Madde Detay

İstanbul’da doğdu. Babası Askerî Müze memurlarından Ziya Bey’dir. Beşiktaş Gazi Osman Paşa Sultanîsi'nde ortaöğrenimini tamamladıktan sonra Mülkiye Mektebi'ne devam etti ve buradan 1925'te mezun oldu. Aynı sene Divan-ı Muhasebat'a murakıp muavini olarak tayin edildi. 1930’a kadar aynı kurumda çeşitli görevlerde bulundu. 1930’da Tuz İnhisar İdaresi Umum Müdürlüğü'ne muhasebe müdürü olarak atandı ve 1934’e kadar bu kurumda farklı görevlerde çalıştı. Aynı zamanda müdürlük de yaptığı İnhisarlar Memurin Kursu'nda matematik ve muhasebe dersleri verdi (Çankaya 1968-1969: 1830-1831). 1934'te Tuz İşleri adlı tuz üretimi ve ticareti ile ilgili bir inceleme kitabı yayımladı.

1934'te Maliye Vekâleti Varidat Umum Müdürlüğü'nde müdür muavinliği görevine getirildi. 1936-1939 yılları arasında 3. Umumî Müfettişliğe bağlı olarak Trabzon’da malî müşavirlik görevini ifa etti (Çankaya 1968-1969: 1830). Bu görevine devam ederken Trabzon’da yayımlanan Yeniyol gazetesinde çeşitli konularda yazılar yazdı ve tarihî konularda konferanslar verdi (Öksüz 2009: 86). 1939 yılında Ankara’ya tayin edilerek Vergiler Temyiz Komisyonu azalığına getirildi. 1942’de Bursa Defterdarlığı'na atandı. Buradaki görevi sırasında Bursa Orta Orman Mektebi'nde maliye ve iktisat dersleri verdi (Çankaya 1968-1969: 1830-1831) ve Uludağ dergisinde coğrafî konularda yazılar yazdı.

1945'te son görev yeri olan Millî Müdafaa Vekâleti'nde muhasebe müdürlüğüne terfi ettirildi. Ankara’da görev yaptığı esnada Maliye Meslek Mektebi'nde maliye ve muhasebe öğretmeni olarak görev yaptı (Çankaya 1968-1969: 1831). Rus klasiklerinden yaptığı tercümelerle tanınan mütercim Nihal Yalaza Taluy ile evli olan Hayrettin Ziya Taluy, 1945'te Ankara’da hayatını kaybetti (Tekin 2012: 625).

Hayrettin Ziya Taluy, köyde yaşanan bir aşk hikâyesini anlattığı Kahpenin Aşkı adlı ilk romanını 1934'te yayımladı. Yine mekân olarak köyü seçtiği ve köyde yaşanan yedi farklı aşk hikâyesine yer verdiği Dert Veren Pınar adlı kitabını ise 1936'da neşretti. İlk olarak 1927'de bir gazetede tefrika olarak yayımladığı ve yoksullukla mücadele eden iki kardeşin dramını anlattığı İnsan Artıkları adlı romanını 1937’de kitap olarak yayımladı. Aynı tarihte Fatuş, 1938’de ise Aşınmış Vicdanlar adlı aşk romanlarını neşretti. 1939’da yayımladığı Dadaş Kız adlı romanında iki gencin aşk hikâyesini anlatırken arka planda 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nı ele aldı. Bu savaşın halk üzerindeki etkisini başarılı bir şekilde aktardı ve savaşın sert yüzünü gerçekçi sahnelerle okuyucuya gösterdi. Karadeniz’in tabiatı ve kültürel unsurları ile Karadeniz insanına dair yaptığı gözlemlerini aktardığı 12 hikâyeden oluşan Karadeniz Hikâyeleri adlı kitabını 1940 yılında neşretti. 1943-1945 yılları arasında çocuklar için eserler kaleme aldı. İlk olarak öğretmenleri ile kampa giden öğrencilerin birbirlerine anlattıkları hikâyelerden oluşan Hayvanlar Âleminde 37 Hikâye adlı kitabını çocuk okurlarıyla buluşturdu. Ardından Küçük Bir Gezginin Serüvenleri serisini yayımladı. Karadeniz Kıyılarında, Hopa’ya Doğru, Ardahan Yollarında, Ağrı Dolaylarında ve Erzurum’dan Ankara’ya adlı beş kitaptan oluşan serinin çocuk kahramanının İstanbul’dan Doğu Anadolu’ya yaptığı deniz ve kara yolculukları vasıtasıyla Anadolu’nun coğrafî güzellikleri, doğal zenginlikleri ve tarihi hakkında çocuk okurlarına bilgi verdi. Bu kitaplar Maarif Vekilliği tarafından okullara tavsiye edildi ve iki defa basıldı. 1945'te başka bir aşk romanı olan Ruhlar ve Maskeler’i neşretti. Yine çocuklar için kaleme aldığı biyografik özellikler de taşıyan iki hikâye kitabı ise vefatının ardından 1945'te neşredildi. Bir Avuç Askerle Tiryaki Hasan Paşa adlı hikâyede 1601 tarihinde Avusturya ordusunun Kanije Kalesini kuşatması üzerine Tiryaki Hasan Paşa ile askerlerinin kaleyi müdafaası ve kazandıkları zaferi anlattı. Yurt İçin Alemdar Mustafa Paşa’da ise Alemdar Mustafa Paşa’nın âyanlıktan sadrazamlığa yükselişini ve Yeniçeri Ocağı’ndaki bozulmayı fark ederek yeni kurulan Nizâm-ı Cedîd ordusunu destekleme sürecini işledi.

Bu eserleri dışında radyoda temsil edilen piyesler de kaleme aldı (Taluy 1945: 2).

Hayrettin Ziya Taluy, roman ve hikâyelerinde aile ilişkileri ve toplumsal sorunları ince bir sezişle tahlil etmekte oldukça başarılı oldu. Aşk romanları ve hikâyelerinde kadın-erkek ilişkilerini, sıkıntılı evlilikleri, eşler arasındaki muhit ve zihniyet farklılıklarından kaynaklanan anlaşmazlıkları, kıskançlık ve aldatma gibi problemleri, yalnızlaşmayı, maddileşme ve yabancılaşmayı oldukça realist bir üslupla işledi. Toplumsal sorunlara yer verdiği eserlerinde ise bir yandan yoksulluğun bireylerde yarattığı yıkımı, bir yandan da insan ve toplum çatışmasını gerçek hayat sahneleriyle sunarak ele aldı. Taluy, kaleme aldığı tarihî roman ve hikâyelerde gerçek kişilere ve hadiselere yer vererek bu tarihî şahsiyetlerin kahramanlık ve yurtseverliklerini vurguladı ve aynı zamanda savaşların ve yaşanan hadiselerin tarihimizdeki tesirini başarılı bir şekilde aksettirdi. Bir edebî kaygı gütmediği çocuk kitaplarında yoğun şekilde eğiticilik ve öğreticiliğe önem verdi. Çoğunlukla popüler anlatılar olan eserlerinde genel okuyucu kitlesini göz önünde bulundurarak günlük konuşma dilinin tüm imkânlarından yararlanmayı ve bu dile ait kelime hazinesini kullanmayı tercih etti.