Madde Detay

Halk ozanı İsmail Salet (Saledin), 1875’te fakir bir ailede doğmuştur. Meşhur Kırım Tatar müzisyeni, çıñcısı (hem kendi şiirlerini hem de ustalarının şiirlerini söyleyen âşık) Arpiy’in torunu olan şöhretli âşığın gençliği ırgatlık yaparak geçmiştir (Qurtnezir 2000: 30). Çarlık döneminin bütün zorluklarını yaşayan şair, fakir Kırım Tatar halkının durumunu çok iyi değerlendirmiş ve eserlerine yansıtmıştır. Köylerde kolhozlar (Rusya’da köylülerin ortak olarak çalıştıkları tarım işletmeleri) kurulmaya başlanınca o da kolhoza ilk girenlerden olmuştur. Köydeki sosyal ve siyasî faaliyetlere aktif olarak katılan şair, halk tarafından çok sevilmiştir (Yüksel 2016: 518).

1917 Devrimi'ne kadar İsmail Salet’in hiçbir eseri yazıya geçirilmemiştir. Onun eserleri sonradan 1938’de "Yaş Leninciler-Genç Leninciler”, “Edebiyat ve Kültüra-Edebiyat ve Kültür” mecmualarında, “Qızıl Qırım-Kızıl Kırım” gazetesinin sayfalarında sık sık basılır. 1938’de “Bahıtlı Halqnıñ Şeñ Yırları-Bahtlı Halkın Şen Şarkıları” ve 1940 yılında “Azat Qırım-Azat Kırım” adlı antolojileri neşredilir. Bu antolojilerin içinde kedayın (halk ozanı, âşık) da şiirleri basıldı. 1935 yılında İsmail Salet, kolhozcuların yüksek idarecilerinin kurultayına bağışlamak üzere destan şeklinde “Hoş Keldiñiz-Hoş Geldiniz” başlığıyla büyük bir tebrikname (kutlama şiiri) yazar.

1938 yılında Kırım’da şarkı yarışması düzenlenir. Bu yarışmaya 42 şarkı katılır. Bunların arasından 5 tanesine mükâfat verilir. İsmail Salet’in meşhur “Ne Güzel Yaraşa-Ne Güzel Yaraşır” adlı şarkısı bu yarışmada ikincilik kazanır. Onun ne zaman vefat ettiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır (Qurtnezir 2000: 30).

İsmail Salet, Kırım Tatar halkının en fazla hürmet ve sevgisini kazanan kedaylarından birisidir. O yıllarda Edebiyat ve Kültüra-Edebiyat ve Kültür Dergisinde basılan bir makalede onun hakkında “O (İsmail Salet) konuşurken bile kendi fikirlerinin çoğunu çıñlara döküp söyler. Gördükleri hakkında hemen orada çıñ (İki mısradan oluşan 11,12'li hece ölçüsündeki nazım şekli) icra etmeye başlar. Saatler boyunca sanatını icra eder ama yine de çıñ bitmez.” ifadeleri yer almaktadır.

İsmail Salet, devrinin kurallarına uyan bir kedaydır ve onun eserleri de kendi devrinin tesiri altındadır. Kırım’da olup biten bütün hadiseler onun eserlerinde yer alır. Keday; halkının hayatına, içtimaî ve siyasî ömrüne bağışladığı çok güzel yırlar (şarkılar), beyitler, çıñlar kaleme almıştır. Onun eserleri yüksek bediiliğe malik olup derin mânâlıdır. Kedayın dili sadedir ve halk dilinin bütün inceliklerini taşıdığını söylemek mümkündür. Bugün için de açık, anlaşılan, halk tarafından beğenilen bir üslûbu vardır. Keday, vatanı Kırım hakkında halk edebiyatı şeklinde şiirler yazmıştır. Yalnız, şiirini devrin taleplerine uygun hâle getirmek için şiirinin sonuna şiirinin içeriği ile hiç bağdaşmayan “Stalin’e her zaman saygısı var Kırım’ın” gibi satırlar ilave etmeye mecbur kalır.

Halk arasında tanınan keday, 1938 yılında “Seytler” rayonunun Nogayçı Ahmet köyüne taşınır. Bu köyde onunla komşu olarak yaşayan ve şimdi ise Almanya’da ikamet eden Kırım Tatar Feyzi Rahman Yurter, kedayı şöyle hatırlar: “İsmail Salet, köy halkını severdi ve kendisi de onlar tarafından sevilir, saygı görürdü. Onun matbuatta basılan şiirleri, çıñları, manileri bizim köyde büyük ilgi uyandırır, büyük kişi ile köydeş olduğumuz için gurur duyardık. Onun basılan eserlerini derhal ezberleyip birbirimize, ana babamıza söylerdik. İsmail Salet, bizim köyde yaşadığı için bizim köyümüzü Kırım’ın en meşhur köyü diye bilirdik. Ben ise İsmail ağabey komşumuz olduğu için herkesten fazla mutlu olurdum" (Fazıl 2001: 373-374).