Madde Detay

Ebubekir Nusret, XVIII. yüzyıl şair ve nasirlerinden olup Harputludur. Yetiştiği çevrede Çankal-zâde adıyla bilinmektedir. Dağıstanî Ali Efendi ve Mustafa el-Bekrî-i Kudsî’den dersler almıştır. Nuruosmaniye Camii Kütüphanesinin üçüncü hafız-ı kütübüdür. Gençliğinde, İstanbul’a gitmeden önce İran, Bağdad ve Şam’da bulunmuştur. Daha sonra İstanbul’a giden Nusret’in otuz yıldan fazla bir süre burada oturduğu, Mâhazar adlı eserinin önsözünden anlaşılmaktadır. Hafız-ı kütüplük görevine devam ederken 1208/1794 tarihinde vefat eden Nusret’in ölümüne Surûrî tarih düşürmüştür. Mezarı Eyüp civarındaki Kaşgarî Dergâhındadır.

 Kaynaklarda Nusret’in üç dilde şiir yazdığı, Fars edebiyatına tam bir vukufu olduğu, talep edenlere Arapça ve Farsça öğrettiği ifade edilmektedir.

1. Divân: Divân'ın bilinen üç nüshası vardır. Bu nüshalar İstanbul Üniversitesi Türkçe Yazmalar No:515, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine No:879 ve Tire Necip Paşa Kütüphanesi Diğer Vakıflar No: 808’de bulunmaktadır. Divân'da Arapça ve Farsça kaleme alınan şiirler de bulunmaktadır.

2. Mâhazar: Ebubekir Nusret’in tıpla ilgili olan eseri, “Mücerrebât-ı Nusret", "Nusret Efendi Mecmuası", "Mâhazar fi’t-Tıb", "Nusret Efendi Risâlesi” gibi isimlerle anılmaktadır. Bu eser, Mâhazar fi’t-Tıbbu’r-rûhânî ve’l- Cismânî adıyla İstanbul’da ilki 1245/1829’da, ikincisi de 1301/1883 yılında olmak üzere iki defa basılmıştır.

3. Sâ'ib-i Tebrizî Divânı Şerhleri: Nusret’in şarihlik yönünü öne çıkarak bu eserler kataloglara farklı isimlerle kaydedildiği için çok karıştırılmıştır. Gerçekte üç ayrı şerh olan bu eserlerin ilkinde Sâib-i Tebrizî’nin “elif” harfli gazelleri, ikincisinde “te” harfinde bulunan gazelleri şerh edilmiştir. Son eser ise Dîvân'daki her harften seçilmiş gazellerin şerhlerinden oluşmaktadır. Bu eserlerin ilki ve sonuncusu üzerine ilmî çalışmalar yapılmıştır (Gönel 2004; Yakut 2007).

4. Mülahhas min Tefsîri Keşfü’l-Esrâr: Safevî’nin Hetk-i Esrâr adlı tefsirinin özetleniş hâli olup Arapça kaleme alınmıştır. 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul.

Ârif Hikmet. Ârif Hikmet Tezkiresi. Millet Kütüphanesi. Ali Emirî Efendi. No. 789.

Bursalı Mehmed Tâhir (1343). Osmanlı Müellifleri. İstanbul.

Cınarcı, M. Nuri (2007). Şeyhülislâm Arif Hikmet Bey’in Tezkiretü’ş-şu’arâ’sı ve Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.

Fatin Dâvud . Hâtimetü’l-Eş’âr. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219117/h/metin.pdf [erişim tarihi: 30.05.2013]

Gönel, Hüseyin (2004). Şerh-i Ba’zı Gazeliyat-ı Sa’ib-i Tebrizî ve Şerh Metodu. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Koçak, Aynur (1999). “Hoca Nusret Efendi ve Divânı”. Dünü ve Bugünüyle Harput -Tarih-Edebiyat-Şiir Folklor. (I): 469-476.

Muallim Nâci (1309). Esâmi. İstanbul.

Surûrî (1255). Divân-ı Surûrî. Bulak.

Şefkat. Tezkire-i Şuarâ-yı Şefkat. Millet Kütüphânesi. Ali Emirî Efendi. No: 770.

Ünlü, Osman (2001). Şerh-i Divân-ı Sâib-i Tebrizî’den Elif Harfli Gazeller. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.

Ünlü, Osman (2006). “Türk Edebiyatında Saib-i Tebrizî Şerhleri”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3 (2): 85-93.

Ünlü, Osman (2009). “Ebubekir Nusret’in Saib-i Tebrizî Şerhleri”. Turkish Studies. 4 (6): 442-455.

Yakut, Emrullah (2007). Sâib-i Tebrizî Divânı Şerhi’nin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Gazel

Cefâ vü cevri terk itmek nedir ol cilve-ger bilmez

Çocukdur şimdilik ta‘yîb olunmaz hayr u şer bilmez

Sebek-hâni-i lutf u rahmde bî-behredir ammâ

Cefâ vü nâza geldikde o meh-pârem neler bilmez

Nedir hâl-i dilim tîr-i nigâh-ı hûn-feşânından

Hemân ol meh kemân-ebrûların her dem çeker bilmez

Dilim tâb-âver-i sûz u güdâz-ı pûte-i gamken

Ayâr-ı kadrimi hâlâ benim ol sîm-ber bilmez

Nedendir vâdi-i bîgânegide kalmış ol cânân

Tarîk-i âşinâyîden meger bir reh-güzer bilmez

Begim kesb-i kemâl it sen de gel cehl ile mevsûf ol

Ki dehr-i sifle-perver kıymet-i ehl-i hüner bilmez

Kümeyt-i kilk-i Nusret nev-zemîn-i şi‘r-i dürrîde

Tarîk-i peyrevîyi bilse de pek ol kadar bilmez

(Fatin Dâvud . Hâtimetü’l-Eş’âr. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219117/h/metin.pdf (). 406-407. [erişim tarihi: 30.05.2013])