Madde Detay

Ahmed Münîb 18. yüzyılda Kâlâyî mahlasıyla şiirler kaleme alan Mehmed Emîn Refî'nin oğludur. Dîvân'ındaki tarih beyitlerine göre Kâlâyî’nin İsmâil Rızâ (d.1211/1797) ve Ahmed Münîb (d.1215/1801) adlı iki oğlu dünyaya gelmiştir. Kâlâyî’nin ilk çocuğu İsmâil Rızâ’ya dair herhangi bir malumat yoktur. Sicill-i Osmanî'nin bildirdiğine göre, şairin ikinci oğlu Ahmed Münîb, Kâlâyî-zâde olarak şöhret bulmuştur (Mehmed Süreyya 1311: 518, Kurnaz 2001: 368, TDEA 1986: 470). Münîb, Dîvânçe'sinin baş taraflarında 1275/1858 tarihinde Ali Nûrî adında bir oğlunun dünyaya geldiğini (Ahmed Münîb, Yz. FB. 482, 2a) haber vermektedir. Böylece Refî-i Kâlâyî'nin Ahmed Münîb adındaki oğlundan Ali Nûrî adlı bir torunu olduğu açığa çıkmaktadır. Devlet görevi alan Ali Nûrî hakkında Sicill-i Ahvâl Defterleri’nden şunları öğreniyoruz: Ali Nûrî Efendi, 1273/1856 senesinde İstanbul'da doğdu. At cambazlığı sanatı ile meşgul oldu. Fâtih Rüşdiye mekteplerine devam ederek mutat olan dersleri okudu. Şahâdetnâmesi yoktur. Türkçe kitâbet edebilir. 1290/1874 senesinde, 18 yaşında olduğu hâlde, Telgraf ve Posta Nezareti'nde muhasebe kalemine girdi. 1320/1903 senesi itibariyle maaşı devam etmektedir (Sicill-i Ahvâl Defteri, 5/267). Ankara Posta ve Telgraf Arşivi’nde Ali Nûrî’nin dosyası bulunmamaktadır. Bu nedenle Kâlâyî'nin aile şeceresine ait bilgiler torunu Ali Nûrî ile son bulur. Münîb, 1291/1875'te vefat etmiştir.

Refî-i Kâlâyî Dîvân'ı, şairin oğlu Ahmed Münîb tarafından 1867 yılında bastırılmıştır (Kalâyî, 1284 Önsöz). Dîvân'a oğlu Ahmed Münîb tarafından mukaddime eklenmiştir. Ankara Millî Kütüphane'deki nüshanın baş tarafındaki "sâhib-i kitâb Ahmed Münîb Efendi ferzend-i Kâlâyî" kaydından bu nüshanın da Ahmed Münîb’e ait olduğu anlaşılmıştır. Bu nüsha müellif hattı olduğuna göre Münîb hat sanatıyla da ilgilenen bir kişilik olmalıdır.

Kâlâyîzade Ahmed Münib’in tek eseri Dîvân'ıdır. Dîvân, Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz FB 482’de kayıtlı olup müellif hattıdır ve 48 yapraktır. 26 1275 Safer /1858 yılında istinsah edilmiştir. İçinde 1 müsemmen, 2 na't, 7 medhiye, 39 gazel, 2 beyit, 1 şarkı, 1 müseddes ve 1 kaside bulunmaktadır, 1a'da Agâh’ın bir gazeli, 1b, 2a'da iki şarkı, 3a'da iki manzum tarih, 46b'de Refî-i Kâlâyî’nin, Pertev Paşa’nın Zekâyî’nin ikişer beyti, 48a’da Lütfî’nin birkaç beyti vardır.

Münîb şiirlerinde Hz. Peygamber ile onun sülalesine yani Hz. Ali ve Hz. Hasan ve Hüseyin’e olan bağlılığını dile getirir. Hatta 12 imam hakkında da övgü dolu ifadeleri bulunmaktadır. Bu şiirlerinde babasının da etkisi görülür. Babasına yazdığı bir gazelinde nazire yazarak haddini aştğını bildirir. Dîvân'ının sonunda hicivler varsa da bunlar edebiyat sınırlarını zorlar. Örnek alınan gazellerden birinde de Bulgar güzelini konuşturur. Sadece söz konusu gazellerde değil diğer manzumelerde de vezne bir türlü uymaması Ahmed Münîb’in şiirlerini alelacele yazdığı izlenimini vermektedir.

Ahmed Münîb. Divan-ı Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb Efendi. Ankara Millî Kütüphane. Yz. B. 482. yk. 2a.

Aksoyak, İ. Hakkı (2001). “Refî-i Kâlâyî'ye Dair Yeni Bilgiler ve “Geçme Çubuk” ile İlgili Manzumesi”. Türk Kültürü İncelemeleri. İstanbul 4: 159-172.

Aksoyak, İ. Hakkı (2009). “Şerh Kitapları George Prior’u Tanır mı?”. Turkish Studies 4: 13-21.

Alpaydın, Bilal (2007). Refî‘-i Kâlâyî Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Bursalı Tahir. Osmanlı Müellifleri. Matbaa-ı Amire. İstanbul 1333. C. 2. 394.

Dankoff, Robert -A. Turgut Kut-J.J.S Weitenberg (1996). The Versified Armenian-Turkish Glossary by Kâlâyî. Cleveland State University. 21.

Fatîn (1271). Hâtimetü’l-Eşâr. İstanbul: İstihkam Alayları Litoğrafya Destgâhı. 161.

Kalâyî (yty.). Dîvân-ı Refî-i Kâlâyî. Ankara Millî Kütüphane. Yz. FB. 259. 1b-64a.

Kalâyî (yty.). Lugat-i Ermeniye. Ankara Millî Kütüphane. Yz. FB. 165. 1b-6b.

Kalâyî (yty.). Mecmua. Ankara Millî Kütüphane. Yz. A 2741. 17a

Kalâyî (yty.). Mecmua. Ankara Millî Kütüphane. Yz. A. 1879. 36b.

Kalâyî Dîvân-ı Refî-i Kâlâyî (1284). İstanbul.

Kalâyî Dîvân-ı Refî-i Kâlâyî. Süleymaniye Kütüphanesi. İzmirli İsmail Hakkı. No. 3382/2.

Karavelioğlu, Murat Ali (1999). “Refî-i Kâlâyî”. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. II. YKY. İstanbul. 454.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1964). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi (Başlangıçtan Bugüne Kadar). Ankara: Edebiyat Yay.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1967). Türk Edebiyatı Antolojisi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.

M. Şemseddin Sami (1306-16/1889-93). Kâmûsü'l-A'lâm C. I-VI. İstanbul.

M. Şemseddin Sami (1996). Kâmûsü'l-A'lâm C. I-VI. İstanbul: Kaşgar Neşriyat.

Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmanî. İstanbul: Matbaa-ı Âmire.

Muallim Naci (1308). Esâmî. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.

Münîb (1858). Dîvân-ı Münîb. 06 Mil Yz FB 482.

Olgun, Tahir (6 Ekim 1949). “Edebi Bahisler: Refî-i Kâlâyî”. İslâm Yolu Mecmuası. nr: 53.

Olgun, Tahir (6 Ekim 1949). “Edebi Bahisler: Refî-i Kâlâyî”. İslâm Yolu Mecmuası. nr: 53.3.

Olgun, Tahir. (10 Kasım 1949) “Edebi Bahisler: Şair Refi-i Kâlâyî”. İslâm Yolu Mecmuası. S. 58. Yıl: II.

Olgun, Tahir. (13 Ekim 1949). “Edebi Bahisler: Şair Refi-i Kâlâyî”. İslâm Yolu Mecmuası. S. 54. Yıl: II.

Olgun, Tahir. (yty.). Refî-i Kâlâyî. Süleymaniye Kütüphanesi. FS. Türkmen nr: 89.

Sicill-i Ahvâl Defteri. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. 5/267.

Kurnaz, Cemal-Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî. Ankara: Bizim Büro Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1986). "Münîb Ahmed Efendi". C.6. İstanbul: Dergâh Yay. 470.

Ünver, İsmail (1988). "Refî'-i Kâlâyî". Büyük Türk Klâsikleri. C. 8. İstanbul: Ötüken Yay. 196.

Dîger Gazel-i Münîb

Mest olup yâr gelir tîg-be-miyân alafranga

Kec giyip serde fesin gelişi benzer ki o langa

Gel ey şûh-ı bîrûn kim senle bir zevk edelim

Meclis âmâde-hâtır bâde müheyyâ dolu manga

Gam yemem çâh-ı zenahdânını bûs etmiş olaydım

Yalınız hâneye gelse sunar ol sâde pıranga

Şûh-ı Bulgarı çıgırtma şişirüp de tulumun

"Kak zu veş" dir be-hey agu var mıdır sende "sidanga"

Lutf edip bendene gülseydi Münîb ol meh-i tâbân

N’ola harc eyler idim yoluna çok bend-i fıranga

Gazel-i Münîb

Bekledim şûh-ı cihân-tâb seni sâat beşe dek

Va‘d-i kemmûnla firîb eyledin etdin bana dek

Çeşm-i âhû-yı nigehle tîr-i müjgânın senin

Deldi cânın ehl-i dînden düşmen-i îmâna dek

Nice va´d eyledin ey meh pây-bûsun âşıka

Dil-i Mecnûn pîç ü tâb etdi bu şeb tâ subha dek

Îd-i vaslumla müşerref olayım der isen eger

Dedi ol tâlii yüksek bekle bu nev-rûza dek

Ey Münîbâ böyle bir zülf-i siyehkâr bulmazsın

Gezesin iklîm-i Mısr u Hind Yemen tâ Çîn’e dek

(Münîb (1858). Dîvân-ı Münîb. 06 Mil Yz FB 482. 15b, 25b.)