Madde Detay

1295/1878 yılında Varna’da doğmuştur. Babası Trabzon’un Of kazasından kereste ticareti yapan Zaîm-zâde Mehmed Midhat Efendi’dir. İlköğrenimini tamamladıktan sonra Rûmî 12 Mayıs 1308/25 Mayıs 1892’de Mühendishâne-i Beriyye’ye imtihan ile kabul edildi. İdâdî kısmını bitirerek harp sınıfına dâhil olmasının ardından rahatsızlığı dolayısıyla meclis-i etibbâ kararıyla 1312/1896-97 yılında mektepten uzaklaştırıldı. Daha sonra kendisinin isteği üzerine Hariciye Nezareti Umur-ı Şehbenderî Kalemine maaşsız olarak kabul edildi. Haziran 1313/Haziran-Temmuz 1897 tarihinde Defter-i Hakani Muhasebe Kaleminde 100 kuruş maaş karşılığında görevlendirildi. Aynı yılın Ağustos ayında siyasi suçlamalarla tutuklanarak Taşkışla’daki Dîvân-ı Harp tarafından Fizan’a sürülerek bir kale içinde müebbet hapse mahkûm edildi. Dokuz ay sonra affedildi. 1314/1898-99’te Trabzon Vilayeti Tercüman muavinliğine ve Vilayet Gazetesi muharrirliğine getirildi. Ağustos 1315/Ağustos-Eylül 1899 tarihinde Mısır’a kaçtı. Mısır Fevkalade Komiseri Ahmed Muhtâr Paşa’nın yol göstermesi üzerine 25 Nisan 1316/8 Mayıs 1900 tarihinde Mısır’dan Viyana’ya gitti. Burada hukuk ve iktisat eğitimi aldıktan sonra yine Ahmed Muhtâr Paşa’nın isteğiyle Mısır’a döndü. Önce Ahmed Muhtâr Paşa’nın özel kâtipliğine getirildi. Daha sonra da sırasıyla Mart 1322/Mart-Nisan 1906 tarihinde Mısır Komiserliği Tahrîrât-ı Ecnebiyye Kitâbeti’ne, Mayıs 1325/Mayıs-Haziran 1909 tarihinde Komiserlik Başkitâbetine tayin edildi. 1328/1912-13 yılında memurluktan çıkarıldı. Haziran 1329/ Haziran-Temmuz 1913 tarihinde Tebriz baş-şehbenderliğine, aynı yılın Ağustos ayında Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdiriyetine tayin edildi. “Zevk ile râhat ile geçmedi hîç bir ânım / Ölmedim kurtulayım ben ne garîb insânım” beytiyle talihinden şikâyet eden Hasan Fehmî Bey, büyük bir kısmı sıkıntılarla geçen otuz dokuz senelik ömrünün son demlerinde akli melekelerini kaybetti. Bir gün makamında yüksek sesle şarkı söylerken akıl sağlığını yitirdiği anlaşılarak hastaneye götürüldü. On beş gün sonra 4 Rebiulâhir 1334/9 Şubat 1916 tarihinde vefat etti. Mezarı Fâtih Türbesi haziresindedir.

Son Asır Tür Şairleri’nde kısa boylu, esmer ve zayıf olduğu kayıtlıdır (İnal 1999: 595).

Hasan Fehmî Bey kendi resmî hâl tercümesinde konuşma ve yazma seviyesinde iyi derecede Arapça, Fransızca, Almanca, İngilizce, İtalyanca ve Rusça bildiğini söylemiştir (İnal 1999: 595).

1. Çar: İngilizce'den tercümedir. Kahire’de bastırmıştır.

2. Devlet-i Âliyye’nin Zaʿf ve Kuvveti: Almanca'dan tercümedir. Kahire’de bastırmıştır.

3. Dehâ Nedir?: İtalyanca'dan tercümedir. Kahire’de bastırmıştır.

4. Hacle-i Ebkâr: Şiirlerinin toplandığı eserdir. 1331/1915-16’de İstanbul’da yayımlanmıştır.

Hasan Fehmî'nin, divan şiiri geleneğini sürdürdüğü şiirlerinde karamsarlık ön plandadır. Ömürden şikâyet, şiirlerinde “mihnet, âlâm, melâl, zalâm-ı leyâl” gibi ifadelerle bir araya gelerek hüznün, ölüm arzusunun nesnel karşılıkları olurlar. Fehmî'nin bu tarz şiirleri Hacle-i Ebkâr (1331) adıyla bir araya getirilip neşredilmiştir. Hacle-i Ebkâr'ın kapağında Elem ve Sitem isimli şiir mecmuasıyla Alman şairi Goethe’nin Egmont adlı dramının tercümesinin yayımlanacağı bilgisi bulunmaktadır. Ancak kaynaklarda söz konusu eserlerin tamamlandığı ya da yayımlandığına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Eserlerin tamamlanmasına şairin ömrünün vefa etmemiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bunlar dışında çeşitli dergilerde yayımlanmış şiir ve makaleleri de bulunmaktadır.

Cunbur, Müjgan (hzl.) (1999). İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. 1. Ankara: AKM Yay.

Gülsoy, Murat (Ed.) (2010). “Fehmî (Ziamzade)”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C.I. İstanbul: YKY. 432.

Kılıç, Filiz ve Tuncay Bülbül (2007). "Bulgaristan Doğumlu Divan Şairleri". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (43): 49-66.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Na’ilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Gazel

Gehî semâya bakup eşkimi nisâr ederim

Zalâm içinde geçen ömre inkisâr ederim

Gehî tulû’da sâhil-nişîn olup pür-sûz

Bu bahr-i mihnetin âlâmını şümâr ederim

Gehî melâlimi def’eylemek için tenhâ

Çıkup cibâle temâşâ-yı nev-bahâr ederim

Fakat yine olamam şâtır u hâliyyu’l-bâl

Cihanda öyle ise ben nâsıl kârar ederim

Nasıl çağırmayayım mevtimi muâvenete

Hemîşe ben bu hayâtımla gîrûdâr ederim

Fezâ-yi fikretimi kapladı zalâm-ı leyâl

Gözükmedi güneşim subha intizâr ederim

Gelirse bir gün olup da bana dem-i rıhlet

Bu şiʿr pâremi cânâne yâdigâr ederim 18 Mart 1311/11 Nisan 1915

(Cunbur, Müjgan (hzl.) (1999). İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. 1. Ankara: AKM Yay. 595-596.)