Madde Detay

Şuşa şehrindeki Akbulak köyünde doğdu. Üç yaşındayken babasını kaybetti. Sanatçının ilk eğitimiyle üvey babası Hasanali Bey ilgilendi. 1880 yılında ailesiyle birlikte Şuşa’ya taşındı. 1881 yılında Realni Məktəbi’nde eğitim görmeye başladı. 1890 yılında Tiflis’e gitti. Bu dönemde bölgenin kültür merkezi olan Tiflis’te Rus ve Avrupa tiyatrosu ile tanıştı. 1891 yılında üniversite eğitimi için Petersburg’a gitti. Petersburg Üniversitesinin Şarkiyat Fakültesi’ndeki derslere dinleyici olarak katıldı. Petersburg’da yaşadığı sekiz sene içerisinde dil, edebiyat ve tiyatro hakkında önemli bilgiler edindi. 1899 yılında Şuşa’ya dönerek iki yıl boyunca buradaki sözlü edebiyat örneklerini derledi. 1901 yılında Bakü’ye geldi ve Hasan Bey Zerdabi, Necef Bey Vezirov, Neriman Nerimanov gibi dönemin önemli isimleriyle tanışarak, onlarla birlikte tiyatro repertuarı hazırladı. Petersburg’da öğrendiklerini Azerbaycan tiyatrosuna uyguladı. 1906 yılında Rusya Duması’na Gence’den milletvekili seçildi. 1918 yılında Gürcistan parlementosuna seçilerek bu bölgedeki Türklerin haklarını savunmaya çalıştı. 1919 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti tarafından Bakü’ye davet edildi ve kendisine Dağıstan’ı temsil etmek görevi verildi. 1920 yılında Sovyet hükümeti kurulunca kültür şubesi müdürlüğü ve tiyatro müfettişliği gibi görevlerde bulundu. 1921-1931 yılları arasında Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1928 yılında edebiyat ve kültür sahasındaki hizmetlerinden dolayı kendisine “Əməkdar İncəsənət Xadimi” unvanı verildi. 12 Aralık 1933 tarihinde kalp rahatsızlığı nedeniyle vefat etti ve Bakü’de defnedildi (Akpınar, 1994: 429-430 ve Ahmadov, 2016: 21-30).

İlk yazı tecrübesini Rus şair Kırılov’dan yaptığı tercümelerle başlayan Hakverdiyev, XIX. yüzyılın sonlarına doğru ilk dram eserlerini yazmaya başladı. Fakat sanatçının asıl edebî yaşamı, Petersburg’da eğitim gördüğü yıllarda başladı. Araştırmacılar Hakverdiyev’in sanat hayatını genellikle üç döneme ayırarak inceledi. Yazar, 1892-1905 yıllarını kapsayan, sanatının birinci döneminde sadece dram türünde eserler yazdı. Komedi türündeki ilk eseri olan Yeyərsən Qaz Ətini Görərsən Ləzzətini’de bir tüccarın hayatını anlatarak çok eşlilik sorununa değindi. Dağılan Tifaq adlı piyesinde toplumsal gözlemlerini, ağa ve beylerin yaşamlarını başarıyla eserine yansıttı ve bu eser Azerbaycan edebiyatının klasikleri arasına girdi.1900 yılında yazdığı Bəxtsiz Cavan piyesinde toplumun üst tabakalarına yönelik sert eleştirilerde bulundu ve eserdeki Ferhat karakteriyle demokratik düşünceleri savunarak, köhne zihniyeti ve cahilliği eleştirdi. Pəri Cadu isimli eserinde sembolik karakterleri gerçek hayattan karakterlerle birlikte işleyerek, dünyada kötülerin üstün geldiğini savundu. Hakverdiyev 1905-1920 yılları arasındaki ikinci döneminde Molla Nasreddin dergisinde yazmaya başladı ve bu ekole uygun olarak daha çok satirik eserler ortaya koydu. Mollaları, dervişleri, ağaları ve Çar memurlarını tenkit eden eserler yazdı. 1907 yılında hikâyeleri, “Cəhənnəm Məktubları” ismiyle tefrika şeklinde yayımlandı. 1910 yılında “Marallarım” başlığı altında yazdığı satirik hikâyeleri Molla Nasreddin dergisinde tefrika edildi. 1911 yılında yazdığı Xəyalat isimli biyografik piyesinde, Mirze Fethali Ahundov’un hayatını anlattı. Hakverdiyev’in edebî hayatının üçüncü dönemi, 1920 yılında başladı. Sovyet yönetiminin kurulduğu bu dönemde Ağac Kölgəsində, Köhnə Dudman, Yoldaş Koroğlu, Ədalət Qapıları piyeslerini ve Qisas, Qəndil, Kapitalizmlə Mübarizə isimli hikâyelerini, rejimin bütün yazarlara dayatmış olduğu sosyalist realizm anlayışıyla yazdı. Ekim devrimi sonrasında yazdığı eserlerde, mizahtan ziyade devrim öncesinde yaşanan zorluklardan ve eski düzenin zulümlerinden bahsetti. Hakverdiyev, eserlerinde Azerbaycan edebiyatının ilk prolog örneklerini verdi. Folklordan ve halk deyimlerinden sıkça yararlandı. Yazdığı eserlerle, eleştirel realizmin Azerbaycan edebiyatındaki en önemli temsilcilerinden birisi oldu. (Akpınar, 1994: 429-430 ve Ahmadov, 2016: 30-42).