Madde Detay

Emin Özdemir, Erzincan'ın Kemaliye ilçesine bağlı Eğin köyünde doğmuştur. Babası Mustafa Bey, ailesinin geçimini sağlamak üzere İstanbul'da çalıştığından onu yılda bir kez görebilen Özdemir'in çocukluğu babasına hasret geçmiştir (Aydoğdu, 2017: 21, 22). İlkokula köyünde başlamış, 1943'te Pamukpınar Köy Enstitüsüne girmiş ve 1948'de köy öğretmeni olarak mezun olmuştur. Mezuniyetinin ardından üç yıl boyunca Kemaliye'nin köylerinde öğretmenlik yaptıktan sonra 1951'de Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde yüksek öğrenime başlamıştır. Enstitüdeki eğitimi sırasında hocası Mustafa Nihat Özön'den etkilemiş ve Türk dilinin sorunları üzerinde çalışmaya başlamıştır. 1953'te Gazi Eğitim Enstitüsü'nden mezun olduktan sonra farklı okullarda ortaokul öğretmenliği yapmıştır. Bu sırada askerlik görevini de tamamlayan Özdemir, 1958'de Gazi Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde hocası Mustafa Nihat Özön'ün asistanı olarak göreve başlamıştır (Kurdakul 1973:311; Necatigil, 2016: 309).

1960 yılında Milli Eğitim Bakanlığının açtığı sınavı kazanarak Amerika'ya gönderilmiş, “Değişik Düzeylere Göre Metin Hazırlama ve Anlatım Teknikleri” üzerinde Columbia ve Indiana Üniversitelerinde eğitim görmüştür. Yurtdışı eğitimini tamamlayıp yurda döndükten sonra hem öğrenci yetiştirip hem de okuma ve yazma eğitimine yönelik kitap projelerinde çalışan Özdemir, dilimizde en çok kullanılan sözcüklerle örülmüş kısa öyküler kaleme almıştır (Atılgan, 2011: 137). Çalışmalarını yakından takip eden TDK Genel Yazmanı Ömer Asım Aksoy'un davetiyle TDK’nin Türk Dili dergisinde dil devrimini konu edinen yazıları yayımlanmaya başlamıştır. Bu sırada Türk Dil Kurumu’na üye olmuş; 1969 kurultayına Yönetim Kurulu Üyesi, 1972 kurultayına ise Terim Kolu Başkanı göreviyle katılmıştır. Bu süreçte Batı Kökenli Sözcüklere Karşılıklar Bulma Kurulunda da görev almış, “alıntı”, “sözel”, “seçenek” ve “yerel” gibi sözcükleri dilimize kazandırmıştır.

Resmi görevleri ve akademik çalışmalarının yanında çok sayıda kitap da kaleme alan Özdemir, 1968 yılında çeşitli metinler üzerinde örneklendirdiği yazılı anlatım teknikleri hakkındaki Yazma Tekniği adlı çalışmasını yayımlamıştır. Aynı sene Hacettepe Üniversitesinin davetiyle Temel Türkçe Bölümünü kurmuş, burada bölüm başkanı ve öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. Kurucusu olduğu bölüm 1972'de kapatıldıktan sonra bir süre eğitim dünyasından uzak kalan Özdemir, 1974'te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu'nda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlamış ve emekli olacağı 1996 yılına dek bu kurumda “Okuma ve Anlatım Teknikleri”, “Yazınsal Türler”, “Edebiyatta Temel Kavramlar” adlı dersleri vermiş; Eleştirel Okuma, Yazınsal Türler, Edebiyat Bilgileri Sözlüğü, Edebiyatta Dönemler- Yönelimler adlı eserleri kaleme alımıştır (Atılgan, 2011: 137).

1996'da emekliye ayrıldıktan sonra TÜBİTAK Bilim ve Teknik ile Bilim Çocuk dergilerinde yayın danışmanlığı yapmış, İhsan Doğramacı Vakfı Bilkent Özel İlköğretim Okulu ve ODTÜ Koleji gibi eğitim kurumlarında Türkçenin güzel ve etkili öğretimi konusunda eğitimcilere yol göstermiş, ÖSYM’de Türkçe-edebiyat sorularının denetlenmesi görevini üstlenmiş, radyo ve televizyonda programlar hazırlayıp sunmuştur. Türk Dil Kurumu'ndan başka, Edebiyatçılar Derneği ve Dil Derneği'nin de üyesiydir.

Ölümüne dek dil duyarlılığını sürdüren, Türkçe için çalışmaya üretmeye devam eden Özdemir, 1 Eylül 2017 tarihinde Ankara'da yaşamını yitirmiş, Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verilmiştir.Yaşamı boyunca dil ve edebiyat alanında birbirinden değerli kitaplara imza atan, Türkçenin özleştirilmesi için çalışan Emin Özdemir için ailesi ve Dil Derneği tarafından her yıl harf devriminin yıl dönümü olan 1 Kasım'da düzenlenen "Dil Derneği Emin Özdemir Türkçe Ödülü" verilerek adı yaşatılmaktadır. Ayrıca öğrencisi olan Hatice Aydoğdu'nun kendisiyle yaptığı söyleşi dizisi yazarın ölümünden kısa bir süre önce Göğüne Sığmayan Bulut: Emin Özdemir adıyla yayımlanmıştır. Ölümünden sonra 2018'de yine Hatice Aydoğdu tarafından Emin Özdemir Güncesi Hayat: Açık Bir Yara adıyla öğrenci-hocanın son sohbetleri kitaplaştırılmıştır.

Pamukpınar Köy Enstitüsünde eğitim gördüğü yıllarda bir yandan Türk ve dünya klasiklerini okuyan Emin Özdemir bir yandan da yazmaya başlamıştır. İlk şiirlerini de bu yılİarda kaleme almış, mezuniyetinin ardından öğretmenlik yaptığı köylerde gördüklerinden yola çıkarak öyküler yazmıştır. Yine bu yıllarda Varlık dergisinin "Köyden Sesler" başlıklı sayfalarında köy hayatına dair duygu ve düşüncelerini dile getirdiği yazıları yayımlanmıştır.

Köy öğretmenliğinin ardından “Öz Türkçeye gönül vermemde, Dil Devriminin gönüllü savaşçısı olmamda büyük payı vardır” (http://www.dildernegi.org.tr/TR,128/emin-ozdemirin-yasamoykusu.html) dediği enstitüdeki hocası Mustafa Nihat Özön'den etkilenen Özdemir, hocasının şiirlerini beğenmemesi üzerine şiir yazmayı bırakmış, dil üzerinde düşünmeye ve araştırmaya başlamıştır. Bu dikkatle dili doğru ve etkili kullanma ile eleştirel okuma hakkında kaleme aldığı yazılar Varlık, Pazar Postası ve Kaynak dergilerinde yayımlanmıştır (Atılgan, 2011: 136, 137). Emin Özdemir, dili "düşüncenin evi" olarak kabul etmiş ve Öz Türkçeçilik anlayışını benimsemiştir. Çağdaş Eleştiri ve Türk Dili dergisinde bu anlayışı ortaya koyduğu yazıları yayımlandığı gibi Öz Türkçeçilik karşıtı olanlara cevap verdiği savunma yazıları da kaleme almıştır. Kıvanç Demir takma adını da kullandığı bu yazılarda dil sorunları, dil devrimi, özleştirmecilik, Atatürk ve Türk dili, yazınsal ve bilimsel söylem ilişkisi, Türkçenin öğretimi gibi başlıklar üzerinde durmuştur.

"Özdemir, toplumun anlayış ve beğenilerini geliştiren kurmacasal boyutlu değil, toplum sorunlarını ele alan ve sorunları çözmeye çalışan öğretici yazılar yazmıştır" (Akartürk 2010: 545). Hem yazar kimliğini hem de akademisyen, eğitmen kimliklerini buluşturduğu çok sayıdaki kitabı birkaç başlık altında toplanabilir: Öz Türkçe, Dil Devrimi ve Türkçenin öğretimi hakkındaki çalışmaları Dil ve Yazar, Öz Türkçe Üzerine, Dil Devrimimiz, Terim Hazırlama Kılavuzu, Türkçe Öğretimi, Erdemin Başı Dil adlı kitaplarında okuyucu ile paylaşılmıştır. Türkçenin söz varlığını işleyen araştırmaları ise Öz Türkçe Kılavuz Sözlük, Türkçe Deyimler Sözlüğü, Atasözleri Sözlüğü başlıklı kitaplarına konu olmuştur.

Edebiyat yapıtı ve dil ilişkisi yazarın kalem oynattığı bir başka alandır ve Türk ve Dünya Edebiyatı, Türk ve Dünya Edebiyatında Dönemler-Yönelimler, Edebiyat Bilgileri Sözlüğü, Yazı ve Yazınsal Türler adlı kitapları bu bağlamda değerlendirilir. Yazma Tekniği, Yazmak Sanatı- Kompozisyon, Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı, Anlatım Sanatı, Okuma Sanatı, Eleştirel Okuma, Okuma ve Metin İnceleme başlığını taşıyan diğer kitapları ise okuma, yazma ve anlatım sanatına odaklanan çalışmalardır. Bu teorik, akademik kitapların yanısıra deneme türünde de eserler kaleme alan yazarın, Anadilin Toprağında, İnsan Yüreğine Yolculuk, Yüzler ve Sözcükler, Kurmaca Kişiler Kenti, Sözcüklerin Vicdanı, Düşüncenin Canı, Dilin Öte Yakası, Düzyazının Sorgulayıcı Gücü ve O İyi Kitaplar Olmasaydı adlı eleştirel deneme kitapları yayımlanmıştır. Yazar "bu denemelerinde insanı, yaşamı, alıntılarla beslediği, yalın, ışıltılı bir söylemle sorgul(amış); özellikle de bizi, yaşamımızdaki boşlukları doldurmada okumanın, yazınsal yaratıların işlevleri üzerinde düşündür(müştür)" (Kansu 2013).

Yine dil bağlamında açıldığı çocuk edebiyatı, Özdemir'in pek çok kitap kazandırdığı alanlardan biridir. Mutlukent’in Yöneticisi, Bizler Büyüyünce, Ölümsüzlük Gezegeni, Yalnızlığı Seven Kırlangıç, Yarışmalar Kenti, Sözcük Sözcük İçinde, Öykülerle Atasözleri yazarın çocuk kitaplarıdır. Dilbilgisi Oyunları, Eğlenceli Dilbigisi ile birbirini takip eden dizi kitaplar halinde yayımlanan Türkçe Okuma ve Çalışma Kitabı ile Güzel Türkçe serisi ise başka yazarlarla ortak kaleme alınan çocukların dil eğitimine yardımcı kaynaklardır. TDK yayınları arasında basılan 1982 tarihli Mustafa Nihat Özön kitabı ise biyografik bir çalışmadır. Dil, edebiyat ve eğitim alanında bıraktığı tüm bu çalışmaları ile döneminde ve sonrasında nesilleri eğitmeye devam edecek olan Emin Özdemir, Türkçe sevgisi ve dil duyarlılığı da örnek olmaya devam edecektir.