Madde Detay

1953 yılında Taşkent Finans ve Ekonomi Enstitüsünü (1959), ardından Kazak Milli Üniversitesini (1966) bitirdi. Kariyerine kendi uzmanlık alanında başlayan Kelimbetov, daha sonra gazetecilik ve edebiyata geçti. Sosyalist Kazakistan gazetesinde (günümüzde Egemen Kazakistan) çalıştı. Kazakistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunda edebiyat, sanat ve mimarlık alanında devlet ödülleri komisyonu üyesi idi. "Kazakistan" yayınevinin baş editörlüğünü yürüttü.

Kazakistan’ın önde gelen bilim adamı, mütercimi, filoloji doktoru, Kazakistan Cumhuriyeti Beşeri Bilimler Akademisi Öğretim Üyesi, Avrupa Franz Kafka Derneği Kultegin Ödülü’nün sahibi ve yazar. Kazakistan’da lise ve üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulan birçok araştırması bulunmakta.

Nemat Kelimbetov, Kazak edebiyatının eski kaynakları üzerine çalıştı. Eski Kazak Edebiyatı (1986), Eski Edebiyat (1991), Eski Türk Şiiri ve Kazak Edebiyatında Geleneğin Devamı (1998), Kazak Edebiyatının Kaynakları (1998) kitapları yayınlandı. Bilim adamının bu yöndeki çalışmaları ona Kultegin Ödülü'nü getirdi ve kitapları birçok yabancı dile çevrildi.

Filoloji bilimleri doktoru olan Profesör N. Kelimbetov, uzun yıllar Abay adındaki Kazakistan Devlet Üniversitesi Kazak Edebiyatı Bölümünde, K. Satpayev Kazak Milli Üniversitesi'nde Kazak Dili Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalıştı. Eski Kazak edebiyatı hakkında çok sayıda ders kitabı ve el kitabı yazdı.

Kendi hayatını anlattığı "Umit" adlı monologu onun yazarlık ve yaşam gücünü gösterdi. Eser Muhtar Auezov Akademi Tiyatrosu'nda başarıyla sahnelendi. Nemat Kelimbetov sonraki yıllarda denemeler ve makaleler yazdı. Ümit kitabı Kazak edebiyatını aştı ve kısa sürede yazar UNESCO'nun en saygın ödüllerinden biri olan Avrupa Franz Kafka Derneği üyeliğine layık görüldü.

Edebiyat eleştirmeni, yazar Nemat Kelimbetov Aralık 2010"da 74 yaşında iken öldü.

Kelimbetov hikâye alanında da başarılı eserler verdi. 35 yaşında bir omurilik ameliyatı sonucu vücudu tamamen felç olarak yatakta kalan Kelimbetov büyük şok yaşadı. Felci yenmek için mücadele etti ve bunda başarılı oldu. Yazarın edebiyat alanındaki kitapları arasında Türkiye Türkçesine de aktarılan önemli bir yere sahip Yaşlılık Bağımsız Devletler Topluluğu’nda yılın kitabı seçildi. Ümit kitabı 2010’da Avusturya’da Franz Kafka ödülüne layık görüldü.

Oğluma Mektuplar ve Hasetlik isimli eserleri de okuyucuları arasında büyük yankı uyandırdı. Yazarın bu eserlerinden birçoğu Türkçe, Rusça, Almanca ve Çince gibi dillere çevrildi. Kelimbetov tercüme alanında da başarılı çalışmalar verdi ve Yıldırım, Gökkuşağı ve Ah Bizim Şuşikent adlı eserleri Rusçadan, Said Ahmet’in Ufuk, Pirimkul Kadirov’un Yıldızlı Geceler isimli romanları da Özbekçeden başarılı bir şekilde Kazakçaya kazandırdı.

Nemat Kelimbetov’un Ümit adlı eseri iki ana bölümden oluşuyor. Bu bölümler de kendi içinde alt birimler halinde sıralanmış ve yazar her bir bölümde farklı konuları, kavramları işliyor. On altı alt birimden meydana gelen Birinci Bölüm’de zor bir ameliyat geçiren bir adamın, Ercan, eşinden ve çocuklarından aldığı moral destekle hayatta kalışı anlatılıyor. Ölüm ile burun buruna gelen birinin hayatı ve etrafındaki insanlarla ilişkisi üzerine düşünceler ön plana çıkıyor. Bu arada hayatın anlamı üzerine derin felsefî tahlillere de girmeye çalışıyor, farklı kültürlerden farklı yazarlardan örnekler veriyor. Bu arada öz eleştiri yapmayı da ihmal etmiyor.

Diğer kitabı Hasetlik’te Kelimbetov haset insanı tarif ederken “Haset insan sadece kendi elindekileri değil, kendinde olmayan, fakat başkalarında olan her şeyi kıskanır” diyor. Kelimbetov Rus fikir adamı İ. A. İlyin’in “hasetlik, tüm kötülüklerin kaynağıdır” sözünden yola çıkarak “çünkü hasetliğin kökenleri dinsizliktir” diye tamamlıyor. Semavî dinlere göre insandaki yedi iyi haslet ile yedi kötü hasleti karşılaştırıyor. Hepsinde de kötü özelliklerin başında “haset-hasetlik” ilk sırayı alıyor. Yazar Kelimbetov, 1771-1854 arasında yaşamış Kazakların meşhur aksakalı Böltirik Şeşen’in “Hasetlik denilen var, ondan korun” sözüne vurgu yapıyor ve “sonuç itibariyle, insanlar arasında hasetten sonunda dinsizlik, imansızlık ve mankurtluk vb. çıktığını biz milli tarihimizden iyi biliyoruz” diyor. Bu yorum okuyucuyu “insan hayatındaki en önemli şeyin maddî imkânlar” olduğu materyalizm fikrine götürüyor.

Nemat Kelimbetov’un Türkiye’de yayınlanan eserleri Ümit, Hasetlik, Yaşlılık kitaplarının daha pek çok açılımlara ve okumalara müsait olduğunu söylemek mümkündür. İnsan yaşarken yaşlandığını bilmeli, ileriye dönük ümitlerini yitirmemeli ve insanoğlunun hem kendisine hem de çevresine en büyük zararı verecek olan hasetlik ve hırsa kapılmamalıdır. Kısacası ne Salyeri olmalı ne de Salyerilere izin vermelidir.

Rayhan Mazjenovna'nın ifadesiyle "Kelimbetov'un entelektüel yaratıcılığının ve manevi sanatsal seviyesinin, ulusal değerlerden başlayarak dünya düzeyine ulaştığı" konusunda pek çok okuyucu hemfikirdir. Mesela Kazakistan Devlet Başkanı Barış ve Maneviyat Ödülü, Fransız Cumhuriyeti Altın Palmiye Ödülü'nü kazanan, tanınmış dünyaca ünlü yazar Albert Fischer, yazarın Fransızca tercümesini yaptığı Ümit kitabı için şöyle demişti: "Büyük düşünür Nietzsche'nin “Acı çekmenin bir insanı bu kadar etkileyebildiğinden şüpheliyim, acı ancak onun ruhunu derinleştirebilir” sözünü Nemat Kelimbetov'un karısı Kuvanış'a adadığı Ümit kitabı için söylemek mümkündür."