Burhan Cahit Morkaya

(d. 1892 / ö. 20 Ocak 1949)
Gazeteci, yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Ali Burhanettin olan Burhan Cahit Morkaya, 1892 yılında İstanbul'da doğmuştur. Cahit ismini ise sonradan almıştır. Amvâl ve Eytâm Meclisi azalarından Fahrettin Efendi babası, Havva Lütfiye Hanım da annesidir. Orta öğrenimini Mercan İdadi'sinde tamamlamış, 1912 yılında da Mülkiye Mektebi'ni bitirmiştir. Mülkiye Mektebi'nden mezun olduktan sonra herhangi bir resmi görevde bulunmamıştır. Gazeteciliğe öğrencilik yıllarındayken  başlamıştır. Bu  yıllardan itibaren Yeni Gazete'de, Osmanlı Milli Ajansı'nda ve Servet-i Fünun'da çalışmış; Vatan gazetesinde "Hafta Sohbetleri"ni yazmıştır. Burhan Cahit, 1918 yılında Karagöz gazetesini kurmuş, 1928'de ise bu gazetenin adını "Köroğlu" olarak değiştirmiştir. Köroğlu gazetesini 1949 yılına kadar (ölünceye kadar) çıkarmaya devam etmiştir. 1920 yılında Samiye Hanım'la evlenmiş ve hiç çocuğu olmamıştır. Burhan Cahit, 1946 seçimlerinde Demokrat Parti'den milletvekili seçilmiş fakat mazbatası reddedilmiştir. Mazbatasının reddedilme sebebi asker kaçağı olarak görünmesidir. Burhan Cahit, askerliğini yaptığını fakat o dönemde belgelerinin kaybolduğunu iddia ederek bağlı olduğu Fatih Askerlik Şubesi'nden ilgili evrakların meclise gönderilmesini istemiştir. Şubenin "Burhan Cahit Morkaya'nın Askerlik Durumu h." adıyla meclise gönderdiği belgeye ve Bakanlıktaki kayıtlara göre Burhan Cahit Morkaya'nın asker kaçağı olduğu belirlenmiş, bu nedenle de milletvekilliği mazbatası reddedilmiştir. Otomobil ve yarış meraklısı olarak bilinen ve seyahat etmeyi çok seven Burhan Cahit, hedonist bir toplum anlayışına sahiptir. Hayatı boyunca yazmayı hiç bırakmayan Burhan Cahit, Kasım 1948'de hastalanmış, 20 Ocak 1949'da da İstanbul'da vefat etmiştir. Zincirlikuyu Asrî Mezarlığı'na defnedilmiştir. 

Burhan Cahit, lise öğrencisiyken gazete ve dergilere yazılar yazmış, Mülkiye Mektebi'ni bitirdikten sonra da yazı hayatından kopmamıştır. Toplum sorunlarıyla ve siyasal olaylarla ilgili yazdığı yazılardan başka çok sayıda roman, fıkra, öykü, oyun ve inceleme kitabı yazan Morkaya, Ahmet Mithat ile Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın yolunu izlemiştir. Yeni Gazete, Ses, Milli Ajans, Servet-i Fünun, Karagöz, Köroğlu, Milliyet gibi gazete ve dergilerde yazılar yazmış; bu gazete ve dergilerin birkaçını da yönetmiştir. Burhan Cahit, gazeteciliğinin yanı sıra roman da kaleme almıştır. Kırk roman neşretmiştir.  Sanat ve edebiyat görüşünü sadece verdiği mülakatlardan öğrenebildiğimiz Morkaya, kendisini popüler bir romancı olarak nitelendirir ve gazeteci yönünü daha çok vurgular. Burhan Cahit'e göre sanatın özellikle romancılığın asıl fonksiyonu, tefrika romancılıktan para kazanmaktır. Nitekim kalemiyle kazandıkları, varlıklı bir hayat sürmesini sağlamıştır. Eserlerini oldukça sade ve akıcı bir üslupla yazmıştır. Olayları ele alırken teferruatta girmekten kaçınmış, vermek istediği fikri fazla uzatmadan doğrudan anlatmıştır. Süslü ve uzun cümleler kulllanmayan Morkaya'da üslup endişesi yoktur, anlatmak istediklerini kısa cümlelerle dile getirmiştir.  Morkaya'nın ilk edebi eseri Bizans Akşamları'dır. Eserlerinde genel olarak inkılâpçılık, milliyetçilik, halkçılık, vatan sevgisi, aile ve arkadaş ilişkileri, güçlü olma, çalışma, sağlıklı ve dürüst olma vb. konular işlemiştir. Romanlarının bir kısmında I. Dünya Savaşı'nın toplum hayatında sebep olduğu değişiklikleri ve Avrupalılaşan Türkiye'nin geçiş dönemindeki siyasi ve sosyal durumunu yansıtmıştır. Romanlarında "milliyetçilik" temine mutlaka yer vermiş. bu konuyu da genellikle ülkenin kültürlü, aydın gençlerinin ve subayların gözüyle anlatmaya çalışmıştır. Romanlarında aşka da büyük yer veren Morkaya özellikle yeni toplumun özelliklerini romanlarına taşımıştır. Duygu ve düşüncelerde, günlük hayatta, kılık kıyafette, kadın-erkek, karı-koca, anne-çocuk arasındaki ilişkilerde, arkadaşlıklarda, mesleklerde, yaşam tarzında kısacası hayatın her alanında, yeni hayatın yansımalarını taşıyan romanlarının yanı sıra doğrudan Milli Mücadele'yi konu edindiği romanları da vardır.  İnkılâp Serisi 1,2,3,4,5 adıyla yayınlanan ve beş tarih kitabından oluşan eserinde, Milli Mücadele'nin her evresini görmek mümkündür. Yayımlanma sırasına göre, Gazi Mustafa Kemal, İzmiri'n Romanı, Gazinin 4 Süvarisi, Mudanya-Lozan-Ankara ve Atatürk'ün İki Cephesi isimlerini taşıyan bu beş eserde yazar, Kurtuluş Savaşı'nın içte ve dışta iki cephesinin olduğunu ayrıntılarıyla yazmış, Osmanlı Devleti'nde Türk ulusunun durumuna da dikkat çekmiştir. Bu serinin dışında Yüzbaşı Celal, İhtiyat Zabiti, Dünkülerin Romanı ve Nişanlılar adlı romanları da yine Milli Mücadele'yi, İnkılâpları ve I. Dünya Savaşı'nı konu alan romanlardır. Aşk Bahçesi, Hizmetçi Buhranı, Coşkun Gönül, Gönül Yuvası, Kızıl Serap, Ayten, Harp Dönüşü gibi romanlarında yeni hayat ve yeni insan çerçevesinde bireysel konuları işlemiştir. Morkaya'nın bütün romanları incelendiğinde kahramanlarının genellikle İstanbullu, tahsilli, yabancı dil bilen ve asker, yazar, doktor, mühendis, mimar ve gazeteci gibi mesleklere sahip alafranga tipler olduğu görülür. Onun romanlarındaki kadın kahramanlar da çoğunlukla tahsillidir. Genç kızların en önemli özelliği okuma meraklısı olmalarıdır.  Bunun dışında ise genç kızların hemen hemen hepsi zayıf, güzel, zarif ve şık giyimlidirler. 

Kaynakça

Çil, Adalet (1990). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Toplumsal Değişim ve Burhan Cahit Morkaya.  Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.

Çimen, Hatice (2006).  "Burhan Cahit Morkaya'nın Romanlarında Kadın Tipleri". Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Keyvanoğlu, Mehmet Sezai(1981). Burhan Cahit'in Beş Romanının İncelenmesi (Yüzbaşı Celal-İhtiyat Zabiti-Gazinin 4 Süvarisi-Nişanlılar-Dünkülerin Romanı. Mezuniyet Tezi.  İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Öcal, Oğuz. Burhan Cahit Morkaya'nın Harf İnkılâbına Kadar Yayınladığı Romanları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.

Öztürk, Cemil (2009). "Burhan Cahit Morkaya ve Gönül Yuvası Romanı". Kitap Tanıtımı, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, S.2 s.296-299.

Öcal, Oğuz (2004). "Burhan Cahit Morkaya'nın 'İnkılâp Serisi' Genel Başlığıyla Yayımlanan Beş Eseri". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 26, Y. 2009/1. Kayseri. 279-297.

TBMM Tutanak Dergisi (18 Aralık 1946). "Burhan Cahit Morkaya'nın Askerlik Durumu".

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ŞAZİYE DURUKAN
Yayın Tarihi: 29.12.2017
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Bizans Akşamlarıİkdam Matbaası / İstanbul1921Hikâye
Coşkun GönülBurhan Cahit Matbaası / İstanbul1925Roman
Aşk BahçesiBurhan Cahit Matbaası / İstanbul1925Roman
Hüsam Efendi'nin KızıSuhûlet Matbaası / İstanbul1925Hikâye
Gönül YuvasıBurhan Cahit Matbaası / İstanbul1926Roman
Kızıl SerâbVatan Matbaası / İstanbul1926Roman
Karagöz'ün FıkralarıHacivat Matbaası / İstanbul1926Fıkra
AytenBurhan Cahit Matbaası / İstanbul1927Roman
Harb DönüşüBurhan Cahit Matbaası / İstanbul1928Roman
Hizmetçi BuhranıHâmid Matbaası / İstanbul1928Roman
Adam SarrafıKanaat Matbaası / İstanbul1929Tiyatro
Komşumun RomanıKöroğlu Matbaası / İstanbul1929Roman
Gazi Mustafa KemalKanaat Matbaası / İstanbul1930Biyografi
Aşk PolitikasıBurhan Cahit Matbaası / İstanbul1930Roman
İzmir'in Romanı? / İstanbul1931Roman
Şeyh ZeynullahKöroğlu Matbaası / İstanbul1931Roman
Köy Hekimiİkbâl Matbaası / İstanbul1932Roman
Bir Çatı Altında? / İstanbul1932Roman
Gazi'nin Dört Süvarisi? / İstanbul1932Roman
İhtiyat ZabitiKanaat Kütüphanesi / İstanbul1933Roman
Yalı ÇapkınıAkşam Matbaası / İstanbul1933Roman
Yüzbaşı CelâlKöroğlu Matbaası / İstanbul1933Roman
Düğün GecesiAkşam Matbaası / İstanbul1933Roman
Mudanya-Lozan-Ankara? / İstanbul1933Roman
Gâvur İmamDevlet Basımevi / İstanbul1933Tiyatro
Cephe GerisiCemâl Azmî Matbaası / İstanbul1934Roman
Dünküler'in RomanıAhmet Sâid Matbaası / İstanbul1934Roman
Gurbet YolcusuAhmet Saîd Matbaası / İstanbul1934Roman
Kır ÇiçeğiAhmet Saîd Matbaası / İstanbul1934Roman
PatronKanaat Matbaası / İstanbul1935Roman
Sevenler YoluKenan Basımevi ve Klişe Fabrikası / İstanbul1937Roman
Nişanlılarİnkılâp Kitabevi / İstanbul1937Roman
Atatürk'ün İki CephesiKanaat Kitabevi / İstanbul1939Biyografi
Yaprak AşısıKenan Basımevi ve Klişe Fabrikası / İstanbul1939Roman
Köydeki DostKöroğlu Matbaası / İstanbul1940Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Selim Nüzhet Gerçekd. 1891 - ö. 12 Aralık 1945Doğum YeriGörüntüle
2Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Doğum YeriGörüntüle
3Ömer F. Oyald. 1959 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Muhsin Ertuğruld. 07 Mart 1892 - ö. 29 Nisan 1979Doğum YılıGörüntüle
5ÂYET, Âyetullah Kurutluoğlud. 25.07.1892 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Murat Urazd. 14 Eylül 1892 (1894) - ö. 10 Aralık 1981Doğum YılıGörüntüle
7HASİBE RAMAZANOĞLUd. 1860 - ö. 1949Ölüm YılıGörüntüle
8SÖZDOĞURAN, Hacı Mustafa Çolakd. 1891 - ö. 1949Ölüm YılıGörüntüle
9HALİL, Silsüpüroğlu Halil Beyd. 1857/1858? - ö. 1949Ölüm YılıGörüntüle
10Emine Şenlikoğlud. 27 Mayıs 1953 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Muzaffer Günayd. Ocak 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
12MEHMED ŞERÎF, İzmirlid. ? - ö. 1890MeslekGörüntüle
13Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Bekir Fahri İdizd. 1876 - ö. 1938Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Şükrü Osman Şenozand. 1875 - ö. 3 Temmuz 1954Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Ömer Cahit Yıldızd. 1932 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Burhan Güneld. 7 Nisan 1947 - ö. 21 Aralık 2012Madde AdıGörüntüle
18Cahit Atayd. 1925 - ö. 28 Ağustos 2012Madde AdıGörüntüle