, 1879/1880 yılında Kasımpaşa’da doğdu. Hayatının 12 yılını Gemlik’te geçirdi. Daha sonra ağabeyi Süleyman Nutki Bey’in isteği üzerine İstanbul’a Kasımpaşa Bahriye Hastanesi yokuşundaki Bahriye Rüştiyesi’ne kayıt yaptırdı. Abisinin sert yapısından dolayı bu durum onun için işkence oldu ve kendisini hapsedilmiş hissettiğinden farklı uğraş alanları aradı. Tarih kitaplarına ilgisi bu yıllarda başladı (Yıldız, 2002: 14-15). 1892'de Ada Mektebi’ne girdi. Dördüncü sınıfa gittiği sırada bazı arkadaşlarıyla Avrupa’ya kaçmak isterken yakalandı. 1897'de harp mülazımı olarak Bahriye’den mezun olan Ali Rıza Seyfi, staj yapması gerekirken siyasetle ilgilendiği için Basra’da bulunan Zihaf kuvvetlerine gönderildi. Daha sonra Çanakkale Boğazı’ndaki donanmada, Hamidiye, Aziziye ve Orhaniye zırhlılarında çalıştı. Turgut Reis ve Çanakkale ve Civarı Tarihi eserlerini buradan yazan sanatçı, Mecmua-i Funun-ı Bahriye’de yayımlanan bu eserlerin ilgi görmesi üzerine İstanbul’da Bahriye Fen Komisyonu üyeliğine tayin edildi. Birkaç yıl sonra buradan ayrılan yazar, Trablusgarp’ta Mansure kuvvetlerine gönderildi. Orada vali ve kumandan olarak bulunan Recep Paşa sayesinde birkaç yıl sonra İstanbul’a tekrar döndü. 1906’da Erkân-ı Harbiye-i Bahriye Dairesi’nin tercüme odasının fen şubesine tayin edildi. Burada Türkçülerden Saffet Bey'le çalışan Ali Rıza Seyfi, aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyeti için de faaliyetlerde bulundu. 1909’da askerlik mesleğinden emekli olan sanatçı, yazı sahasına atıldı (Ergun:455-456).

Askerlik mesleğinden kısa sürede ayrılan yazarın askerlikle bağı hiçbir zaman kopmadı. İstiklâl Harbi’ne er sıfatıyla katıldı ve çeşitli madalyalar aldı. 1911'de Bahire Hanım’la evlendi. 1922-1923 yıllarında Matbuat Umum Müdürlüğü’nde İngilizce mütercimi olarak çalışmaya başladı. 1926’da İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nın daveti üzerine İstanbul’a gelen yazar, 1937’ye kadar Bahriye Ticaret Şubesi’nde, 1938'den 1942’ye kadar Ankara’da Ziraat Vekâletinde İngilizce mütercimi olarak çalıştı. Bahriye Mektebi’nden arkadaşı olan Rauf Orbay, Londra büyükelçisi olarak atanınca Ali Rıza Seyfi’yi de Londra’ya ziraat ataşesi olarak birlikte götürdü. Londra’da elçilik çalışmalarının yanı sıra bilimsel meselelerle de ilgilendi. Londra’da bulunduğu sıralar II. Dünya Savaşı’nın en şiddetli dönemlerine rastladı ve şehir bombalandığında bir araba kazasında yaralandı. Londra’dan Türkiye’ye döndükten sonra yine işsiz kaldı ve birkaç yıl yazı yazarak hayatını kazanmaya çalıştıktan sonra tekrar İstanbul Ticaret Odası’ndaki mütercimlik görevine geri döndü. 1951'e kadar burada çalışan yazar, 1952'de Marshall Yardım Heyeti Ankara bölümünde tercüman olarak görev yaptı. 1956'da yeniden İstanbul’a dönen Ali Rıza Seyfi, 14 Temmuz 1958'de vefat etti (Yıldız, 2002: 27-35).

Ali Rıza Seyfi’nin altmış yıl süren yazı hayatındaki ilk yazısı Resimli Gazete mecmuasında “Kutb-ı Şimali Keşfiyatı” başlıklı tefrikadır. Onun söz konusu dergideki yazıları genellikle şiir çevirilerinden oluşmaktadır. Daha sonra Musavver Fen ve Edep mecmuasındaki yazıları başlar. Bu dergide çeşitli makalelerinin yanı sıra roman tefrikaları da yayımlanır. İlk romanı Hayat-Alûde ve biyografi çalışması Turgut Reis basılmadan önce burada tefrika edilmiştir. Musavver Fen ve Edep’te yazılar yazarken diğer taraftan Malûmat mecmuasında eserler vermeye devam eder. Bu dergide dil ile ilgili yazılarına yer verse de asıl ilgi sahası tarihî konulardır.

İleride kitap hâline getireceği Kemal Reis ve Baba Oruç eserlerinin giriş kısmını bu dergide yayımlar. Batı edebiyatıyla ilgili çalışmalarına da burada yer verir. Diğer taraftan İrtika mecmuasında da yazı yazar. Belirli bir süre yazı yazmaya ara verdikten sonra Umman mecmuasında yazılarına tesadüf edilir. Bu derginin kapatılmasının ardından Donanma mecmuasında yazılar yazar. Söz konusu mecmuada II. Abdülhamit’le ilgili tenkitlerine ve Türk tarihini derinden etkileyen savaşları konu edinen yazılarına rastlanır. Aynı zamanda şiir ve hikâye türlerinde de eser verdiği görülür. Bu dergilerin yanı sıra Türk Yurdu, Ülkü, Sırat-ı Müstakim, Sebilü’r-reşat, İçtihat, Şehbâl, Öğretmenler Gazetesi, Öğretmenler Bilgisi, Tasvir-i Efkâr, Ümmet gazete ve dergilerinde de yazıları yer alır. Onun en önemli özelliği hangi dergide yazı yazdıysa, o derginin yayın politikasına uygun davranmasıdır (Yıldız, 2002: 55-104).

Yazarın dil konusundaki görüşlerinin temelini dilde sadeleşme oluşturur. Osman Yıldız, Nâmık Kemal etkisindeki Ali Rıza Seyfi’nin toplum yararını gözeten bir yazar olduğu fikrindedir. Dolayısıyla edebiyat anlayışı da bu minvalde hayat bulur. Tarihî roman konusunda da romanın doğru zemine oturmasını, romancının bu zemini tanımasını esas alır. Tarihî roman yazarken o dönemi iyi bilmek gerektiği düşüncesindedir (Yıldız, 2002: 105-121).

Sanatçının ilk romanı sosyal konuları işlediği Hayat-Alûde'dir. İlk olarak Musavver Fen ve Edep mecmuasında yayımlandıktan sonra 1901’de kitap hâlinde basılmıştır. Bir Rum kızının genelevdeki öyküsünü anlatır. Turgut Reis, Kemal Reis ve Baba Oruç, Barbaros Hayrettin adını taşıyan eserleri bazı yerlerde tarihî kaynakların da gösterildiği biyografilerdir. Tan gazetesinde tefrika ettiği Akdeniz Kaplanları romanı denizcilik konusunu anlatan romanıdır. Yazarın tarihsel konuyu anlattığı diğer romanı Deli Aslan’dır. Çocuk Kahraman Durakoğlu Demir adlı romanında Budin Kalesi’nde mahsur kalan Türkleri bir çocuğun aklının kurtardığını ifade eder. Kazıklı Voyvoda adlı eseriyle fantastik konulara ilgi göstererek vampir konusunu anlatır (Yıldız, 2002: 141-146).