Madde Detay

Âşığın hayatı hakkındaki tek bilgiye Sadeddin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferit Uğur'a ait Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı kitabından ulaşılmaktadır. Ermenek’te yüzyılı aşkın bir süredir bütün fertleri değirmencilikle, sazende ve hanendelikle meşhur ve Kürt Aliler denilen eğlence ve neşeyi seven bir aileye mensuptur. Asıl adı Ali’dir. Annesinin adı Ayşe Abla’dır. Mahlası ise İhrâkî’dir. Hayatının çoğu çalgı ve raks ile geçmiştir.

Değirmencilik sanatında son derece önde ve sebatlı bulunmakla beraber türkülü ve rakslı eğlencelerden hiç geri kalmazdı. Ermenek düğünlerinin, zevk ve neşe alemlerinin müdürlüğünü daima o yapardı. Türklerin en meşhur kıyafetlerini üç etekli bir entari giymekle temsil ederdi. Def çalmada ve Türk hanendeliğinde benzeri bulunmadığı gibi eski millî oyunların her çeşidinde de ustalığı vardı. Okuması yazması olmadığı hâlde yaradılışça çok zeki ve ruhu uyanık olduğu için okur yazarlar kadar sözü sohbeti dinlenirdi. Kulaktan kulağa gelmiş, gelenek hâlini almış hikâyeleri çok güzel söylediği belirtilmektedir.

Bütün ömrü yokluk ve ihtiyaç içinde değirmencilik zanaatını ağır yükleri altında geçmiş olduğu hâlde daimi bir zevk sürerek tahminen H. 1332/M. 1913 ile H. 1336/M. 1917 yılları arasında vefat etti. Kuvvetli bir belleğe sahip olan İhrâkî'nin hafızasında sakladığı halk şiirleri büyük ciltler teşkil edebilirdi. Kendi ürünü olan eserlerinin büyük bir kısmı unutuldu. Ancak hayatının son zamanlarına doğru söylediği destanları korunabildi (Ergun 2002: 9). İlgili eserde kayıtlı üç destanından biri örnek olarak verilmiştir. Âşık, bu destanında müzevvirliği (arabozuculuk) eleştirmekte, iyi ve doğru olanı didaktik bir üslupla ortaya koymaktadır.

Ergun, S. N., M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.  

Destan

Halet öyle müzevvirin âdeti

Asla yoktur din-i mübin gayreti

Kişinin şekerden latif sohbeti

Münafık daima bed-lisan olur

İltifat gösterir gördüğü yerde

Hep fesat düşünür durduğu yerde

Müzevvirlik yapar vardığı yerde

Onların hocası kör şeytan olur

Ehl-i meclis dinler bunun sözünü

Kör duman bürüsün iki gözünü

Yarın mahşer karalar yüzünü

Efendimiz ona baş düşman olur

Müzevvir ters olur kimseye uymaz

Müzevvirlik yapar vardığı yerde

Kaptığını tutar zerrece doymaz

Carcarlıkta gözü Kıptıyan olur

Zâtı zât olmayan durmaz ikrara

Bin ni’met verirse duru inkâra

Kör kediler gibi tutsa bir fare

Kuyruğun kabartır bir arslan olur

Kendi işine bak karışma ele

İster isen olmak a’lâdan a’lâ

Sâdık hizmet eyle ehl-i kâmile

Katreler giderek bir ummân olur

Müzevvirin olmaz sözünün vechi

Dipsiz kuyu ile boş anbar içi

Biraz boncuk, kibrit bulursa çerçi

Rütbe-i bâlâda bezirgan olur

Bir fazlı, ameli olmayan hımar

Müzevvirlik yapar cenneti umar

Bir bağ ki görmezse terbiye, tımar

Çalı çırpı biter hâristan olur

Müzevvir görmemiş hoca hem mektep

Küheylân yerini tutar mı merkep

Karılar kargası diline sebep

Teke terbiyesi papağan olur

İstikamet üzre durmak a’lâdır

Bilene bu sözüm dürr-i yektâdır

Müzevvir, münafık hasmi mevlâdır

Biter nam, nişânı perişan olur

Müzevvirde olmaz asla din, iman

Sözü geçmez olur kesilir derman

Müzevvir, müfsidin son hali yaman olur

Fındık satar gezer kaltaban olur

Büyük küçük meclisine gidersen

Müzevvirliğe sen tevbe edersen

Acab bu destanı kim yazdı dersen

Hâne-berdûş hem de lâmekân olur

Bu sözü söylerken tedahhul eyle

Boşla arasını tebessüm eyle

Şeytan iğvasına tahammül eyle

Öfke baldan tatlıdır ziyan olur

Aşırıya gidip çıyma Hudâyı

Kendine dâvet edersin nizâyı (nizaı)

Yiğit isen ara da bul rızâyı

Herkesin gönlünden bir arslan olur

İhrâkî’nin omuzunda abası

Beğenmez müzevvir kabası

Ayaklarına yüz bin meşe sopası

Onların meskeni mersuvan olur

Ergun, S. N. ve M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 13-14.