HAFÎ (Huffî/Haffî/Hufî ?)

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Fâtih devri şairlerindendir. Edirnelidir. Asıl adı bilinmemektedir. Hafî’nin irfan sahibi bir kimse olduğuna değinen kaynaklar, ümmîliği hususunda da müttefiktirler. Latîfî (1314: 148-149), onun sürekli olgun ve faziletli kimselerle ilişki kurduğunu belirtmekte, hatta “kitâb ve deftersiz müftî ve müderris olmış idi” diyerek bu pek alışılmamış durumu zımnen Fâtih Sultân Mehmed’in zaman zaman çağırarak dinlediği şairlerden biri olmasına bağlamaktadır. Ayakkabıcı idi. Mahlası da yapılan çalışmaların tamamına yakınında mesleği huffâflıktan (ayakkabıcılık) dolayı “Huffî”, pek azında da “Haffî” şeklinde okunmuştur. Ancak elimizdeki şiirlerinin hiç birinde vezin, mahlası Huffî veya Haffî okumamıza müsaade etmemektedir. Bu konuya sadece Attila Şentürk (1999: 87) işaret etmekte ve mahlasın vezin göz önüne alınarak “Hufî” okunması gerektiğini belirtmektedir. Oysa görebildiğimiz eski kaynaklarda şairin, mahlasını mesleği sebebiyle aldığına dair bir işaret yoktur. Dolayısıyla hem anlam hem vezin bakımından mahlası “Hafî” olmalıdır. Nitekim İsmail Ünver (2003) de Hafî’nin mahlası meselesi üzerine yazdığı makalede bu görüşümüzü teyit etmektedir. Şairin ne zaman ve nerede öldüğü belli değildir.

Hafî’nin mürettep bir Dîvân’ı vardır. Ersen Ersoy'un Dîvân üzerine yaptığı çalışma basılmıştır (2021). Şair, Zâdü’l-Meâd (Kitâbü Mevlüdü'n-Nebî) isimli siyer-mevlid türünde bir de mesnevi kaleme almıştır. 9993 beyit uzunluğundaki bu hacimli metin yayımlanmıştır (Tural 2011).

O, nazire mecmualarında zemin şiirleri en çok tanzir edilen şairler arasında şaşırtıcı bir şekilde ilk sıralarda yer almaktadır. Bu nazireler onun, devrinin çok sevilen, takip ve takdir edilen şairleri arasında yer aldığını göstermektedir. Tanınmış birçok şairin, Hafî’nin şiirlerine nazireler yazması -Gelibolulu Âlî (İsen 1994: 135) dışında- tezkirecilerin de kabul ettikleri gibi onun ümmî olmasına rağmen üstün yetenekli biri olduğunu ortaya koymaktadır. Sehî, Hafî’nin özellikle matla’larını kuvvetli bulmakta, hem Sehî hem Latîfî tecnisteki başarısından da söz etmektedir.

Kaynakça

Abdurrahman Hıbrî. Enîsü’l-Müsâmirîn. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY 451. vr. 76a.

Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.

Ersoy, Ersen (hzl.) (2021). Dîvân-ı Hafî. Ankara: TÜBA Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Köksal, M. Fatih (2004). “Hafî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 336-337.

Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [Erişim tarihi: 24.07.2013].

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Tuhfe-i Nâilî - Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.

Latîfî (1314). Tezkire-i Latîfî. İstanbul.

Peremeci, Osman Nuri (1940). Edirne Tarihi. İstanbul.

Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul.

Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. C.3. İstanbul.

Şentürk, A. Attila (1999). Osmanlı Şiiri Antolojisi. YKY: İstanbul.

Tural, Secaattin  (hzl.) (2011). Zâdü'l Me'âd (Kitâbü Mevlüdü'n Nebî). Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78448/zadul-mead-secaattin-tural.html [Erişim tarihi: 03.11.2021].

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). C. 4. “Haffî”. İstanbul: Dergâh Yay. 12.

Ünver, İsmail (2003). “Bir Mahlasın Değişik Okunuşları Üzerine”. Türkoloji Dergisi XVI (1): 9-18.

Yaltkaya, Şerefeddin, Kilisli R. Bilge (hzl.) (1971). Kâtib Çelebi, Keşf-el-Zunûn. C. 1. İstanbul: MEB Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
Yayın Tarihi: 05.10.2013
Güncelleme Tarihi: 03.11.2021

Eserlerinden Örnekler

Gazel 

Her kaçan ol meh-likâ ref’ ide yüzinden nikâb

Hacletinden zerreveş ditrer felekde âftâb

Kaddini kim görse Tûbâ çöpçe gelmez gözine

Yüzini görmege ider hûr u cennetden şitâb

İlteli Çîn’e saçun bûyın nesîm-i subh-dem

Düşdi sahrâya_oldı sevdâyî hevâdan müşk-i nâb

Lâleyi yakdı oda ey gonçe-leb şevkün odı

Kıldı lü’lü’yi dişün reşki sadef karnında âb

Derdine em sordı la’linden devâ içün gönül

Ol tabîb-i derd-i dil virdi devâ içün cevâb

Dil-berâ la’lün meyinden mest olalı cân u dil

Âteş-i ışka ider bagrını nukl içün kebâb

Ol habîbün işigin yasdan iti gibi Hafî

Kim sana andan olur olursa bir gün feth-i bâb

(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’irAnkara: KTB Yay. 280. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)

Gazel

Yüzlerinden ref’ idicek burka’ ol meh-pâreler

Mihri şevkinden bularun yüzini meh pâreler

İzlerine bunlarun yüz sürmek içün her gice

Dökilürler yire gökden encüm ü seyyâreler

Kaşları vü gözleri kirpikleri im bir idüp

Kim döküp nâ-hak yire topraga kanum karalar

Gel perîşân zülfünün sevdâsıla uşşâkı gör

Kim nice âvâre olup yürür ol bî-çâreler

Gözleri kim su gibi her dem içerler kanumı

Kanmadılar mı henûz kanuma ol hûn-hâreler

Cân u dil ditrer sabâ depretdügince zülfini

Korkar ol bî-çâre miskînler ki bile varalar

Ölicek sine bile sîne ilediser Hafî

Sine sine gamzenün ki_urur sinânı yâreler

(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’irAnkara: KTB Yay. 686. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1AHDÎ, Ali Çelebid. ? - ö. 1567/68Doğum YeriGörüntüle
2ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendid. ? - ö. Ekim 1647Doğum YeriGörüntüle
3SEZÂYÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4AHDÎ, Ali Çelebid. ? - ö. 1567/68Doğum YılıGörüntüle
5ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendid. ? - ö. Ekim 1647Doğum YılıGörüntüle
6SEZÂYÎd. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7AHDÎ, Ali Çelebid. ? - ö. 1567/68Ölüm YılıGörüntüle
8ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendid. ? - ö. Ekim 1647Ölüm YılıGörüntüle
9SEZÂYÎd. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10AHDÎ, Ali Çelebid. ? - ö. 1567/68MeslekGörüntüle
11ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendid. ? - ö. Ekim 1647MeslekGörüntüle
12SEZÂYÎd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
13AHDÎ, Ali Çelebid. ? - ö. 1567/68Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendid. ? - ö. Ekim 1647Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SEZÂYÎd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16AHDÎ, Ali Çelebid. ? - ö. 1567/68Madde AdıGörüntüle
17ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendid. ? - ö. Ekim 1647Madde AdıGörüntüle
18SEZÂYÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle