Madde Detay

1960’da İran’ın Karadağ bölgesinin Köhneli köyünde doğan Âşık Ersalan Zariî, küçük yaşlarda ailesiyle birlikte Tebriz’e göç eder (Özdamar 2010). Ailesindeki birçok kişinin âşıklık sanatına ilgi duyması neticesinde âşıklığa başlamadan önce de saz çalmayı bildiğini ve birçok şiiri saz çalarak okuyabildiğini iddia eden Âşık Ersalan, ailesinin de yönlendirmesiyle âşıklık eğitimi almaya karar verir. Âşık Aziz Şehnazî ve yaklaşık yirmi yıl önce vefat eden Âşık İsa Deşen’den âşık edebiyatı, hâlâ Tebriz’de Genceli Âşık Okulu’nu işleten Âşık Sadakat Genceli’den ise saz eğitimi alan âşık, beş yıllık âşıklık eğitimini tamamladıktan sonra âşıklığa başlar (Özdamar 2010; Abbasi vd. 2013: 348; Şehbazî 2013: 83).

Yirmi beş yıldır âşıklık yaptığını söyleyen Âşık Ersalan, İran’ın Doğu ve Batı Azerbaycan eyaletlerindeki tüm şehirler başta olmak üzere İran’ın birçok şehrinde ve yine Azerbaycan ve Türkiye’de toylara ve çeşitli toplantılara katılarak sanatını icra eder ve Tebriz âşıklık geleneğini buralarda tanıtma şansı bulur (Özdamar 2010). Şiirlerinde “Ersalan” mahlasını kullanan Âşık Ersalan Zariî, Tebriz’de yaşamakta ve Elseven Âşıklar Kahvesi’nde ve çeşitli toy ve programlarda sanatını icra etmektedir.

Çıraklığı döneminde ustalarından birçok destan öğrendiğini söyleyen Âşık Ersalan Zariî, günümüzde “Abbas ile Gülgez”, “Bedir Melik ile Bedir Cemal”, “Kerem ile Aslı” ve “Kurbani ile Peri” destanlarını anlatabildiğini ve Tebriz âşık muhitinde birçok âşığın çalamadığı sadece usta âşıkların çalabildiğini iddia ettiği “ağabeyi”, “kara keheri”, “sultanî”, “şeki”, “karadağ şikestesi”, “daban şikeste” gibi âşık havalarını çalabildiğini savunmaktadır (Abbasi vd. 2013: 348).

Geraylı ve koşma türünde yarattığı birçok şiirlerinde bireysel ve toplumsal konulara yer veren Âşık Ersalan Zariî, Türkiye’de katıldığı bir program sonrasında ziyaret için gittiği Arpaçay’da “Han Çoban ile Sara Destanı”ndaki Sara adlı kahramanın intihar ettiği iddia edilen köprünün üzerinde “Han Çoban” redifli bir şiir yaratır. Hafıza mekânının şiir yaratımına etkisi örneğini gördüğümüz bu şiir, âşığa göre destanda gerçekleşen elim olayın köprüde hatırlanması neticesinde irticalen yaratılmıştır (Özdamar 2016: 123-132). Gerçekte kavuşamayan Han Çoban’ın acısını kendi içinde hisseden Âşık Ersalan Zariî, sevgilisi intihar eden Han Çoban’ı; “Geldim bu dağlarda seni görmeye/ Sen de selamımı al, ay Han Çoban” diyerek teselli etmeyi dener (Özdamar 2014: 175).

Anlatabildiği destanları ve yarattığı şiirleri dışında Âşık Hüseyin Saî, Âşık Bulut Dehgan ve Âşık Genceli ile atışmaları olan Âşık Ersalan Zariî, günümüzde Tebriz başta olmak üzere İran’ın birçok şehrinde ve Azerbaycan ve Türkiye başta olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde de toylara ve çeşitli programlara katılarak sanatını icra etmeye devam etmektedir (Abbasi vd. 2013: 348).