Madde Detay

Fatma Hanım Kemine 1840 veya 1842'de Şuşa’da doğmuştur. Fena mahlaslı, Ağa Mirze Beybaba adlı şair bir babanın kızıdır. Küçük yaşlarda şiire ilgi duymaya başlayan Fatma Hanım Kemine, aklı ve feraseti ile çağdaşlarını kendisine hayran bırakmış, hürmet ve şöhret kazanmıştır. Okuryazar ve bilgin bir kadın olan Fatma Hanım Kemine’ye, o vakitlerde Azerbaycan’da olduğu gibi, “Mirza” lakabı verilmiş, “Mirza Fatma Hanım” denilmiştir. Fatma Hanım Kemine tahsilini Şuşa’da almış, ana dili ile birlikte Fars dilini de mükemmel denilebilecek bir seviyede öğrenmiş ve her iki dilde de şiirler yazmıştır. Kaynaklar şairin zahiren güzel, zarif; bâtınen de temiz, iyi ahlaklı, mihriban ve mülayim bir insan olduğundan söz etmektedir. 1898 yılının eylül ayında Şuşa’da vefat etmiştir (AAŞG 1974: 76-77).

Tezkireciler, Fatma Hanım Kemine’ye, Şergin Mehseti, Nigar Hanım, Nuricahan Beyim, Ayişe, Teyyübe gibi şaireler arasında fahri yer vermişlerdir. Müctehidzade, şairenin sağlığında onun tam divanını görmüştür (AAŞG 2005: 96). Kendi zamanındaki pek çok şairin şiirine nazireler yazan Fatma Hanım Kemine hem halk şiiri hem de klasik şiir şekillerinde şiirler kaleme almıştır. Bununla birlikte eldeki kaynaklarda klasik şekillerde yazdığı şiirler daha fazladır (TDTEA 1993: 33). Karabağ’ın yetiştirdiği ondan fazla şaire arasında iki şairenin adı 19. yüzyıl tezkireleri ve 20. yüzyıl edebiyat araştırmacıları tarafından hususi bir hürmetle kaydedilir ki bu isimlerden biri Hurşid Banu Natevan diğeri ise Fatma Hanım Kemine’dir. Muasırları da Kemine’nin eserlerini üstün tutmuşlardır. Onun Mirze Rehim Fena mahlaslı şaire yazdığı bir gazeline, Gence şairlerinden Fani, Gazah şairlerinden Sabit ve Şirvanlı Seyid Ezim hususi cevap yazmış, Kemine’nin eserini Fena’nın eserlerinden üstün bulmuşlardır. Köçerli onu “nadireyi-zemane” olarak kabul eder (AAŞG 1974: 77).

Azerbaycanın Aşıg ve Şair Gadınları (AAŞG) (1974). Bakü: Genclik.

Azerbaycan Gadın Şairleri Antologiyası (2005). Bakü: Avrasiya Press.

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Azerbaycan Edebiyatı (1993). C. III. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Gazel

Hali-mişkine bahın arizi-canane düşüb,

Deyesen bir hebeşi sefheyi-İrana düşüb.

 

Mürği-dil daneyi-halın göreli nale çeker,

Gismeti ruzi-ezel ah ile efgane düşüb.

 

Arizi-aldedir hali-siyahı elheg,

Heti mişkin nece kim laleyi-nemane düşüb.

 

Ey gözüm, ruyi yüzünde bah o hali-siyehe,

Heber et mürği-dile kim: odu, bir dane düşüb!

 

Mürği-dil, daneyi-halın hevesile düşmüş,

Helgeyi-zülfe ki, zincire çu divane düşüb.

 

O kaman gaşe goyub gemze ohun türk yüzün,

Şehre aşub salıb her biri bir yane düşüb.

 

Göreli dil seri-zülfini könül bend oldu,

Misrde Yusifi-Kenan nece zindane düşüb.

 

Derimiş dilber kim, könlü degil mende mügim,

Dil dönüb gane o günden ki, bu böhtane düşüb.

 

Nögteyi-halü gözü gaş yığılmış ruye,

Dövrde zülfi-Kemine kimi peykane düşüb.

Azerbaycan Gadın Şairleri Antologiyası (2005). Bakı: Avrasiya Press. 97.

 

Gazel

 Sagiya, mey ver ki, men meyhanede küllenmişem,

Gem hücumundan gaçıb bir küncde gizlenmişem.

 

Şuri-eşgin eyleyib divane, müddet gezmişem,

Bağlayıb dil helgeyi-geysuye ta, dincelmişem.

 

Zülfi-keckarın salıb sevdaye könlüm, sud yoh,

Tari-muyin kimi, tari-muyinden incelmişem.

 

Sinemi her lehze tiri-gemzen ile gılma çak,

Men de vahtında senin tek naz ile beslenmişem.

 

Mest sanma, eyleme tene mene her dövrde,

Çeşmi-mehmurun meni mehmur edib millenmişem.

 

Bir eyağ ile elim tut, eyleme birehmlik,

Çoh oturdum sümmi-bükmün imdi ta dillenmişem.

 

Çun hezan olmuş feraginde tenü cani-hezin,

Açılıb zehmi-derun gül-gül, eceb güllenmişem.

 

Çem-heminden piçtabe geldi könlüm rişqesi,

Fikri-servi-gametinden rast iken hemlenmişem.

 

Gan olub könlüm menim bu badeyi-sehba kimi,

Dürdi-mey tek şişede çohdan galıb lillenmişem.

 

Bir senuber gametü gülpeykerü Leyliveşin,

Valehü heyranıyam Mecnunsifet çöllenmişem.

 

Oldu zülfün telbetel, yetdi dimağa buyi-müşk,

Açılıb könlüm, Kemine, gör nece tellenmişem.

Azerbaycan Gadın Şairleri Antologiyası (2005). Bakı: Avrasiya Press. 98-99.