Madde Detay

Mîrzâ Big hakkındaki sınırlı bilgiler Alî Şîr Nevâyî’nin Mecâlisü’n-Nefâyis adlı tezkiresinin ikinci meclisinde yer almaktadır (Eraslan 2001: 74; 389). Tezkirenin bu meclisinin başında belirtildiğine göre Mîrzâ Big de Nevâyî’nin, “küçüklüğünde bazısının mülazemetine (hizmetine) eriştiğini, gençliğinde bazısının sohbetiyle şereflendiğini, tezkiresini yazmakta olduğu 896/1491 yılında bunların bir bölümünün artık hayatta bulunmadığını” söylediği şairlerden biridir (Eraslan 2001: 31; 345). Tezkirecinin Mîrzâ Big’e ayırdığı kısımda onun için tarih vermeksizin “Yazık, yüz bin yazık, eyvah, yüz bin eyvah ki hayat çeşmesinden susuzluğunu gideremedi ve ömrü fidanından meyve yiyemedi.” anlamındaki ifadesine dayanarak şairin 896/1491 tarihinde veya öncesinde, yaşlanmadan vefat ettiği sonucunu çıkarmak mümkündür. Tezkirede Mîrzâ Big’in mezarının Semerkand mahfuzasında Ahmed Hâcî Big Medresesi’nde bulunduğuna değinilmekte, ancak doğum yılına, ailesine, mesleğine dair başka bir bilgi verilmemektedir. Ayrıca “Mîrzâ”nın da ad mı mahlas mı olduğuna dair bir açıklama da bulunmamaktadır. Onun, insanlık ve güzel ahlakta eşsiz biri olduğuna da işaret edilen kaynakta hakkında yapılan “Horasan ve Semerkand mülkünde eşsiz idi. Huy, anlayış ve debdebe bakımından bu iki mülk gençleri arasında zamanın önde gelenlerindendi.” anlamındaki değerlendirmelere bakılırsa Mîrzâ Big Semerkandlı olup gösterişli bir hayat sürmektedir.

Nevâyî, Mîrzâ Big’in zihnini dikkat ve mana itibarıyla zengin bulmakta, tabınının (yaratılış, şairlik) da tarife ihtiyaç göstermediğini belirtmektedir. Şairin aks tarzında olan kafiyelerine kendisinin cevap veremeyeceğini vurgulayarak onu taktir ettiğini işaret etmekte, sıkça bu tür beyitler söylediğine, fakat bunları kaydetmediğine de değinmektedir. Hatta tezkiresine örnek olarak aldığı matlaı kendisinin tamamlayarak şairin Dîvân’ına eklediğini de söylemektedir. Ancak Mîrzâ’nın şairliğine, Dîvân’ının niteliğine ve başka bir eser yazıp yazmadığına dair herhangi bir bilgi vermemektedir.

Eraslan, Kemal (hzl.) (2001). Alî-Şîr Nevâyî, Mecâlisü’n-Nefâyis, I (Giriş ve Metin); II (Çeviri ve Notlar). Ankara: TDK Yay.

Matla’

Közüŋ ni belâ kara boluptur

Kim cânga kara belâ boluptur

(Eraslan, Kemal (hzl.) (2001). Alî-Şîr Nevâyî, Mecâlisü’n-Nefâyis, I (Giriş ve Metin); II (Çeviri ve Notlar). Ankara: TDK Yay. 74, 389.)