Madde Detay

Asıl adı, Mehmed; mahlası, İlmî olan şair, halk arasında Remzî-zâde nâmıyla meşhur olmuştur. Nev’î-zâde Atâî'nin indeksinde "Alemî" olarak kayıtlıdır (Özcan 1989 2/414-15). İlmî Efendi, Müeyyedzâde Hâcı Efendi’nin kızkardeşinin oğlu olan Bursalı Kadı Remzî Mustafa Efendi’nin oğludur. Babasının adı, Nev’izâde’de Remzî Abdülvehhâb; Hasan Çelebi Tezkiresi ve Riyâzü’ş-Şu’arâ’da Mustafa; Meşâirü’ş-Şu’arâ, Gülşen-i Şu’arâ ve Mecelletü’n-Nisâb’da ise, yalnız Remzî olarak geçer. Nev’î-zâde Atâî ve Osman Nuri Peremeci, şairin babasının asıl adının Abdülhâdî olduğunu ve şiirde Remzî mahlasını kullandığını kaydeder (Özcan 1989: 2/414; Peremeci 2011: 233). Babası Remzî Mustafa Efendi, Bursalı zengin bir tüccarın oğlu olup Seyyid Alî-zâde’den mülâzım olduktan sonra Galata ve pek çok yerde kadı olmuştur. Mardin kadısıyken 954/1547-48’de Sivas’ta vefat etmiştir. İlmi ve Arapça’yı iyi bilmesiyle övülür (Eyduran I/341-42).

İlmî Efendi, Edirne'de doğup orada öğrenim görmüştür. Gülşen-i Şu’arâ’da, diğer kaynaklardan farklı olarak İlmî’nin İstanbullu olduğu ifade edilir (Solmaz 2005: 159). Tahsilinden sonra meşhur âlimlerden Ebu’s-suud Efendi'den mülâzım olarak Edirne Selimiye Medresesi'ne müderris olarak tayin edildi. Kırkakça Medrese'den azledilmişken Şaban 978/Aralık-Ocak 1570-71’de Haydar Paşa Medresesine atandı. Recep 983/Ekim-Kasım 1575’te Kapluca payesine yükseltildi. Cemaziyelahir 985 /Ağustos-Eylül 1577’de Sahn-ı Semân müderrisi oldu. Rebiülevvel 988/Nisan-Mayıs 1580’de Ayasofya Medresesi Müderrisliği'ne getirildi. Zilhicce 991/Aralık-Ocak 1583-84’te Süleymaniye Medreseleri’nden birine; Şevval 992/Ekim-Kasım 1584’te Edirne Selimiye Camii'nde görevlendirildi. Ramazan 994/Ağustos-Eylül 1586’da Halep kadısı oldu. Şevval 995/Eylül-Ekim 1587’de Kudüs kadısı olarak tayin edilip kabul etmediği için azledildi. Zilkade 999/Ağustos-Eylül 1591’de Bursa kadısı oldu ve Şaban 1000/Mayıs-Haziran 1592’de azledildi. 

1006/1597-98 yılında İstanbul'da vefat etti ve Kovacı Dede Mescidi avlusuna defnedildi (Kurnaz 2001: II/695).

İyi bir eğitim alması nedeniyle sanatı, ilimle; hoş yaratılışı, nezâketle süslüdür (Solmaz 2005: 159). Sohbeti gibi şiirlerinin de güzel olduğu söylenir (Eyduran I/67). Farsça ve Türkçe şiirleri herkes tarafından beğenilir (Solmaz 2005: 159). Feraiz meselelerini nazmetmiştir (Özcan 1989 2/414-15). Kaynaklarda eserleri hakkında bilgi mevcut değildir. 

Eyduran, Aysun Sungurhan (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü'ş-Şu'arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf II/66-68. [erişim tarihi 15.02.2015]

Kayabaşı, Bekir (hzl.)(1996). Kafzâde Fa'izî'nin Zübdetü’l-Eşârı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Meşâirü'ş-Şu'arâ İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri.  C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Yay. 

M. Şemseddin Sami (1996). Kâmûsü'l-A'lâm. C. IV. İstanbul: Kaşgar Neşriyat. 

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Nev'î-zâde Atâî Hadâikul'l-Hakaik fî Tekmîletü'ş-Şakâik (önsöz ve indeks ile tıpkıbasım). C. II. İstanbul: Çağrı Yay. 

Peremeci, Osman Nuri (2011). Edirne Tarihi. İstanbul: Bellek Yay.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı. Ankara: AKM Yay.

Müşkilin hall idemez kimse kitâb-ı ‘ışkun

Vâ’iz-i şehr dem urursa kolayın söyler

***

Gerçi severdük bu cism-i bî-cânı

Gönlimüz kaldı â kerem kânı

Agladur derd-i ‘ışk anlasa beni

Anma ey dil belâ-yı hicrânı

Tende tîrin üleşdiler dil ü cân

‘İlmiyâ câna degdi peykânı

***

Kadem basmaz bisât-ı kurba ‘İlmî geçmiyen serden

Eger bilmek dilersen anı başından geçenden sor

***

Tâb-ı lutfın ger umam zerrece her bir mihrün

Mâhveş ey yüzi hûrşîd felekde lekeyin

***

Çeşm-i hâsid dûr geşt ez-rûy hem-çün hâvereş

Dûrter bâd İlâhî dîde-i bed-ahtereş

Nîst în-ebr-i siyeh kez sûz-ı ‘ışk-ı mehveşân

Sûht cânem der-ten ü ber-bâd şud hâkistereş

Seng-i ta’n âmed zi-her-sû ‘İlmî-i dîvâne-râ

Ez-gam-ı ‘ışket be-bîn âher çe âyed ber-sereş

(Eyduran, Aysun Sungurhan (hzl.). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü'ş-Şu'arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf II/67-68. [erişim tarihi 15.02.2015])

***

Bir kadeh bâdeye vir ‘ârif isen cân nakdin

Ger ziyân eyler isen anı dilâ ben çekeyim

***

Seng-i cefâya her kişi dutmak olurdı baş

Bir demde bin cefâ olıcak kande baş tutar

(Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri.  C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 695.)