Madde Detay

Kul Mehmed, 16. yüzyıl saz şairlerinden olup hayatı hakkında çeşitli kaynaklarda bilgiler bulunmaktadır. Babası I. Ahmed (1590-1612)’in vezirlerinden Üveys Paşa’dır. Kaynaklarda, annesi hakkında herhangi bir bilgiye rastlanamamıştır. Kul Mehmed (Mehmed Paşa) Aydın Muhassılığı (bir çeşit vergi ve resim toplama memuru) görevinden sonra, Celali ayaklanmalarını bastırmakla görevlendirilmiştir. Bütün bunların sonunda kendisine 1605 yılında vezirlik rütbesiyle birlikte serdarlık görevi verilmişse de o bunların hiçbirisini kabul etmemiş ve Aydın Güzelhisar’ındaki sarayından ayrılmamıştır. Vezir oğlu olan Kul Mehmed, iyi bir eğitim görmüştür. Ayrıca, babasından kalan mirastan dolayı âdeta varlık içerisinde yüzmüştür. Kaynaklarda eğitim durumu, okuduğu okullar hakkında bilgi bulunmasa da, döneminin en iyi okullarında okuduğu ve en iyi hocalardan ders aldığı tahmin edilmektedir. Hece vezninin yanı sıra aruzla da şiirler söylemesi / yazması onun eğitim durumu seviyesinin yüksek olduğunu gösteren bir başka husustur. Kul Mehmed 1605 yılında, Aydın Güzelhisar’daki evinde ölmüştür, mezarının da aynı yerde olduğu tahmin edilmektedir.

 Kul Mehmed’in ‘eser’ diyebileceğimiz bir çalışması yoktur. Tespit edilen10 kadar şiirin tamamının ona ait olup olmadığı şüphelidir. Bilindiği gibi âşık şiirinin en büyük sorunlarının başında mahlasların diğer âşıklarla karışması gelmektedir. Nitekim saz şairleri arasında pek çok Mehmed ve Kul Mehmed mahlaslı âşık vardır. Bunlar arasında 17. yüzyılda yaşamış olan Kul Mehmed’in şiirleriyle 16. yüzyılda yaşamış olan âşığın şiirlerinin karışmış olma ihtimali yüksektir. "Siyah ebrûların duruben çatma /Gamzen oklarını âşıka atma /Sana gönül virdim beni ağlatma /Benüm gözüm nûru gönlüm sürûru" (Köprülü 2004: 64) mısralarıyla başlayan tamamı 4 dörtlükten oluşan şiirde mahlas kullanılmamışsa da, bu şiir bütün kaynaklarda Kul Mehmed’e ait olduğu kabul edilmiştir. Aynı şiirin 16. yüzyıldan bu yana musiki meclislerinde okunması eserin önemini belirtmesi bakımından önemlidir.

 Kul Mehmed’in 10 kadar şiirinden hareketle onun hem hece, hem de aruzla şiirler yazdığı söylenebilir. Bir vezir oğlu olması, rahat bir hayat yaşaması onun şiirlerine de aksetmiştir. Bu cümleden olmak üzere şiirlerinde daha çok aşk, tabiat, gurbet vb. konuları işlemiştir. Ayrıca, “Kuzum kuzum der de meler bir koyun” kavuştağıyla biten sekiz dörtlükten oluşan şiiri çok sevilen eserlerinden birisidir. Aruz vezniyle yazılmış olan iki divanında aşk konusunu işlemiştir. Şiirlerinden hareketle dilinin sade olduğunu söylenebilir. Bilhassa divan tarzında söylediği şiirlerinde edebî sanatları ustalıkla kullanmıştır. Hece ile söylediği / yazdığı şiirlerinde de edebî sanatların güzel örnekleri görülmektedir.

Alptekin, Ali Berat, Saim Sakaoğlu (2006). Türk Saz Şiiri Antolojisi (14-21. Yüzyıllar). Ankara: Akçağ Yay.

Arısoy, M. Sunullah (1985). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Bilgi Yay.

Boratav, Pertev Naili-Halil Vedat Fıratlı (1943). İzahlı Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Maarif Matbaası.

Çelik, Ali (2008). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Timaş Yay.

Elçin, Şükrü (1988). Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Kabaklı, Ahmet (2006). Âşık Edebiyatı. İstanbul. Türk Edebiyatı Vakfı Yay.

Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay.

Mutluay, Rauf (1972). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Milliyet Yay.

Püsküllüoğlu, Ali (1975). Türk Halk Şiiri. Ankara: Bilgi Yay.

Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 130-131.

Sever, Mustafa (2003). Türk Halk Şiiri. Ankara: Kurmay Yay.

 

Semai

Her dem yüzüme gül gibi

Gülen dilberün kuluyum

Ben ağladıkça yaşumu

Silen dilberün kuluyum

 

Naz ile salan başını

Oynadup göz ü kaşını

Rahmedüp ben yoldaşını

Anan dilberün kuluyum

 

Mağrur tutmayup kendünü

Alçak tutuben gönlümü

Arayıp derdmendünü

Bulan dilberün kuluyum

 

Soyunup giren koynuma

Rahimsiz gelmez aynuma

Siyah zülfünü boynuma

Salan diberün kuluyum

 

Kul Mehemmed eydür ferman

Hastasına ider derman

Benümle her gece mihman

Olan dilberün kuluyum

 Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay. 70.

 

Koşma

Siyah ebrûların duruben çatma

Gamzen okların âşıka atma

Sana gönül verdim beni ağlatma

Benim gözüm nûru gönlüm sürûru

 

Bir od düşmüş dağlar gibi yanarım

Mâzûl olmuş beyler gibi dönerim

Ay efendim senin yolun önlerim

Benim gözüm nûru gönlüm sürûru

 

Yemeden içmeden küllî beriyim

Senden ayrılalı cansız diriyim

Sinem üstünde bir kuru deriyim

Benim gözüm nûru gönlüm sürûru

 

Öğüttür verdiğim tut benim sözüm

Severim demeye tutmadı yüzüm

Ay efendim benim ay iki gözüm

Benim gözüm nûru gönlüm sürûru

 Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 131.