Madde Detay
HAFÎ (Huffî/Haffî/Hufî ?)
(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Fâtih devri şairlerindendir. Edirnelidir. Asıl adı bilinmemektedir. Hafî’nin irfan sahibi bir kimse olduğuna değinen kaynaklar, ümmîliği hususunda da müttefiktirler. Latîfî (1314: 148-149), onun sürekli olgun ve faziletli kimselerle ilişki kurduğunu belirtmekte, hatta “kitâb ve deftersiz müftî ve müderris olmış idi” diyerek bu pek alışılmamış durumu zımnen Fâtih Sultân Mehmed’in zaman zaman çağırarak dinlediği şairlerden biri olmasına bağlamaktadır. Ayakkabıcı idi. Mahlası da yapılan çalışmaların tamamına yakınında mesleği huffâflıktan (ayakkabıcılık) dolayı “Huffî”, pek azında da “Haffî” şeklinde okunmuştur. Ancak elimizdeki şiirlerinin hiç birinde vezin, mahlası Huffî veya Haffî okumamıza müsaade etmemektedir. Bu konuya sadece Attila Şentürk (1999: 87) işaret etmekte ve mahlasın vezin göz önüne alınarak “Hufî” okunması gerektiğini belirtmektedir. Oysa görebildiğimiz eski kaynaklarda şairin, mahlasını mesleği sebebiyle aldığına dair bir işaret yoktur. Dolayısıyla hem anlam hem vezin bakımından mahlası “Hafî” olmalıdır. Nitekim İsmail Ünver (2003) de Hafî’nin mahlası meselesi üzerine yazdığı makalede bu görüşümüzü teyit etmektedir. Şairin ne zaman ve nerede öldüğü belli değildir.
Hafî’nin mürettep bir Dîvân’ı vardır. Ersen Ersoy'un Dîvân üzerine yaptığı çalışma basılmıştır (2021). Şair, Zâdü’l-Meâd (Kitâbü Mevlüdü'n-Nebî) isimli siyer-mevlid türünde bir de mesnevi kaleme almıştır. 9993 beyit uzunluğundaki bu hacimli metin yayımlanmıştır (Tural 2011).
O, nazire mecmualarında zemin şiirleri en çok tanzir edilen şairler arasında şaşırtıcı bir şekilde ilk sıralarda yer almaktadır. Bu nazireler onun, devrinin çok sevilen, takip ve takdir edilen şairleri arasında yer aldığını göstermektedir. Tanınmış birçok şairin, Hafî’nin şiirlerine nazireler yazması -Gelibolulu Âlî (İsen 1994: 135) dışında- tezkirecilerin de kabul ettikleri gibi onun ümmî olmasına rağmen üstün yetenekli biri olduğunu ortaya koymaktadır. Sehî, Hafî’nin özellikle matla’larını kuvvetli bulmakta, hem Sehî hem Latîfî tecnisteki başarısından da söz etmektedir.
Kaynakça
Abdurrahman Hıbrî. Enîsü’l-Müsâmirîn. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY 451. vr. 76a.
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.
Ersoy, Ersen (hzl.) (2021). Dîvân-ı Hafî. Ankara: TÜBA Yay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Köksal, M. Fatih (2004). “Hafî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 336-337.
Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [Erişim tarihi: 24.07.2013].
Kurnaz, Cemal ve Mustafa
Tatçı (hzl.) (2001). Tuhfe-i
Nâilî - Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara:
Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.
Latîfî (1314). Tezkire-i Latîfî. İstanbul.
Peremeci, Osman Nuri (1940). Edirne Tarihi. İstanbul.
Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul.
Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. C.3. İstanbul.
Şentürk, A. Attila (1999). Osmanlı Şiiri Antolojisi. YKY: İstanbul.
Tural, Secaattin (hzl.) (2011). Zâdü'l Me'âd (Kitâbü Mevlüdü'n Nebî). Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78448/zadul-mead-secaattin-tural.html [Erişim tarihi: 03.11.2021].
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). C. 4. “Haffî”. İstanbul: Dergâh Yay. 12.
Ünver, İsmail (2003). “Bir Mahlasın Değişik Okunuşları Üzerine”. Türkoloji Dergisi XVI (1): 9-18.
Yaltkaya, Şerefeddin, Kilisli R. Bilge (hzl.) (1971). Kâtib Çelebi, Keşf-el-Zunûn. C. 1. İstanbul: MEB Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSALYayın Tarihi: 05.10.2013Güncelleme Tarihi: 03.11.2021Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kaçan ol meh-likâ ref’ ide yüzinden nikâb
Hacletinden zerreveş ditrer felekde âftâb
Kaddini kim görse Tûbâ çöpçe gelmez gözine
Yüzini görmege ider hûr u cennetden şitâb
İlteli Çîn’e saçun bûyın nesîm-i subh-dem
Düşdi sahrâya_oldı sevdâyî hevâdan müşk-i nâb
Lâleyi yakdı oda ey gonçe-leb şevkün odı
Kıldı lü’lü’yi dişün reşki sadef karnında âb
Derdine em sordı la’linden devâ içün gönül
Ol tabîb-i derd-i dil virdi devâ içün cevâb
Dil-berâ la’lün meyinden mest olalı cân u dil
Âteş-i ışka ider bagrını nukl içün kebâb
Ol habîbün işigin yasdan iti gibi Hafî
Kim sana andan olur olursa bir gün feth-i bâb
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 280. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
Gazel
Yüzlerinden ref’ idicek burka’ ol meh-pâreler
Mihri şevkinden bularun yüzini meh pâreler
İzlerine bunlarun yüz sürmek içün her gice
Dökilürler yire gökden encüm ü seyyâreler
Kaşları vü gözleri kirpikleri im bir idüp
Kim döküp nâ-hak yire topraga kanum karalar
Gel perîşân zülfünün sevdâsıla uşşâkı gör
Kim nice âvâre olup yürür ol bî-çâreler
Gözleri kim su gibi her dem içerler kanumı
Kanmadılar mı henûz kanuma ol hûn-hâreler
Cân u dil ditrer sabâ depretdügince zülfini
Korkar ol bî-çâre miskînler ki bile varalar
Ölicek sine bile sîne ilediser Hafî
Sine sine gamzenün ki_urur sinânı yâreler
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 686. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 05.10.2013Güncelleme Tarihi: 03.11.2021Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kaçan ol meh-likâ ref’ ide yüzinden nikâb
Hacletinden zerreveş ditrer felekde âftâb
Kaddini kim görse Tûbâ çöpçe gelmez gözine
Yüzini görmege ider hûr u cennetden şitâb
İlteli Çîn’e saçun bûyın nesîm-i subh-dem
Düşdi sahrâya_oldı sevdâyî hevâdan müşk-i nâb
Lâleyi yakdı oda ey gonçe-leb şevkün odı
Kıldı lü’lü’yi dişün reşki sadef karnında âb
Derdine em sordı la’linden devâ içün gönül
Ol tabîb-i derd-i dil virdi devâ içün cevâb
Dil-berâ la’lün meyinden mest olalı cân u dil
Âteş-i ışka ider bagrını nukl içün kebâb
Ol habîbün işigin yasdan iti gibi Hafî
Kim sana andan olur olursa bir gün feth-i bâb
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 280. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
Gazel
Yüzlerinden ref’ idicek burka’ ol meh-pâreler
Mihri şevkinden bularun yüzini meh pâreler
İzlerine bunlarun yüz sürmek içün her gice
Dökilürler yire gökden encüm ü seyyâreler
Kaşları vü gözleri kirpikleri im bir idüp
Kim döküp nâ-hak yire topraga kanum karalar
Gel perîşân zülfünün sevdâsıla uşşâkı gör
Kim nice âvâre olup yürür ol bî-çâreler
Gözleri kim su gibi her dem içerler kanumı
Kanmadılar mı henûz kanuma ol hûn-hâreler
Cân u dil ditrer sabâ depretdügince zülfini
Korkar ol bî-çâre miskînler ki bile varalar
Ölicek sine bile sîne ilediser Hafî
Sine sine gamzenün ki_urur sinânı yâreler
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 686. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 03.11.2021Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kaçan ol meh-likâ ref’ ide yüzinden nikâb
Hacletinden zerreveş ditrer felekde âftâb
Kaddini kim görse Tûbâ çöpçe gelmez gözine
Yüzini görmege ider hûr u cennetden şitâb
İlteli Çîn’e saçun bûyın nesîm-i subh-dem
Düşdi sahrâya_oldı sevdâyî hevâdan müşk-i nâb
Lâleyi yakdı oda ey gonçe-leb şevkün odı
Kıldı lü’lü’yi dişün reşki sadef karnında âb
Derdine em sordı la’linden devâ içün gönül
Ol tabîb-i derd-i dil virdi devâ içün cevâb
Dil-berâ la’lün meyinden mest olalı cân u dil
Âteş-i ışka ider bagrını nukl içün kebâb
Ol habîbün işigin yasdan iti gibi Hafî
Kim sana andan olur olursa bir gün feth-i bâb
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 280. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
Gazel
Yüzlerinden ref’ idicek burka’ ol meh-pâreler
Mihri şevkinden bularun yüzini meh pâreler
İzlerine bunlarun yüz sürmek içün her gice
Dökilürler yire gökden encüm ü seyyâreler
Kaşları vü gözleri kirpikleri im bir idüp
Kim döküp nâ-hak yire topraga kanum karalar
Gel perîşân zülfünün sevdâsıla uşşâkı gör
Kim nice âvâre olup yürür ol bî-çâreler
Gözleri kim su gibi her dem içerler kanumı
Kanmadılar mı henûz kanuma ol hûn-hâreler
Cân u dil ditrer sabâ depretdügince zülfini
Korkar ol bî-çâre miskînler ki bile varalar
Ölicek sine bile sîne ilediser Hafî
Sine sine gamzenün ki_urur sinânı yâreler
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 686. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kaçan ol meh-likâ ref’ ide yüzinden nikâb
Hacletinden zerreveş ditrer felekde âftâb
Kaddini kim görse Tûbâ çöpçe gelmez gözine
Yüzini görmege ider hûr u cennetden şitâb
İlteli Çîn’e saçun bûyın nesîm-i subh-dem
Düşdi sahrâya_oldı sevdâyî hevâdan müşk-i nâb
Lâleyi yakdı oda ey gonçe-leb şevkün odı
Kıldı lü’lü’yi dişün reşki sadef karnında âb
Derdine em sordı la’linden devâ içün gönül
Ol tabîb-i derd-i dil virdi devâ içün cevâb
Dil-berâ la’lün meyinden mest olalı cân u dil
Âteş-i ışka ider bagrını nukl içün kebâb
Ol habîbün işigin yasdan iti gibi Hafî
Kim sana andan olur olursa bir gün feth-i bâb
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 280. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
Gazel
Yüzlerinden ref’ idicek burka’ ol meh-pâreler
Mihri şevkinden bularun yüzini meh pâreler
İzlerine bunlarun yüz sürmek içün her gice
Dökilürler yire gökden encüm ü seyyâreler
Kaşları vü gözleri kirpikleri im bir idüp
Kim döküp nâ-hak yire topraga kanum karalar
Gel perîşân zülfünün sevdâsıla uşşâkı gör
Kim nice âvâre olup yürür ol bî-çâreler
Gözleri kim su gibi her dem içerler kanumı
Kanmadılar mı henûz kanuma ol hûn-hâreler
Cân u dil ditrer sabâ depretdügince zülfini
Korkar ol bî-çâre miskînler ki bile varalar
Ölicek sine bile sîne ilediser Hafî
Sine sine gamzenün ki_urur sinânı yâreler
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB Yay. 686. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | AHDÎ, Ali Çelebi | d. ? - ö. 1567/68 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendi | d. ? - ö. Ekim 1647 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | AHDÎ, Ali Çelebi | d. ? - ö. 1567/68 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendi | d. ? - ö. Ekim 1647 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | AHDÎ, Ali Çelebi | d. ? - ö. 1567/68 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendi | d. ? - ö. Ekim 1647 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | AHDÎ, Ali Çelebi | d. ? - ö. 1567/68 | Meslek | Görüntüle |
11 | ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendi | d. ? - ö. Ekim 1647 | Meslek | Görüntüle |
12 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | AHDÎ, Ali Çelebi | d. ? - ö. 1567/68 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendi | d. ? - ö. Ekim 1647 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | AHDÎ, Ali Çelebi | d. ? - ö. 1567/68 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | ÂZERÎ, Bostan-zâde İbrahim Âzerî Efendi | d. ? - ö. Ekim 1647 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |