Madde Detay

Dîvân'ına düşülen bir nottan adının İsmâil Efendi olduğu anlaşılan Hasmî, Adıyaman’ın Besni (Behisni) ilçesinin Tut Köyü'nde doğdu. Hakkındaki bilgiler bunlarla sınırlıdır. Bilgisi ve güzel konuşmasıyla dikkat çeken şairin mürettep bir Dîvân'ı olduğu bilinmektedir. Dîvân'ındaki bilgilere göre Risvan aşiretinden olduğu düşünülen Hasmî; Melami meşreptir, Maraş, Antep ve Hicaz’da eğitim almış, kültürlü, hitabeti güçlü, sosyal konulara vâkıf ve yer yer sosyal eleştirilere giren, dönemin zafiyetlerini gören ve bundan rahatsızlık duyan bir şairdir. 

Dîvân: Bilinen dört nüshası vardır: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Nr.506/3; Konya Koyunoğlu Müzesi Kitaplığı, Nr.13773; Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmut Efendi Bölümü, Nr. 5294; Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi Bölümü, Nr. 669. Hasmî'nin, Milli Kütüphane Yazma Eserler Bölümü, Nr. C87'de kayıtlı cönkte yer alan şiirleriyle birlikte, 8 kaside, 1 terkib-i bend, 25 tarih, 1 lügaz, 8 tahmis, 1 müseddes, 2 murabba, 357 gazel, 2 kıta, 22 rubai ve 39 müfredi olduğu tespit edilmiştir. Dîvân'ın tenkitli metni hazırlanmıştır (Selçuk 2007). 

Hasmî, bulunduğu bölgenin de etkisiyle şiirlerinde Arapça, Farsça kelime ve terkiplere sıkça yer vermesi ve halk söyleyişlerini özellikle atasözü ve deyimleri sık kullanmasıyla dikati çekmiştir. Nehcî, Sükûtî, Mansûrî, Râgıb Paşa, Selîm, Nef‘î, Tab‘î ve Âhî’ye tahmis; Fehîm, Sâhib, Sâbit ve Hâfız-ı Şirâzî’ye nazire yazması bu şairlerden etkilendiğini göstermektedir. 

Selçuk, Engin (2007). Hasmî Divanı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Şeyhülislam Arif Hikmet. Tezkiretü’ş-Şuara. Millet Kütüphanesi. AE Tarih Bölümü. Nr.789. vr. 20b.

Gazel

Yâr içün çekmek be-hey dil minnet-i ağyârı güç 

Göz göre ağyâra teslîm eylemek de yâri güç

Güç değil belki mukarrer bûse-çîn olmak bana

Lîk nahl-i ‘işve yârin bûseyi ikrârı güç

Dil çekerdi cevrini ammâ te‘âkub itmese

Ol şeh-i bî-rahm u dâdın zulmine ısrârı güç

Zevk-yâb-ı vuslat olmak emr-i esheldir velî

‘Âşıka ber-dûş itmek bu ridâ-yı ‘ârı güç

Keşf iden olur melâmet ketm iden olur helâk

Derd-i ‘aşkın hâsılı ihfâsı güç izhârı güç

Ol habîb-i câna derdin söyle istişfâ idüp

Derdi nâ-ma‘lûm olunca hastenin tîmârı güç

Sîne-sâf olmak değil güç Hasmiyâ cânân ile

Def‘ kılmak ol rakîb-i seg-meniş murdârı güç

(Selçuk, Engin (2007). Hasmî Divanı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi. 334-335.)