Madde Detay

Kırşehirli Îsâ’nın hayatı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. Fakat kütüphanelerde onun adına kayıtlı pek çok eser mevcuttur. Bunlardan en önemlisi Îsâ tarafından XIII. ya da XIV. yüzyıllarda yazdığı tahmin edilen ve dinî bir halk destanı niteliği taşıyan Vefât-ı İbrâhîm veya Dâstân-ı İbrâhîm adlarıyla bilinen manzumedir. Dâstân-ı İbrâhîm; Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi, Seyfettin Özege Bölümü SA 14’te kayıtlı olan ve içinde Kesik Baş Destânı (1b-6b), Hatun Destânı (13a-18a) ve Meyyit Hammâl (18b-24b) hikâyesinin de yer aldığı bir yazmanın 7b-12b yapraklarında yer almaktadır. Fakat ne Dâstân-ı İbrâhîm’de ne de diğer hikâyelerde metnin yazım tarihinin belirlenmesine yardımcı olabilecek bir istinsah kaydı bulunmaktadır. Sadece şairin, Dâstân-ı İbrâhîm’in “Sirâcu’l-Kulûb dirler bir kitâb / Andan açıldı bana işbu cevâb” şeklindeki 116. beytinde adını andığı Sirâcu’l-Kulûb’un Ahmed-i Dâî’nin eseri olduğu, Ahmed-i Dâî’nin de XIV. yüzyılın sonları ve XV. yüzyılın başlarında yaşadığı düşünülürse bu destanın Sirâcu’l-Kulûb’dan daha sonra kaleme alındığı söylenebilir. Aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbının kullanıldığı ve yer yer vezin kusurlarının bulunduğu görülen eserde hece vezniyle yazılmış beyitler de bulunmaktadır. Manzumenin, Dâstân-ı İbrâhîm Edhem adıyla Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 9084/2’de ve Destân-ı Vefât-ı İbrâhîm başlığıyla da İstanbul Millet Kütüphanesi 34 AE Manzum 1411’de kayıtlı iki nüshası daha vardır. Vasfi Mahir Kocatürk, Vefât-ı İbrâhîm ile bir yazmasının Afyon Kitaplığı’nda olduğunu belirttiği Dâstân-ı İbrâhîm’i iki ayrı destanmış gibi ele almışsa (1970: 148-49) da bunların Kırşehirli Îsâ’ya ait tek bir eser olduğu genel kabul görmüştür. Amil Çelebioğlu, destanı Dâstân-ı İbrâhîm (Vefât-ı İbrâhîm) başlığı altında tanıtmış (1999: 82-83), Kazım Köktekin manzumenin çevriyazılı metnini yayımlayarak dil özelliklerini incelemiştir (2001). Şairin ayrıca muhtelif kütüphanelerde Dâstân-ı Hibâl isimli bir mesnevisinin de nüshaları mevuttur. Kaynaklarda Kırşehirli Îsâ’ya ait olduğu belirtilen başka birçok manzumenin şaire ait olup olmadığı konusuna açıklık getirmek ise mümkün değildir. 

Son derece sade bir dil ve üslupla, mesnevî nazım şekliyle dinî-didaktik nitelikli manzum destanlar kaleme alan şairlerden biri de Kırşehirli Îsâ’dır. Nazma çektiği hikâyelerde asıl amacı okura yol göstermek olduğu için o, sanat yapma ve hüner sergileme düşüncesinden uzaktır. Bu sebeple edebî sanatlardan uzak bir anlatımın hâkimiyetindeki manzumelerinde çok fazla vezin ve kafiye hatası bulunmaktadır.

Köktekin, Kazım (2001). “Kırşehirli İsa’nın Dâstân-ı İbrahim’i ve Dili”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (16): 13-26.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.

Çelebioğlu, Amil (1999). Türk Edebiyatı’nda Mesnevi (XV. yy’a kadar). İstanbul: Kitabevi Yay.

Dâstân-ı İbrâhîm’den

Ey Kerîm sensin kamu sabr idenlere

Hem sabırlık sen virirsin kalmışlara

Bu ne dertdür bu ne firkat bu ne âh

Kim bize vasl eyledün ey pâdişâh

Dünyâda ecel yili durmaz eser

Ey niçe analarun bağrın keser

Ey niçe kardaş kardaşdan ölüm

Ayırur derd-i firâkıla bilün

Ey niçe analarun geçdi güni

Girmedi kulagına oglı üni

Ey niçelerün yüregin tagladı

Ey niçeler yas giyüben agladı

Ey niçeler rûzî bar kıldı ayal

Sonra anun elinden aldı ecel

Saldı toprak için ol yüzleri

Dün gibi giçer dâyim gündüzleri

Katı yüz bin yigirmi dört nebî

İçdi kamu hep ölüm şerbetini

Kanı ol Süleyman [u] ya nebî

Bul[a]madı anlar bu rence edvî

Ölüm ayırur nice yârenleri

Birbirile togrı yol varanları

Ne oglan dir ne yigit ne koca

Ne yohsul dir ne bay dir ne hoca

Devür birdür ana ey dîn eri

Vir salavat şâzî kıl peygamberi

(Köktekin, Kazım (2001). “Kırşehirli İsa’nın Dâstân-ı İbrahim’i ve Dili”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (16): 18-19.)