Madde Detay

XVII. yüzyılın sonlarına doğru yaşayan Hâfız Abdü’l-mecid-zâde’nin doğum tarihi belli değildir. Şuara tezkirelerinde adı geçmemektedir. Tezkirelerde adından söz edilmemesinin sebebini il dışına çıkmayıp bütün hayatını Antep’te geçirmiş olmasına bağlayabiliriz. 1109/1697-98 yılında kaleme aldığı Nazm-ı Ferâ’id adlı eserinden ve divanını istinsâh eden Bursalı Mehmet Emin’in divanın sonuna kaydettiği H.1113/M.1701 tar­ihinden yola çıkarak XVII. yüzyılda yaşadığı anlaşılmaktadır (Dağlıoğlu, 1939: 57). Hâfız’ın ismi kimi kaynaklarda Abdü’l-mecîd-zâde, kimi kaynaklarda da Abdü’l-mezîd-zâde diye geçmektedir.

Divan'ının üç nüshası bulunmaktadır. Şairin adı, Ali Emiri, manzum 92’de “Ayntablı Hâfız Abdü’l-Mecîd-zâde”, Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan 27’de “Hâfız Mezîd-zâde”, Konya Bölge Kütüphanesi 3375’te de “Hâfız Mezîd-zâde” diye geçmektedir. Divan, önce Maraş mahkemesi kâtiplerinden Bursalı Mehmet Emin Efendi tara­fından istinsâh edilmiş; daha sonra Ali Emîrî Efendi’nin eline geçmiş ve Fatih Millet Kütüphânesi’ne konulmuştur (Güzelbey 1978). Abdülmecid-zâde Hâfız Divanının yukarıda zikredilen üç nüshasının karşılaştırılması sonucu şu nazım şekilleri ortaya çıkmıştır: 1 mesnevî, 276 gazel (2 Farsça-Türkçe mülemma, 1 Arapça-Türkçe mülemma), 2 terci-bent, 2 terkib-bent, 1 müsemmen, 2 muhammes, 1 tahmis, 1 kıta, 7 müfret olmak üzere toplam 297 şiir vardır (Ataç 2007).

Hâfız kimi zaman lirik, kimi zaman didaktik tarzda şiirler yazmıştır. Tasavvufi yönü de oldukça kuvvetlidir. Dil bakımından divan şairlerinin geneline göre oldukça anlaşılır bir dili vardır. Hâfız divan şiiri geleneği içinde değerlendirildiğinde usta şairleri kendine örnek alan ve onların yolundan gitmeye çalışan bir yapısı vardır. Hâfız etkilemekten ziyade etki altında kalan bir şairdir.

Şairin Nazm-ı Ferâ’id adlı eseri 1109/1697-98 yılında kaleme alınmıştır. Manzum sözlük yazarı olduğu için medresede müderris olma ihtimali vardır. Şâhidî’nin Türkçe-Farsça sözlüğüne nazire olarak yazılan eser, Türkçe-Arapça manzum bir sözlüktür. Ankara Millî Ktp. Yz.A. 507 numarada kayıtlı olan nüsha, harekeli nesih karakterli ve 38 varaktır. Eser, mesnevî nazım şeklinde yazılmış 94 beyitlik bir mukaddime ile 660 beyitlik 29 bahirden oluşan sözlük kısmı, “Manzûmetü’l-arûz” başlığı altındaki aruz bilgilerini kapsayan 72 beyitlik manzume ile birlikte toplam 826 beyittir. 2331 Türkçe kelimeye karşılık 3273 Arapça kelimenin karşılık gösterildiği eser manzum sözlüklerimiz arasında önemli bir yere sahiptir (Yakar 2009: 995).

Ataç, Beşir Ataç (2007). Abdülmecidzade Hafız Divanı, İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.

Dağlıoğlu, Hikmet Turhan (1939). Gaziantep Meşâhiri. Gaziantep: Cumhuriyet Halk Partisi Basımevi.

Güzelbey Cemil Cahit (1959), “El Yazma Bir Divan” Gaziantep Kültür Dergisi. (2): 4.

Güzelbey, Cemil Cahit Güzelbey (1978), “Abdülmecitzâde- Mezitoğlu Divanının Yeni Bir Nüshası”. Gaziantep Sabah Gazetesi. 19.7.1978.

Istanbul Kütüphanelerinde Bulunan Türkçe Yazma DivanIar Kataloğu (1947). C. II.  İstanbul.519.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). "Hâfız Mezid-zade". .C. II.  İstanbul: Dergah Yay. 400.

Yakar, Halil İbrahim (2009), “Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Nazm-ı Ferâ‘id”. Turkish Studies 4 (4): 995-1024.

Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.

Gazel

Nice demlerdür ki bezm-i ayş u işret beklerüz

Biz gürûh-ı ehl-i zevküz câm-ı vuslat beklerüz

Sâlik-i mey-hâne-i pîr-i mugânuz dem-be-dem

Kâm-rân-ı mürşid-i râh-ı hidâyet beklerüz

Murg-ı rûhum gülşen-i hüsninde yârün subh-dem

Nahl-i tende biz hemân bir hâl-i sûret beklerüz

Sanma zâhid kalb-i uşşâkı tehîdür sen gibi

Künc-i dilde gevher-i genc-i muhabbet beklerüz

Kesret-i âlemden el virdüm ayag-ı vahdete

Kim bu zâhir vahdet ile sırr-ı vahdet beklerüz

Kârbân-ı ehl-i tecrîdüz reh-i vuslatda kim

Çıkmaga Hâfız der-i dünyâda nevbet beklerüz

(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 74.)