Madde Detay

Asıl adı Mehmed’dir. Altmış üç yaşında vefat ettiği bilgisi dikkate alındığında 1635’li yıllarda İznik’te doğmuş olmalıdır. (Ekinci 2013: 152) Babası Eşrefzâde hânkâhı şeyhlerinden Lutfullah Efendi’dir. Eşrefoğlu Rûmî’nin neslindendir. Nisbesi Şeyh Seyyid Mehmed Eşref-i Sânî’dir. XVII. asır mutasavvıf şairlerinden olan Eşref-i Sânî’nin hayatı hakkında bilinenler oldukça sınırlıdır. Kâdirî tarikatının Eşrefiyye şubesi postnişînlerindendir. Şair, ilk eğitimini babası Lutfullah Efendi’den aldı. 1104 /1692 tarihinde babasının vefat etmesi üzerine adı geçen dergâha şeyh oldu. İzzeddin Efendi, Şerâfeddin Efendi, Muhyiddin Efendi ve Abdullah Efendi adında dört oğlu vardır. (Kara-Atlansoy 1997: 94)1109 Zilkade’sinde/ Mayıs-Haziran 1698'de Mudurnu'da vefat etti. Ayvansarâyî’ye göre Eşrefoğlu Rûmî türbesinde, Şemseddin Ulusoy, Hüseyin Vassâf ve Sadeddin Nüzhet’e göre ise Abdürrahim Tirsî türbesinde medfundur. (Ekinci 2013: 152; Kara-Atlansoy 1997: 94; Ergun (yty): 1357; Akkuş-Yılmaz, 2011: 105).

Şiirlerinde Eşref-i Sânî ve Sânî Eşref mahlaslarının kullanan şairin Yadigâr-ı Şemsî’de mükemmel bir divanı olduğu bilgisi kayıtlıdır. Yapılan kütüphane ve katalog taramalarında bu esere rastlanmamıştır. Diğer mutasavvıf şairler gibi Eşref-i Sânî de şiirlerinde ilâhî aşkı sade bir dille samimî şekilde terennüm etmiştir. Şiirlerinde, dedesi Eşrefoğlu Rûmî’nin tesiri görülmektedir.

Alparslan, Cevat (2010). Bolu'dan Yetişen Seçkin İnsanlar. Bolu: Bolu Araştırmaları Merkezi Yay. 

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hafız Hüseyin Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Ayvansarâyî. İstanbul: Buhara Yay.

Ergun, Sadeddin Nüzhet (ty.) Türk Şairleri. C. III. yyy.

Kara, Mustafa, Kadir Atlansoy (hzl.) (1997). Bursa Dergâhları, Yâdigâr-ı Şemsî I-II. Bursa: Uludağ Yay.

Komisyon, (1979),“Eşref-i Sânî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergâh Yay. C. 3. 115.

Kurnaz, Cemal, M. Tatcı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Yılmaz, Ali, Mehmet Akkuş (hzl.) (2011). Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliyâ,  C. 1. İstanbul: Kitabevi Yay.

Gazel

Karârım yokdur ey dil-ber görelden sen dil-ârâyı

Cemâlin görmek içün ben açarım cânda yarayı

Şarâb-ı Lâ-yezelîden sunup sâkî mey-i bâkî

Safâsından olup esrük niderem câm-ı hamrâyı

Yecûz ü lâ-yecûziden geçürdi ilm-i Rabbânî

Hayâl-i hüsnüne düşdüm niderem ak u karayı

Sabâ yeli ki zülfinden kokular getürür câna

Virürem yoluna yârin Semerkand ü Buhâra’yı

Habîbin hakkıçün yâ Rabb bu Sânî Eşref’e rahm it

Şühûdın aynına dâim göre ol bedr olan ayı

Ergun, Sadeddin Nüzhet (ty.) Türk Şairleri. C. III. 1357.

Gazel

Gönülde âteş-i aşk ile yanmış tâze dâgım var

Benim bu tekyegâh içre söyünmez bir çerâgım var

Bana olmaz mukâbil kimse meydân-ı muhabbetde

Elimde tîg-ı himmet gibi bir yalın bıçagım var

Aceb mi gûşe-i uzletde dâ’im itikâf itsem

Benim bu kâinâtın iltifâtından ferâgım var

Bu Sânî Eşref’in hiç bâb-ı arza ihtiyâcı yok

Muhammed Mustafâ gibi benim bir sıgnacagım var

Yılmaz, Ali-Akkuş, Mehmet (hzl.) (2011). Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliyâ. İstanbul: Kitabevi Yay. C. 1. 106.