Madde Detay

Mutasavvıf olan Harakânî, Horasan erenidir. Horasan’da Bistam’ın kuzeyindeki dağlık Harâkân’da bir çiftçi ailesinin çocuğu olarak doğdu. Çocukluğunda çobanlık, gençliğinde merkeplerle yük taşıyıcılığı yaptı. Türbesini on iki yıl ziyaret ettikten sonra Beyazid-i Bistâmî’nin ruhaniyetiyle yetişti. Ümmi iken Beyazid’in manevi işareti ile Kur’an okumaya başladı. Kuşeyrî’nin onun için “Harâkân’a gittiğimde Ebu’l-Hasan’ın haşmeti ve heybeti bana o kadar tesir etti ki dilim tutuldu” dediğini Attâr nakletmektedir. Attâr Tezkîretü’l Evliyâ’sında Harâkâni’ye genişçe bir yer ayırdığı gibi Mevlânâ da Mesnevi’sinde onunla ilgili bazı hikâyeler anlatmıştır. Harakânî’nin Ebu Said Ebu’l-Hayr, İbn Sina ve Gazneli Sultan Mahmut’la tanışıp görüştüğü kaynaklarda geçmektedir. Tekke ve seccade gibi şeklî tarikat unsurlarına önem vermez sema ve rakstan hoşlanmazdı. Bir söylentiye göre Harakân’da şehid edilerek oraya gömüldü. Necmeddin Daye’ye göre şehadeti Harâkân dışında bir yerdedir. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nde ve Hadikatü’l Evliyâ'da 1030-1039 yılları arasında Kars Kalesi’nin fethi için yapılan savaşlara dervişleri ile katıldığı Kars’taki Yahniler dağında yaralanarak şehid olmuştur. Türbesi IV. Murad zamanında Kars Kalesi Lala Mustafa Paşa zamanında onartılırken yapılmıştır. Son yıllarda türbe yeniden onartılmış ve çevresinde büyük bir kültür külliyesi kurulmaya başlanmıştır.

Eseri: Nuru’l Ulûm (tek yazması Biritish Museum Or. Nu. 249’dadır. Eserin Türkçe’ye çevirisi Şenol Kantarcı tarafından yapılıp Ankara’da 1997’de yayımlanmıştır. Eserde Hârâkanî’nin on bir bölümde bazı sözleri vaaz ve nasihatleri yer almış, münacaat ve menkıbeleri anlatılmıştır. Eserin eskiden ve kısmen Türkçe’ye yapılmış çevirisi İstanbul Murat Molla Kütüphanesi’ndedir. Beşâretnâme, Esrâr-ı Sülûk adlı eserlerine henüz ulaşılamamıştır. Ruzbehan Baklî bir şathiyyesini Şerh-i Şathiyât adlı eserinde şerhetti. (s. 327) Aynı şathiyeyi Necmeddin Dâye, Şerh-i Kavlı Ebi’l-Hasani’l Harakânî adıyla açıkladı.

Cunbur, Müjgân (2204). "Harakânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed (Cafer)”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 397-398.