Madde Detay

Toyranlı Hasan Ârif Efendi'nin oğludur. Toyrânî sanıyla tanındı. Babası Selanik vilayeti dahilindeki Toyran kasabasından Sührâb-zâde ailesine mensup olmakla birlikte Mısır'da memuriyetlerde bulunduğundan Hasan Hüsnî Paşa da Mısır'da doğdu. Dedesi de Hasan Sührâb-zâde Hocaoğlu olarak tanınırdı. Tahsilini de Mısır'da tamamladı. Mısır'da bazı memuriyetlerde bulundu. Gazetelerde yazılar yazdı. Sonra İstanbul'a geldi. Cem'iyyet-i Rusûmiyye üyeliğine tayin olundu. Ölünceye kadar bu görevde kaldı. Mîrmîrânlık rütbesi almıştı. 1315/1897 senesinde İstanbul'da vefat etti. Eyüp'te Hazret-i Hâlid civarında Şeyh Hasîb Efendi Dergâhı haziresine defnedildi. "Gufire lehû" vefatına düşürülen tarihtir.

Çeşitli ilimlerde özellikle Arap edebiyatındaki bilgisi ile tanınmıştı. Bir ayağı aksak ve gözleri şaşı idi.

Osmanlı Müellifleri'nde (Bursalı Mehmed Tâhir 1333: 151-152) çoğunun Mısır'da basıldığı bildirilen aşağıdaki eserlerinin ismi sayılmaktadır:

1. Ahlâk-ı Hasen.

2. Avâmilü'l-Müstakbel Fi'l-Avrupa.

3. Behcetü'l-Kirâm.

4. Cevâhirü'l-Akâ'id.

5. Delîlü Ehli'l-Îmân Fî Sıhhati'l-Kur'ân.

6. Dîvân-ı Eş'âr.

7. Edvâru'l-Mısır Ve'l-Mısriyyîn.

8. El-Hakku Rûhu'l-Fazîle:

9. En-Neşrü'z-Zehrâ.

10. Et-Tevfîku'l-Hayrî.

11. Felsefetü'l-Ahlâk.

12. Hıfzu'l-İşâre.

13. Huccetü'l-Kelâm Fî Muhaccet-i Ehl-i İslâm.

14. Huccetü'l-Kirâm Fî İlmi'l-Kelâm.

15. Hulâsa-i Medeniyyet-i İslâmiyye: 1304/1887 yılında 50 sayfa olarak İstanbul'da basıldı.

16. İcmâlü'l-Kelâm Fî Mes'eleti'l-Hilâfeti Beyne Ehl-i İslâm.

17. İrşâd-ı İncîl.

18. İsmetü'l-Cemâ'a.

19. Lâmiyetü't-Türk.

20. Levâhıku'l-Haşerât.

21. Mesâbîhu'l-Fiker Fi's-Siyer Ve'n-Nazar.

22. Minhâcü'l-Eslâf.

23. Nehcü'l-Âm Fî Mebâdi'l-İslâm.

24. Nûru'l-Uyûn.

25. Risâle-i Tevhîd.

26. Semerâtu'l-Hayât.

27. Seyfü'l-Kâtı'.

28. Şatahâtu'l-Kalem.

29. Şemsü'l-Maşrık.

30. Şerhu'l-Mübâdîyi'l-Hüseyniyye Fî Usûli Hikmeti'd-Dîniyye.

31. Yevmü'd-Dehr Fî Ahvâl-i Mısır.

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

Gövsa, İbrahim. Alaeddin (1933-1935). Meşhur Adamlar, Hayatları, Eserleri. C. II. İstanbul.

Ünal, Ayhan Afşin (hzl.) (2008). Mehmed Zeki Pakalın, Sicill-i Osmânî Zeyli. Ankara: TTK Yay.