Madde Detay

1943 yılında İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki öğrenimini yarım bırakarak çalışmaya başladı. Uzun bir süre sahibi olduğu reklam şirketini yönetti. 1983-1990 yılları arasında Varlık dergisi genel yayın yönetmen yardımcısı olarak görev yaptı (Işık 2001: 836). 1990 yılından bu yana İnsancıl dergisinin yayın yönetmenliğini yürütmektedir. Ayrıca İnsancıl Atölyesi’nde ve Özgür Üniversite’de felsefe, estetik ve yazarlık seminerleri vermektedir (https://yayinlar.insancil.com).

Cengiz Gündoğdu, oyun, öykü, deneme, eleştiri türlerine örnekler verdi. 1972’den itibaren yazılarını Yeni Ufuklar, Oyun, Varlık ve İnsancıl dergilerinde yayımladı. İlk oyunu Kanunlar 1972’de Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nda sergilenen ve çeşitli metinlerin derlemesinden oluşan Dev Aynası adlı oyunda yer aldı. İkinci oyunu Sapak İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları’nda oynandı. Karar 71 adlı oyununda 1970 sonrası dönemin olaylarını tarihsel bir bakış açısıyla ele aldı ve yorumladı (http://www.turkedebiyatcilar.net).

Gündoğdu, Türk romanına yönelik inceleme ve eleştirilerini öznel bir bakış açısıyla deneme tarzında dile getirdi. Gerçekçi bir edebiyatı savundu ve eleştirilerini bu bakış açısı üzerinden şekillendirdi. Felsefeden edebiyata gidilmesi gerektiğini savundu. Bu nedenle de eleştirilerinde felsefi bir birikimden de yararlandı. “Estetikte her eser ya birincidir ya da sıfırdır.” diyerek sanatın metalaştırılması olarak değerlendirdiği edebiyat ödüllerine karşı çıktı ve buna yönelik oluşturulan düzeni, “sanatta star sistemi” adını verdiği bir kavramla açıkladı.

Gündoğdu’nun ilk kitabı Eleştiri, genişletilmiş baskısı ile “Adak, İdeoloji, Felsefe, Tarih, Batı, Kalkınma, Sanat, Alkış” başlıkları altında yer alan yazılardan oluştu. Bünyamin Durali, Gündoğdu’yu “Edebiyat anakaramıza yeniden doğmuş bir Nurullah Ataç” olarak değerlendirdi. Ona göre Cengiz Gündoğdu, bu eserinde siyaset, felsefe, sanat ile ilgili meselelere tarihsel-materyalist diyalektiği göz ardı etmeden her türlü erkin, yürürlükteki sistemin, sansürün, egemen sınıfın karşısında yer alarak bir bakış geliştirdi. Bunu yaparken de alışıldık dilbilgisi kalıplarını kırarak “Kurumsal, hiyerarşik-hegemonik dil’le çarpışa çarpışa” sohbet edasıyla kendine özgü bir üslup geliştirdi (http://www.ekdergi.com).

Bir okurunun yazılarını “kışkırtıcı bir rüzgar”a benzetmesi üzerine Gündoğdu, yazılarının bir bölümünü Rüzgar adı altında topladı. Bu yazılarda despot insanlarla mücadele edip demokrat insanlar oluşturma amacını güttüğünü söyledi. Güven Pamir’in ifadesiyle Ekmek adlı kitapta Gündoğdu, yanlışlara karşı dik bir duruş sergilemesi, meseleleri tartışmaya açması yönüyle okurunu “örgütleyen yazar”lardan biri olarak okurun karşısına çıktı. Yazar, Yıldız Güncesi adlı kitabını insanı insansızlaştıran, bir metaya dönüştüren ve onun yaratılan düzenin dışında kalmasına izin vermeyen “sisteme karşı bir tarih” olarak nitelendirdi. Soru adlı deneme kitabında felsefenin özünü oluşturan soru sorma ve buna cevap bulma diyalektiği üzerinden giderek dogmaları yıkmaya dayalı bir bilinç geliştirmeye çalıştı. Taşkıran’da “sanatta star sistemi” adını verdiği edebi pazarı konu edindi. Burada estetik nesnelere ulaşabilme adına edebi pazarın sert taşlarının kırılması gerektiğini savundu ve buna yönelik yazılarını bu eserde bir araya getirdi.

Yazar, 1980-1987 yılları arasında yazdığı öyküleri Akan Yıldız adıyla kitaplaştırdı. Bu eserde her türlü insani etkinliğin metalaştırıldığı, değerlerin yerle bir olduğu karanlık bir dönemin insanlarını ve onların varoluş mücadelelerini konu edindi.

Sapak adlı tiyatro eserinde insanca yaşamayı tekeline almak isteyenlerle onlara karşı herkesin insanca yaşayacağı eşitlikçi bir uygarlık kurma savaşımı veren insanları ele aldı. Estetik Kalkışma’da roman-öykü nasıl yazılır, nasıl okunur sorularına cevap vermeye çalıştı. Yazar, bu eserde gerçekçi roman ve öyküyü, estetik düzeye çıkaran öğeleri örneklerle okura göstermeyi hedeflediğini belirtti. Kaan Arslanoğlu, bu eseri yazarın olumlu örnekler olarak belirttiği eserlerin de bazı zaafları olması, olumsuz olarak sunulan bazı eserlerin ise bu nitelikte olmaması yönüyle eleştirir ve hep aynı isimler üzerinden gitmesi nedeniyle Gündoğdu’nun eleştiri anlayışını, “elli yıl önce donmuş akıl” olarak nitelendirdi (http://www.insanbu.com).

Romanda Estetik Kalkışma-1,2,3 adlı kitaplarda Tanzimat döneminden 1970’li yıllara kadar geniş bir zaman dilimi içinde gelişen roman türüne dair eleştirilere yer verildi. Gerçekliğin Estetiği adlı kitap da roman incelemelerinden oluştu. Yazar, kendi ifadesiyle bu eserlerde estetik ölçütleri dikkate alarak romanı oluşturan ögeleri ortaya koyma ve böylece onları gerçekte var kılma çabası sergiledi. Aydınlanma İçin Kalkışma adlı kitap ise Gündoğdu’ya göre insanı silkeleyip kendine getirerek kendisiyle hesaplaşmasını sağlamaya yönelik kaleme alınan denemelerden oluştu. (https//www.yayinlar.insancil.com)