Madde Detay

Asıl adı Mehmed Emîn’dir (İnce 2005: 227). Tam adı, Tuhfe'de Ebu’l-Es’ad Mehmed Emin Sa’di Efendi (Kurnaz ve Tatçı 2001: 66); Sicill-i Osmânî'de ise "Sa’dî Emin Mehmed Efendi" olarak geçer (Akbayar1996: V/1424). İstanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. II. Ahmed devrinde İstanbul kadılığından azl edildikten sonra Anadolu kazaskerliğine yükselen Tosyavî Ebu’l-Meyâmîn Mustafa Efendi’nin oğludur. İlk gençliğinden itibaren iyi bir eğitim gördü (İnce 2005: 227). 1104/1692-93 senesinde mülazım oldu. 1119/1707-8’de Şeyhülislam Sadreddin-zâde Mehmed Sâdık Efendi’den ibtidâ-i hâric derecesine yükseldikten sonra mûsile-i Süleymaniyye’den Arakiyyeci Üveys Medresesi müderrisliğine atandı . En son mûsile-i Sahn medreselerinden birinde müderrislik yaptı. 25 Ramazan 1137/ 7 Haziran 1725’te vefat etti. Mezarı sur içindeki Keskin Dede Mezarlığı'nda, babasının mezarının yanındadır. Mezar taşında şu tarih mısraı yazılıdır: "Kıldı Mehmed Emîn mesned-i firdevsi câ" (Erdem 1994: 18).

İlk önce kendisine Firdevsî mahlasını  seçan şair, ancak kendisinden önce bu mahlasın kullanıldığını (Firdevsî-i Dîger) duyunca henüz tanınmadan bundan vazgeçip Ebu’l-Es’ad mahlasını aldı (İnce 2005: 228). Sicill-i Osmanî'ye göre Dîvân'ı vardır (Akbayar 1996: V/1424). Fakat nüshaları elde yoktur. Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler yazmıştır. Şiirlerinin çoğu gazel, kaside ve tarihtir. Sâlim'e göre, özellikle 1132/1719-20 senesinde yapılan sûr-ı hümâyûn için yazdığı tarih eşsizdir (İnce 2005: 228). Ebu’l-Es’ad şiir ve inşada ve talik yazıda mahir bir şair olarak ün kazanmıştır (Erdem 1994: 18).

Sâlim, şairin daima kendisiyle meşgul, başkalarının gönlünü kırmaktan sakınan, bir mecliste akranından biri başkalarınca çekiştirilse, buna müsaade etmeksizin sohbeti başka bir yöne çeviren, o kişinin hakkını koruyan biri olduğunu söyler (İnce 2005: 228). Yine Sâlim’in verdiği bilgiye göre Ebu’l-Es’ad, dönemin kimi cesur şairleri gibi söz hırsızlığına itibar etmeyen bir şairdir (İnce 2005: 230).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. C.5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.1424.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı (İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay.18.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 228-29.

İpekten, Haluk, M. İsen vd. (hzl.) (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -Dîvan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Gazel

Düşdüm şarâba şevk-i leb-i dil-rübâ ile

Pürdür habâbvâr derûnum hevâ ile

Mânend-i gerd-i gam degül olsam da hâksâr

Tek kûy-ı yâre ‘âzim olaydum sabâ ile

Bâb-ı felek-me’âbınun oldum mülâzımı

Ol serv-kadd-i hüsne uruldum kazâ ile

Şâyed dil-i rakîbe vire ru’b-ı cân-güdâz

Sahrâ-yı ‘aşkı tayy idelüm hûy u hây ile

Bilmem ne hîle itsek o Yûsuf-cemâlümün

Girmez ele metâ’-ı visâli recâ ile

***

Şeydâ-yı zülfün oldı dil-i bî-karârumuz

Sevdâya düşdü Kays-ı siyeh-rûzgârumuz

Şâd eylemez mi ‘âşık-ı pâ-mâl-i hecrini

Bir tâziyânesiyle o çâpük-süvârumuz

(İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 228-29.)