Madde Detay
EDÎB, Halîl Edîb Bey
(d. 1279/1863 - ö. 1330/1912)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Halîl Edîb Bey’dir. 25 Şaban 1279/15 Şubat 1863 tarihinde Bursa’da doğdu. Babası emlak tahrir memurlarından Bursalı Hacı Halîl Ağa-zâde Ali Melekî Efendi’dir (Kurnaz, Tatcı 2001: 27). Çocukluğunu babasının memuriyeti sebebiyle Kütahya, Uşak, Çanakkale, Sakız, Kıbrıs ve Isparta'da geçirdi. Isparta Rüşdiye Mektebinden mezun oldu. 1295/1878’de Hüdâvendigâr (Bursa) vilayeti mektûbî kalemine girdi. 1297/1880’de İstanbul’a gelerek iki sene kadar şûrâ-yı devlet mazbata odası hulefalığında bulundu. Bu sırada Fransızca tahsil etti. 1298/1881’de Sanâyi-i Nefîse Mektebi ve Müze kitabetine tayin edildi. Sonra Maârif Nezâreti Mektûbî Kalemi müsevvidliğine, birkaç ay sonra da ikinci mümeyyizliğine atandı. 1317/1899 yılında Meclis-i Maârif başkâtipliğine terfi etti. Bir süre sonra Rüşdiye Mektepleri müdürlüğüne, Meşrutiyet’in ilanının ardından da Ecnebî Mektepleri müfettişliğine getirildi. Bu görevindeyken kadro harici kaldı. Rüşdiye mekteplerinde, Darüşşafakada, Mekteb-i Sultânîde ve Mercan İdâdîsinde lisan ve kitabet derslerini okuttu. Kadro harici kalmasından dolayı çok müteessir olan Halîl Edîb Bey, 23 Zilkade 1330/3 Kasım 1912 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Mezarı Eyüp Kabristanı’ndadır (Cunbur 1999: 410).
Halîl Edîb Bey, resmî görevlerinin yanı sıra başta Resimli Gazete olmak üzere bazı dergi ve gazetelerde yazarlık yaptı. Sa’y ve Hamiyyet adlı iki gazete yayımladı. İbnü'l-Emin, eski ve yeni tarzda söylenmiş defterler dolusu birçok şiirinin bulunmasına karşılık bunların basılmamasından dolayı kaybolduğunu ifade etmektedir. Bir kısım şiirlerinin ise kendi kütüphanesinde olduğunu kaydetmektedir (Cunbur 1999: 412). Eserleri şunlardır:
1. Terkîb-i Bend: İstanbul’da 1303/1886 yılında basılmıştır. 20 sayfadır. Şair, kitabın başında Terkîb-i Bend'in gençlik yıllarının mahsulü olduğunu söylemektedir (1303: 3). 10 bentten müteşekkil olup 110 beyittir. Her bent, 11 beyitten oluşmaktadır. Şair, manzumenin her bendinde farklı bir konuya değinmiştir. Terkîb-i Bend’de dünyanın faniliği, gerçek şairlerin özellikleri, kötü huylar, içkinin fenalığı, alçakgönüllülük ve güzellerin vefasızlığı gibi konular nasihat-âmiz bir üslupla işlenmiştir.
2. Âşıkâne Bir Dram
3. Mesîre-i Etfâl
4. Cümel-i Hikemiyye-i Ecnebiye.
Halîl Edib Bey, şair ve yazarlığının dışında aynı zamanda mütercimdir. Alexandre Dumas-Fils’in Gümüş Mahfaza, Bir Mektûb Paketi, Güvercin Mükâfatı, Sezarin; Lamartin’in Geneviéve hikâyesi ile İki Refîka yahud Bir Numûne-i İzdivâc, Ressam Roland, Paris Esrârı, 13 Numaralı Araba ve Zeyli, Jak Judie, Penbe Ev Fâci’aları, Mesîre, Mis Marie yahud Mürebbiye isimli hikâyeleri Türkçeye tercüme etmiştir. Kolay ve hızlı şiir söyleyen Halîl Edîb Bey, nazik ve dalgın bir şairdir. İbnü'l-Emin, aşırı dalgınlığından dolayı şaire “Edîb-i Hayrân” lakabını kendisinin taktığını söylemektedir (Cunbur 1999: I//411). Halîl Edîb, aynı zamanda Muallim Nâcî’nin hayranlarından ve Nâcî’nin etrafında oluşan edebî topluluğun önemli üyelerindendir.
Kaynakça
Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay.
Halîl Edîb Bey (1303). Terkîb-i Bend. İstanbul: Mihrân Matbaası.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞYayın Tarihi: 03.04.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bahâr geldi fakat sendeki tarâvet yok
Sabûh cûş idiyor bende eski hâlet yok
Nevâ-yı bülbüle benzer mi hiç terânelerin
Şükûfelerde cemâlindeki letâfet yok
Sen olmadıkça safâ-yı rebi’ ü sahbâdan
Ne anlarım bunu takrîre şerhe hâcet yok
Cinân-ı vaslını andıkça âh bilsen âh
Geçirdigim elem-i cân-güdâza gâyet yok
Bu ihticâb u tegâfül yeter a mihr-i emel
Azâb-ı firkata artık gönülde tâkat yok
Görün ki bir daha görsün bütün cihânı gözüm
Geçen zamânlar için ihtimâl-i avdet yok
(Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 413.)
Terkîb-i Bend’den
Müstakbelin ikbâlini te’mîn mi eder lâf
Enfâsını bî-hûde yere eyleme isrâf
İm’ân ile bak her kûşede cilve-nümâdır
Âsâr-ı mesâ’î-i vatan-perver-i eslâf
Evkât-ı hayât ayş ile sohbetle mi geçsin
İtmez misin evlâdına ahfâdına insâf
Ecdâdımızı yâd u tefâhür yeter artık
Âsârımızı görmeli fahr etmeli ahlâf
Gencîne deger anı bile ömr-i azîzin
Bir vechle âkıl edemez vaktini itlâf
Hem-bezm olup erbâb-ı kemâlât ile her-bâr
Anlar nedir esbâb-ı refâhiyet-i esnâf
Her asrda zîb-âver-i dünyâ fuzalâdır
Kasvet virir insâna müdâm ülfet-i eclâf
Bir mukbile âlemde tegâfül yakışır mı
Gördükce bakıp kendisine herkesi vassâf
Her ferde tahammül ile ikdâm gerekdir
Bir âkıla himmet ile adl olmalı evsâf
Câhil olamaz servet ile mazhar-ı tekrîm
Ragbet mi eder sîm ü zer-i nâsere sarrâf
Evkât-ı hayât âdeme bir kenz-i bekâdır
İkbâl-i cihânın sonı âlâm-ı fenâdır
(Halîl Edîb Bey (1303). Terkîb-i Bend. İstanbul: Mihrân Matbaası. 10-11.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 03.04.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bahâr geldi fakat sendeki tarâvet yok
Sabûh cûş idiyor bende eski hâlet yok
Nevâ-yı bülbüle benzer mi hiç terânelerin
Şükûfelerde cemâlindeki letâfet yok
Sen olmadıkça safâ-yı rebi’ ü sahbâdan
Ne anlarım bunu takrîre şerhe hâcet yok
Cinân-ı vaslını andıkça âh bilsen âh
Geçirdigim elem-i cân-güdâza gâyet yok
Bu ihticâb u tegâfül yeter a mihr-i emel
Azâb-ı firkata artık gönülde tâkat yok
Görün ki bir daha görsün bütün cihânı gözüm
Geçen zamânlar için ihtimâl-i avdet yok
(Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 413.)
Terkîb-i Bend’den
Müstakbelin ikbâlini te’mîn mi eder lâf
Enfâsını bî-hûde yere eyleme isrâf
İm’ân ile bak her kûşede cilve-nümâdır
Âsâr-ı mesâ’î-i vatan-perver-i eslâf
Evkât-ı hayât ayş ile sohbetle mi geçsin
İtmez misin evlâdına ahfâdına insâf
Ecdâdımızı yâd u tefâhür yeter artık
Âsârımızı görmeli fahr etmeli ahlâf
Gencîne deger anı bile ömr-i azîzin
Bir vechle âkıl edemez vaktini itlâf
Hem-bezm olup erbâb-ı kemâlât ile her-bâr
Anlar nedir esbâb-ı refâhiyet-i esnâf
Her asrda zîb-âver-i dünyâ fuzalâdır
Kasvet virir insâna müdâm ülfet-i eclâf
Bir mukbile âlemde tegâfül yakışır mı
Gördükce bakıp kendisine herkesi vassâf
Her ferde tahammül ile ikdâm gerekdir
Bir âkıla himmet ile adl olmalı evsâf
Câhil olamaz servet ile mazhar-ı tekrîm
Ragbet mi eder sîm ü zer-i nâsere sarrâf
Evkât-ı hayât âdeme bir kenz-i bekâdır
İkbâl-i cihânın sonı âlâm-ı fenâdır
(Halîl Edîb Bey (1303). Terkîb-i Bend. İstanbul: Mihrân Matbaası. 10-11.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bahâr geldi fakat sendeki tarâvet yok
Sabûh cûş idiyor bende eski hâlet yok
Nevâ-yı bülbüle benzer mi hiç terânelerin
Şükûfelerde cemâlindeki letâfet yok
Sen olmadıkça safâ-yı rebi’ ü sahbâdan
Ne anlarım bunu takrîre şerhe hâcet yok
Cinân-ı vaslını andıkça âh bilsen âh
Geçirdigim elem-i cân-güdâza gâyet yok
Bu ihticâb u tegâfül yeter a mihr-i emel
Azâb-ı firkata artık gönülde tâkat yok
Görün ki bir daha görsün bütün cihânı gözüm
Geçen zamânlar için ihtimâl-i avdet yok
(Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 413.)
Terkîb-i Bend’den
Müstakbelin ikbâlini te’mîn mi eder lâf
Enfâsını bî-hûde yere eyleme isrâf
İm’ân ile bak her kûşede cilve-nümâdır
Âsâr-ı mesâ’î-i vatan-perver-i eslâf
Evkât-ı hayât ayş ile sohbetle mi geçsin
İtmez misin evlâdına ahfâdına insâf
Ecdâdımızı yâd u tefâhür yeter artık
Âsârımızı görmeli fahr etmeli ahlâf
Gencîne deger anı bile ömr-i azîzin
Bir vechle âkıl edemez vaktini itlâf
Hem-bezm olup erbâb-ı kemâlât ile her-bâr
Anlar nedir esbâb-ı refâhiyet-i esnâf
Her asrda zîb-âver-i dünyâ fuzalâdır
Kasvet virir insâna müdâm ülfet-i eclâf
Bir mukbile âlemde tegâfül yakışır mı
Gördükce bakıp kendisine herkesi vassâf
Her ferde tahammül ile ikdâm gerekdir
Bir âkıla himmet ile adl olmalı evsâf
Câhil olamaz servet ile mazhar-ı tekrîm
Ragbet mi eder sîm ü zer-i nâsere sarrâf
Evkât-ı hayât âdeme bir kenz-i bekâdır
İkbâl-i cihânın sonı âlâm-ı fenâdır
(Halîl Edîb Bey (1303). Terkîb-i Bend. İstanbul: Mihrân Matbaası. 10-11.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bahâr geldi fakat sendeki tarâvet yok
Sabûh cûş idiyor bende eski hâlet yok
Nevâ-yı bülbüle benzer mi hiç terânelerin
Şükûfelerde cemâlindeki letâfet yok
Sen olmadıkça safâ-yı rebi’ ü sahbâdan
Ne anlarım bunu takrîre şerhe hâcet yok
Cinân-ı vaslını andıkça âh bilsen âh
Geçirdigim elem-i cân-güdâza gâyet yok
Bu ihticâb u tegâfül yeter a mihr-i emel
Azâb-ı firkata artık gönülde tâkat yok
Görün ki bir daha görsün bütün cihânı gözüm
Geçen zamânlar için ihtimâl-i avdet yok
(Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 413.)
Terkîb-i Bend’den
Müstakbelin ikbâlini te’mîn mi eder lâf
Enfâsını bî-hûde yere eyleme isrâf
İm’ân ile bak her kûşede cilve-nümâdır
Âsâr-ı mesâ’î-i vatan-perver-i eslâf
Evkât-ı hayât ayş ile sohbetle mi geçsin
İtmez misin evlâdına ahfâdına insâf
Ecdâdımızı yâd u tefâhür yeter artık
Âsârımızı görmeli fahr etmeli ahlâf
Gencîne deger anı bile ömr-i azîzin
Bir vechle âkıl edemez vaktini itlâf
Hem-bezm olup erbâb-ı kemâlât ile her-bâr
Anlar nedir esbâb-ı refâhiyet-i esnâf
Her asrda zîb-âver-i dünyâ fuzalâdır
Kasvet virir insâna müdâm ülfet-i eclâf
Bir mukbile âlemde tegâfül yakışır mı
Gördükce bakıp kendisine herkesi vassâf
Her ferde tahammül ile ikdâm gerekdir
Bir âkıla himmet ile adl olmalı evsâf
Câhil olamaz servet ile mazhar-ı tekrîm
Ragbet mi eder sîm ü zer-i nâsere sarrâf
Evkât-ı hayât âdeme bir kenz-i bekâdır
İkbâl-i cihânın sonı âlâm-ı fenâdır
(Halîl Edîb Bey (1303). Terkîb-i Bend. İstanbul: Mihrân Matbaası. 10-11.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | HİLMÎ, Bakkâl-zâde Bostan Hilmî Efendi | d. ? - ö. 1603 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Nadir Gezer | d. 19 Mayıs 1930 - ö. 10 Şubat 2020 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Cemal Ertem | d. 1927 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | FAHRİ | d. 1863 - ö. 1908 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İBRAHİM | d. 1863 - ö. 1908 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | İBRAHİM CUDİ | d. 20.07.1863 - ö. 12.04.1926 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | ABDÜLKÂDİR BEY, Ustrumcalı | d. ? - ö. 1912 ds. | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | RİF'AT, Hacı Memiş-zâde | d. 1844 - ö. 1912 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Mehmet Celal | d. 1867 - ö. 25 Ocak 1912 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | AŞKÎ, Hacetci-zâde Hüseyin Aşkî Efendi | d. 1809 - ö. 1889 | Meslek | Görüntüle |
11 | VAHYÎ | d. ? - ö. 1817-18 | Meslek | Görüntüle |
12 | SÂNÎ, Sânî Efendi | d. 1866 - ö. 1935 | Meslek | Görüntüle |
13 | RÂŞİD PAŞA, Ferik Hacı Râşid Ahmed Paşa | d. ? - ö. 1891 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | SÂLİM, Osmancıklı | d. 1794 - ö. 1855 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | FEYZULLÂH, El-hâc Feyzullâh Eyyûbî | d. ? - ö. 1867 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Visâlî, Şeyh İbrahim Efendi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | YEDİHARF, Hasan Hüseyin Şahin | d. 1884 - ö. 1938 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | UMMÂN BABA/UMMÂNÎ/UMMÂN, Umman Kadri Poyrazoğlu | d. 1936 - ö. 15.05.2016 | Madde Adı | Görüntüle |