Madde Detay

İstanbul’da doğdu. Asıl adı Ahmed Nazîf Efendi’dir. Sahaflar Şeyhi-zâde Es’ad Efendi’nin kardeşi, başmüsevvid Mustafa Efendi’nin oğludur. Medrese öğrenimi gördü. 1246/1830’da müderris oldu. 1251/1835’te Kudüs, 1267/1851’de Şam, 1268/1852’de Mekke kadılığına getirildi. 1275/1858 yılında vefat etti.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Daha çok na’tlardan oluşur. Dîvân’da 2 kaside, 198 gazel ve 4 müseddes yer almaktadır. 83 Türkçe, 8 Arapça, 13 Farsça nazm bulunmaktadır. Üçü yazma olmak üzere dört nüshası vardır: İÜ Kütüphanesi TY 2797, Millî Kütüphane No: 06 Mil YZ A 2262, Koyunoğlu Şehir Müze ve Kitaplığı 13735. 1266/1850’da basılmıştır. Dîvân üzerine yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (bk. Elaldı 2005).

2. Riyâzu’n-Nukabâ: Mensur. Nakibüleşrafların terceme-i hâlini içerir.

3. Sefînetü’l-Vüzerâ: Türkçe mensur bir eserdir. Kaptan-ı deryâların biyografilerini içerir.

4. Tercüme-i Nuhbetü’l-Fikr: Mensur.

5. Tercüme-i Telhîsü’l-Me’ânî: Mensur.

6. Tercüme-i Risâle-i Kevâkibî: Mensur. Kevâkibî Muhammed’in aynı adlı eserinin tercümesidir (Elaldı 2005: 32).

7. Tercüme-i Ta’lîmü’l-Müteallim: 228 sayfalık mensur bir eserdir. Konusu felsefe ve mantıktır (Elaldı 2005: 31).

8. Tercüme-i Nisâbü’l-İhtisâb: Mensur. Türkçe olup el yazması hâlindedir. 79 sayfadan ibarettir. Fetva ve fıkıh konusu üzerine yazılmıştır (Elaldı 2005: 31).

9. Tercüme-i Tabakat-ı Şernubî: Mensur. Türkçe olup 119 sayfadan ibarettir (Elaldı 2005: 31).

10. Şerh-i Kasîde-i Lâmiyye: Türkçe.

11. Lugat-i Kafiye: Mensur.

12. Tercüme Elf Leyle ve’l-Leyle: Matbu. Meşhur Arap hikâyesi Binbir Gece Masalları’nın tercümesidir.

13. Melikü’s-Seyf Zü’l-Yezen.

14. Sefer-nâme: II. Mahmûd’un Edirne seyahatine dair bir risale.

15. Ukûdü’l-le’âl Fî Tercemeti’l-Simâri’l-Esmâr: Simârü’l-Kulûb Fi’l-Muzâf ve’l-Mensûb adlı eserin tercümesidir.

16. Şerh-i Mevâridü’l-Kelim.

17. Ser-âgâz-ı Hicâz: Manzum.

18. Sûrnâme-i Meserret-Alâm. Manzum.

Fıkıh, felsefe, mantık, kafiye, astronomi gibi çok farklı konularda eserleri tercüme etmesi Nazîf Ahmed’in Arapça ve Farsçaya olan hakimiyetinin ve ilmî yeterliliğinin bir göstergesidir (Elaldı 2005: 33). Ancak o, devrin güçlü divan şairlerinin gerisinde kalmış bir şairdir. Daha çok ilmî yönüyle dikkat çekmiştir (Elaldı 2005: 36).

Cunbur, Müjgan (2006). "Nazîf". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.6. Ankara: AKM Yay. 555.

Elaldı, Mehmet (2005). Nazîf Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Dîvân’ının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi: Konya: Selçuk Üniversitesi.

Fatîn, Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul.

Hülagü, Orhan, Mustafa Ekincikli, Hamdi Savaş (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî. C. IV/II. İsyanbul: Sebil Yay.

Kurnaz, Cemal, Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nailî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Tatcı, Mustafa, Cemal Kurnaz (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Gazel

Yâ Resûlallâh ravzan huld-ı cennetdir senin

Nutk-ı cân-bahşın ser-â-ser hayr u hikmetdir senin

Hamdü-lillah biz dahi bir âsi ümmetlerdeniz

Ümmetin olmak da çünkim ulu ni'metdir senin

Mihr ü meh fermânberdir ey şeh-i levlâk sana

Mâhı iki şakk iden şol bir işâretdir senin

Cümle nûrundan yaradıldı ne varsa kâinât

Ba’s olunduğun beşer izhâr-ı kudretdir senin

Bâr-ı isyân ile mihmânın Nazîf-i derdmend

Âciz ü bîçâre muhtâc-ı şefâatdir senin

(Fatîn Dâvûd (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul. 414.)