Madde Detay

Âşık Tahir Karârî H.1241/ M.1825-26 yılında Erzurum’un Nenehatun Kasabası’nda doğdu. Küçük yaşta ailesi ile birlikte Akçaabat’a gelerek Dürbinar Mahallesi’ne yerleşti. Zülâl adında bir kızla evlenen Âşık Tahir Karârî ömrünün sonuna kadar Akçaabat’ta yaşamış ve 27 Mart R.1331 /9 Nisan M.1915 tarihinde burada ölmüş ve mahalle kabristanına gömülmüştür. Dr. Mustafa Duman ölüm tarihini 27 Mart 1913 olarak göstermektedir. Burada yanlışlık vardır. Karârî’nin Muzaffer Lermioğlu tarafından Akçaabat –Akçaabat Tarihi ve Birinci Genel Savaş –Hicret Hatıraları adlı eserinde ölüm tarihi olarak verilen 27 Mart 1331 Rûmî (Mâlî) tarihinin Milâdî karşılığı 9 Nisan 1915 tarihine tekabül etmektedir (Yüksel 1993: 301; Lermioğlu 2011:176).

Âşık Karârî’nin bir halk şairi olarak destanlar, türkü ve koşmalar söylemiştir. Şairlerle atışmaları da olmuştur. Ancak, tespit edilebilen az sayıda destan dışında şiirleri unutulup gitmiştir. Bugün elde bulunan destanlarından biri, Batum deniz fenerini, arkadaşlarıyla yaptığı baskınla alıp Trabzon’a getirerek Güzelhisar’a asan Pir Ağa-zâde Mustafa Ağa’nın Trabzon’da bir lokantada yemek yerken arkasından bıçaklanarak öldürülmesine, diğeri ise 1300 (1882-83) yılında gelin alma töreni sırasında kasabanın kireçhane mevkiinde karşılıklı çıkan çatışmada, Birinci oğullarından Osman Ağa’nın, Hacı Salih oğullarından Süleyman Ağa’yı öldürmesi olayı ile ilgili destan türküsüdür (Yüksel 1993: 301). Murat Uraz'ın Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri adlı eserinde "Mustafa Ağa Destanı" bulunmaktadır. Uraz, onun edebî kişiliği hakkında şunları söylemektedir: Karârî kuvvetli bir saz şairi değildi. İyi buluşları, derin hayali ve ince duyguları yoktu. Koşmalarında ve destanlarında zamanında yaşamış veya daha evvel gelmiş halk şairlerinden değiştirerek aldığı parçalar görülür. Sesi ve sazı iyi değildi (Uraz 1933: 408).

 

Mustafa Ağa Destanı’ndan

Hikmet-i mukadder tecelli böyle

Bozulmaz Hudâ’nın emr ü fermânı

Hayr u şer Hak’dandır sen de fikr eyle

Bırakma dilinden vird-i Mennân’ı

Mustafa Reis’dir Pîr Ağa-zâde

Onun vasfın kılam size ifâde

Şöhreti var idi hadden ziyâde

Yiğitliği kaplamışdı her yanı

Trabzon şehridir semti ilinde

Şeker bal akardı tatlı dilinde

Martini elinde çifte belinde

Sevmeyen var mıydı aceb ol canı

Bozuldu feleğin gülşeni bağı

Soldu güllerinin taze yaprağı

Otuz beş liraya ordu sancağı

Harp için yaptırdı gör kahramanı

Nasıl medh edeyim size ol eri

Şöhreti tutmuştu her bir diyârı

Anın yâdigârı liman feneri

Gatirip düşmandan aldı meydanı

….

Kaldırdılar cenazeyi nihayet

Boztepe’ye yaklaşınca işaret

Öyle zannoldu koptu kıyamet

Her milletin Arş’a çıktı figânı

Orta Hisar Camiinde cemâat

Cenazeye namâzın etdiler niyet

Çarşılar sokaklar sığmaz nihayet

Âlimi hocası hem dervişânı

Felek ecel harmanını savurdu

Döndü bütün kabristana çevirdi

İşiden ashabı yaktı kavurdu

Mustafa Reis’in sûz-ı hicrânı

Mustafa Reis’i bir dem gören göz

Öyle bir kolçağı ağlamaz mı söz

Bağladı üstünü çayır çimen toz

Mekân eyleyince mezaristanı

Yüreğim tutmuyor söyliyem bari

Bu kadar naklettim bu yâdigârı

Şehr-i Trabzon’dan Âşık Karârî

Hakkında söyledim bu dâstânı

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri. C. 1. Trabzon: Yunus Dergisi Yay. 302-303.

Süleyman Ağa Türküsü’nden

Kireçana üstünde atlar çarpıştı

Liverler dururken martin alıştı

Osman Ağa beni vurdu savuştu

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci Oğlu Osman kıydı canıma

Yoğurdu çalkayın ayran eyleyin

Kanlı gömleğimi bayrak eyleyin

Beni dünyalara destan eyleyin

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci Oğlu Osman kıydı canıma

Kireçana deresi boyandı kana

Kırk yılda bir yiğit gelir meydana

Osman nasıl kıydın gencecik cana

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci Oğlu Osman kıydı canıma

Kireçana deresi bulanık akar

Annem pencereden yoluma bakar

Salımı görünce kıyamet kopar

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci oğlu Osman kıydı canıma

Süleyman Ağa dediğin bir ordu bozar

Müstantik baş ucumda ifadem yazar

 Sol taraftan vuruldum kanlarım akar

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci oğlu Osman kıydı canıma

Söyleyin sohüreme sandık açmasın

Çuha zıpkalarıma uçkur takmasın

Süleyman gelir diye yola bakmasın

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci oğlu Osman kıydı canıma

Aman kardeşlerim yaylalar duman

Sormayın halimi halim pek yaman

Ecel başucumda vermiyor aman

Aman kardeşlerim gelin yanıma

Birinci oğlu Osman kıydı canıma

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri. C. 1. Trabzon: Yunus Dergisi Yay. 303-304.

 Lermioğlu, Muzaffer (1949). Akçaabat-Akçaabat Tarihi ve Birinci Genel Savaş-Hicret Hatıraları. İstanbul: Kardeşler Basımevi. 177-178.